Płuca - budowa, funkcje, choroby, nowotwory płuc
Płuca człowieka nie są wolne od chorób. Niektóre schorzenia fundujemy sobie sami, ponieważ przyczyną wielu z nich jest palenie papierosów. Czynni palacze narażeni są nie tylko na takie schorzenia jak rak tchawicy, rozedma płuc czy przewlekłe zapalenie oskrzeli. Dodatkowo, mogą wystąpić u nich inne poważne problemy z płucami takie jak: rak płuc, nowotwór opłucnej, gruczolak płuca, rak oskrzeli. U wielu pacjentów rak narządu lokalizuje się w miejscu, które znane jest jako szczyt płuca. Gdzie są płuca u człowieka i jakie funkcje pełnią? Jakie badania płuc pozwalają ocenić objętość i pojemność narządu?
- 1. Budowa płuc człowieka
- 1.1. Segmenty płuc (segmenty płucne)?
- 1.2. Budowa i funkcje opłucnej
- 1.3. Oskrzela (drzewo oskrzelowe)
- 2. Funkcje płuc w układzie oddechowym
- 3. Podstawowe parametry i badanie płuc
- 4. Jakie są skutki palenia papierosów?
- 5. Choroby płuc
- 5.1. Zapalenie płuc
- 5.2. Rozedma płuc
- 5.3. Zwapnienie płuc
- 6. Nowotwory płuc
- 6.1. Diagnozowanie i leczenie nowotworu płuc
- 6.2. Typy niedrobnokomórkowego nowotworu płuc
1. Budowa płuc człowieka
Płuca ludzkie to parzysty narząd znajdujący się w klatce piersiowej, nad przeponą. Płuco prawe zbudowane jest z trzech płatów, które są oddzielone skośną, poziomą szczeliną międzypłatowa. Płuco lewe posiada dwa płaty (co wynika z ograniczonego miejsca ze względu na obecność serca). Swoisty odpowiednik dla środkowego płata znajdującego się w lewym płucu stanowi języczek płuca lewego, ten jednak podlega płatowi górnemu.
Cała struktura przypomina gąbkę, zbudowaną z setek milionów pęcherzyków płucnych. Gąbczasta oraz elastyczna tkanka umożliwia pobieranie tlenu oraz wydychanie dwutlenku węgla. Które płuco jest większe? Okazuje się, że płuco prawe, posiadające dwie szczeliny jest troszkę większe od płuca lewego. Błoną pokrywającą płuca oraz wewnętrzną powierzchnię klatki piersiowej to nic innego jak opłucna. Przestrzeń, która znajduje się między obiema warstwami to jama opłucnej.
Tchawica, czyli sprężysta cewa będąca przedłużeniem krtani usytuowana jest na wysokości kręgu szyjnego C6-C7. Jej zakończenie znajduje się z kolei na wysokości kręgu piersiowego Th4-Th5. W dolnej części rozdziela się ona na dwie części: oskrzele główne prawe oraz oskrzele główne oskrzele lewe. Oskrzela posiadają dość charakterystyczny wygląd. Przypominają drzewo, które jest odwrócone koroną ku dołowi.
Płuco jako narząd wymiany gazowej spełnia dwie istotne role w ludzkim organizmie. Pierwsza to funkcja oddechowa, druga zaś filtrująca.
1.1. Segmenty płuc (segmenty płucne)?
Segment płuca jest odrębnym odcinkiem płuca zaopatrzonym we własne oskrzele, a także tętnicę unaczyniającą płat. Segmenty są mniejszymi jednostkami anatomicznymi niż płaty płuc. Granice między segmentami u zdrowego człowieka są trudne do zobaczenia. Zauważyć można je dopiero w przebiegu niektórych schorzeń takich jak marskość, niedodma czy naciek zapalny czy naciek nowotworowy.
Nacieki na płucach są patologicznym zmianami, pojawiającymi się w wyniku stanów zapalnych, chorób nowotworowych takich jak guz płuca czy innych jednostek chorobowych, np. gruźlicy, zakażenia pneumokokami, tzn. bakteriami z rodzaju Streptococcus pneumoniae. W wynikach badań obrazowych można zaobserwować, że miąższ płuc chorego posiada charakterystyczne zmiany w wyglądzie.
Segmenty płuca prawego
W prawym płucu znajduje się dziesięć segmentów. Płat górny prawego płuca zawiera trzy segmenty:
- segmenty szczytowy
- segmenty tylny
- segment przedni
Płat środkowy prawego płuca zawiera dwa segmenty: segment boczny segment przyśrodkowy
Płat dolny prawego płuca składa się na:
- segment szczytowy płata dolnego
- segment podstawny przyśrodkowy
- segment podstawny przedni
- segment podstawny boczny
- segment podstawny tylny
Segmenty płuca lewego
W lewym płucu znajduje się dziesięć segmentów. Płat górny lewego płuca zawiera pięć segmentów:
- segment szczytowy
- segment przedni
- segment tylny
- segment języczkowy górny
- segment języczkowy dolny
W płacie dolnym również znajduje się pięć segmentów. Oto poszczególne z nich:
- segment szczytowy płata dolnego
- segment podstawny przedni
- segment podstawny boczny
- segment podstawny tylny
- segment podstawny przyśrodkowy
1.2. Budowa i funkcje opłucnej
Opłucna, zwana również pleurą, jest cienką surowiczą błoną pokrywającą płuca oraz wewnętrzną powierzchnię klatki piersiowej. Cienka warstwa tkanki łącznej oraz pokrywający ją nabłonek śródjamowy to elementy, z których zbudowana jest pleura. Opłucna dzieli się na:
- opłucną płucną – opłucna płucna, inaczej blaszka trzewna opłucnej jest elementem bezpośrednio przylegającym do płuca
- opłucną ścienną – opłucna ścienna, znana również jako blaszka ścienna opłucnej stanowi element przylegający do ściany klatki piersiowej.
Mówiąc o opłucnej, warto określić umiejscowienie cienkiej błony surowiczej. Zewnętrzna część klatki piersiowej to tzw. opłucna żebrowa, dolna część nazywana jest z kolei opłucną przeponową. Opłucna śródpiersiowa stanowi środkową część klatki piersiowej. Osklepek opłucnej znajduje się w niewielkiej odległości od szyi, w górnej klatce piersiowej. Czy opłucna chroni płaty płucne? Okazuje się, że tak. Pełni niezwykle ważną funkcję, ponieważ ochrania płuca przed ocieraniem podczas oddychania.
1.3. Oskrzela (drzewo oskrzelowe)
Oskrzela będące niezwykle ważnym elementem układu oddechowego, znajdują się pomiędzy tchawicą a oskrzelikami. Na wysokości czwartego krążka międzykręgowego tchawica rozdziela się na dwa oskrzela główne:
- oskrzele główne prawe
- oskrzele główne lewe.
Każde z oskrzeli wraz z tętnicą płucną oraz żyłą płucną odchodzi do innego płuca w miejscu, które przez lekarzy określane jest terminem wnęki płuc (wnęka płucna). Zarówno oskrzele główne prawe, jak i oskrzele główne lewe rozgałęzia się na oskrzela segmentowe. Oskrzela segmentowe rozdzielają się z kolei na oskrzela międzypłacikowe, na krańcach których znaleźć można oskrzeliki. Na każdym krańcu oskrzelików występuje gronko płucne. Najmniejsze z oskrzelików zakończone są pęcherzykami płucnymi (pęcherzyki płucne).
Odchodzące od tchawicy oskrzela i oskrzeliki przypominają swoim wyglądem rozgałęzione drzewo, odwrócone koroną ku dołowi. Jego pniem jest tchawica, kształt płuc przypomina z kolei koronę drzewa. Stąd właśnie nazwa drzewo oskrzelowe. Badanie, które umożliwia wizualizację oskrzeli to bronchoskopia. Wskazaniem do wykonania tego badania jest przewlekły kaszel czy krwioplucie.
2. Funkcje płuc w układzie oddechowym
Płuca człowieka to dwa narządy oddechowe, w których zachodzi wymiana gazowa. Prawe płuco jest trzypłatowe, zaś lewe – dwupłatowe. Łącznie płuca mogą pomieścić około pięciu litrów powietrza. Narządy te są zbudowane z oskrzeli, oskrzelików i pęcherzyków płucnych. Pokrywa je tkanka zwana opłucną.
Powietrze, które dostaje się do ciała za pośrednictwem nosa przechodzi do pęcherzyków płucnych dzięki tchawicy, oskrzelom i oskrzelikom. W najważniejszym punkcie odbywa się wchłanianie tlenu, który wraz z hemoglobiną zostaje przetransportowany do narządów i ich układów. W trakcie wymiany gazowej następuje również wydalanie dwutlenku węgla. Mechanizm wentylacji płuc jest możliwy dzięki przeponie, a także dzięki mięśniom międzyżebrowym.
Druga funkcja płuc opiera się na filtrowaniu tego, co wdychamy. Znajdujące się w powietrzu zanieczyszczenia przechodzą przez śluzówkę, włoski nosa, tchawicę oraz oskrzela. Do płuc trafia wyłącznie oczyszczone powietrze.
3. Podstawowe parametry i badanie płuc
Badania czynnościowe stanowią grupę nieinwazyjnych procedur diagnostycznych, której głównym zadaniem jest dostarczenie informacji o stanie funkcjonalnym układu oddechowego. Badania te umożliwiają zdiagnozowanie chorób obturacyjnych (takich, które ograniczają przepływ powietrza w płucach). Najpopularniejsze choroby o charakterze obturacyjnym to:
- mukowiscydoza,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc,
- astma oskrzelowa,
- rozedma płuc,
- przewlekłe zapalenie oskrzeli,
- rozstrzenie oskrzelowe.
Jakie są najpopularniejsze badania czynnościowe? To przede wszystkim:
- spirometria podstawowa,
- spirometryczna próba rozkurczowa,
- spirometryczna próba prowokacyjna,
- spirometria dynamiczna,
- oscylometria impulsowa,
- pletyzmografia.
Wyniki badań spirometrii pokazują, jaka jest pojemność płuc pacjenta, a także jaki jest przepływ powietrza w układzie oddechowym. Spirometria pokazuje również, z jaką szybkością przepływa powietrze znajdujące się w płucach i oskrzelach. Uwidacznia wdechową objętość zapasową oraz wydechową objętość zapasową.
4. Jakie są skutki palenia papierosów?
Palenie papierosów ma katastrofalny wpływ na płuca. W dymie papierosowym znajduje się kilka tysięcy szkodliwych związków, które dostają się do płuc z każdym wdechem. Substancje te niszczą rzęski w płucach, co utrudnia ich samodzielne oczyszczanie się i powoduje przewlekłe zapalenie oskrzeli.
Konsekwencją palenia papierosów są choroby płuc, m.in. rak płuc i rozedma płuc. Badaniem, które pozwala sprawdzić kondycję tych narządów, jest badanie spirometryczne. Pozwala ono ocenić, w jakim wieku są płuca. Spirometrii powinni poddać się zwłaszcza wieloletni palacze, którym doskwiera poranny kaszel.
Leki na choroby płuc i inne schorzenia układu oddechowego znajdziesz z pomocą wyszukiwarki KtoMaLek.pl. Wypróbuj jej możliwości i sprawdzaj dostępność leków w ponad 10 700 aptekach w Polsce! Zarezerwuj swój lek online i zapłać za niego w aptece.
5. Choroby płuc
5.1. Zapalenie płuc
Zapalenie płuc powoduje infekcja – najczęściej wirusowa lub bakteryjna – rzadziej zakażenie grzybami i pasożytami. Choroba może rozwinąć się w reakcji na kurz i dym papierosowy. Typowe objawy zapalenia płuc to:
- problemy z oddychaniem,
- kaszel,
- gorączka wraz z dreszczami,
- dolegliwości bólowe w klatce piersiowej w czasie oddychania.
Jeżeli zapalenie wywołały wirusy, objawem współtowarzyszącym jest świszczący oddech.
Ryzyko zachorowania na choroby płucne takie jak zapalenie płuc zwiększa palenie papierosów, spadek odporności i choroby, na przykład niewydolność wątroby. Nie bez znaczenia jest niehigieniczny styl życia – brak snu i zła dieta.
Sposób leczenia zapalenia płuc jest uzależniony od czynnika, który je wywołał. Jeśli powodem było zakażenie bakteriami, choremu podaje się antybiotyki doustne. Wskazany jest odpoczynek i picie dużych ilości płynów.
5.2. Rozedma płuc
Istotą rozedmy płuc jest powiększenie (rozdęcie) pęcherzyków płucnych wskutek wypełnienia ich powietrzem, co powoduje, że tracą elastyczność. Proces ten trwać może nawet kilka lat. Ściany pęcherzyków pękają i zmniejsza się ich ilość. W rezultacie płuca tracą sprężystość, zostaje ograniczona powierzchnia wymiany gazowej w płucach, a jej przebieg jest upośledzony.
Nieodwracalne zmiany w obszarze płuc chory odczuwa w postaci płytkiego wdechu i zadyszki przechodzącej stopniowo w duszność. Pojawia się suchy poranny kaszel. Pacjent może zanotować również niekontrolowany spadek masy ciała.
Rozedma płuc jest chorobą charakterystyczną dla muzyków grających na instrumentach dętych. Może być również konsekwencją przewlekłego zapalenia oskrzeli. Jednak główna przyczyna rozedmy płuc to palenie papierosów – to właśnie dym papierosowy powoduje degradację pęcherzyków płucnych. Celem leczenia jest zlikwidowanie czynników przyspieszających rozwój choroby i złagodzenie jej objawów, dlatego chorzy wykonują ćwiczenia oddechowe.
5.3. Zwapnienie płuc
Zwapnienie płuc nie jest samodzielną chorobą, ale problemem zdrowotnym czy też symptomem, który pojawia się po przebyciu gruźlicy, zapalenia płuc czy choroby o podłożu immunologicznym. Jak wygląda zwapnienie? Objawia się ono ziarnistymi złogami w płucach, powstałymi z soli wapnia. Najczęściej obserwuje się je w obrębie płuc czy opłucnej, ale mogą również zaatakować oskrzela, węzły chłonne czy naczynia krwionośne.
6. Nowotwory płuc
Nowotwór płuc, znany także jako rak płuc jest najczęstszym złośliwym nowotworem u pacjentów. Wedle klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia nabłonkowe nowotwory płuc można podzielić na dwa rodzaje: niedrobnokomórkowe i drobnokomórkowe choroby nowotworowe.
Dotyka on przede wszystkim wieloletnich palaczy papierosów, czynnych i biernych. Inne przyczyny raka płuc to zanieczyszczenie środowiska i typ pracy – w grupie ryzyka znajdują się osoby, które pracują przy przetwarzaniu substancji zawierających azbest. Pacjenci ci bardzo często zapadają na azbestozę, zwaną również pylicą płuc. W grupie ryzyka znajdują się również osoby zajmujące się produkcją koksu.
Objawy raka płuc nie zawsze są charakterystyczne. Symptomy bywają bagatelizowane, ponieważ podobne im oznaki towarzyszą przeziębieniu. Należy do nich ogólne osłabienie organizmu, poranny kaszel. Co powinno zaniepokoić pacjenta? Kaszel utrzymujący się przez kilka tygodni. Wskutek kaszlu chory może odpluwać żółtą wydzielinę.
U bardzo wielu chorych pojawia się również krwioplucie (w odkrztuszanej wydzielinie zaobserwować można krew). Ostatni z symptomów powinien natychmiast skłonić pacjenta do wizyty u lekarza, najlepiej pulmonologa. Specjalista powinien skierować pacjenta na odpowiednie badania płuc.
W przebiegu raka płuca występują również inne objawy takie jak:
- duszności w klatce piersiowej,
- krótki oddech ze świstem,
- nocna potliwość.
Ponadto doskwierają ukłucia w klatce piersiowej. Ogólnemu osłabieniu i złemu samopoczuciu niejednokrotnie towarzyszy utrata masy ciała. Przerzuty nowotworu płuc mogą pojawić się w węzłach chłonnych, kościach, wątrobie czy mózgu.
W zaawansowanym stadium choroby nowotworowej pacjent może uskarżać się na dolegliwości bólowe kości, częste złamania, powiększone węzły chłonne. Przerzuty mogą skutkować napadami padaczkowymi oraz żółtaczką.
6.1. Diagnozowanie i leczenie nowotworu płuc
Zazwyczaj nowotwór płuc diagnozuje się w zaawansowanym stadium, co redukuje szanse na przeżycie. Leczenie raka płuc jest uwarunkowane jego rodzajem i rozległością. Jeżeli chory kwalifikuje się do leczenia operacyjnego (czyli guz wykryto we wczesnym stadium choroby), usunięty zostaje płat płuca ze zmianą nowotworową. Po operacji pacjent przechodzi radioterapię. Jeżeli zabieg jest niemożliwy, stosuje się łącznie radioterapię i chemioterapię.
Rak płuca jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u polskich pacjentów płci męskiej. Każdego roku zapada na niego około piętnastu tysięcy mężczyzn.
Wielu pacjentów zastanawia się czy można żyć z jednym płucem. Okazuje się, że tak. Jedno płuco daje możliwość normalnego funkcjonowania, pacjent musi być jednak pod stałą obserwacją lekarzy. W niektórych przypadkach usunięcie części lub całego płuca jest jedynym rozwiązaniem, kiedy pacjent cierpi na groźny nowotwór, zwapnienie płuc, rozedmę płuc.
Resekcja płuca jest zabiegiem, który polega na częściowym wycięciu jednego lub kilku segmentów płuc lub usunięciu zmian powierzchownych takich jak torbiel. Resekcja wskazana jest również celem przygotowania pacjenta do przeszczepu zdrowego płuca. Guzy na płucach może zniwelować także segmentektomia. W trakcie tego chirurgicznego zabiegu usuwa się określony segment płuca.
6.2. Typy niedrobnokomórkowego nowotworu płuc
Istnieją cztery typy niedrobnokomórkowego nowotworu płuc. Wśród nich warto wyróżnić:
- nowotwór gruczołowy (określany jako gruczolak płuca) - zwykle atakuje obwodowe części płuca
- nowotwór płaskonabłonkowy - najczęściej diagnozowany typ nowotworu u osób palących nałogowo. Zwykle atakuje obręb oskrzeli.
- nowotwór wielkokomórkowy - szybko się rozsiewa, powodując przerzuty
- nowotwór oskrzelikowo-pęcherzykowy.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.