Padaczka (epilepsja) - przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie, dieta, życie z padaczką
Padaczka (epilepsja) to zaburzenie neurologiczne utożsamiane z silnymi drgawkami ciała i utratą przytomności. Okazuje się, że istnieje około 70 rodzajów epilepsji, a niektóre ataki padaczkowe są ledwo zauważalne. Padaczka występuje u nawet 400 tysięcy Polaków, choć liczba ta stale się zwiększa. Co to jest epilepsja? Jak rozpoznać atak padaczki? Jak często rozpoznawana jest padaczka u dzieci?
- 1. Co to jest epilepsja?
- 2. Przyczyny padaczki u dzieci
- 3. Przyczyny padaczki u dorosłych
- 3.1. Genetyczne przyczyny padaczki
- 4. Rodzaje padaczki
- 4.1. Rodzaje padaczki u dzieci
- 4.2. Rodzaje padaczki u dorosłych
- 5. Podział napadów padaczkowych
- 5.1. Napady częściowe
- 5.2. Napady pierwotnie uogólnione
- 6. Ile trwa napad padaczki?
- 7. Objawy padaczki
- 8. Pierwsza pomoc w przypadku napadu padaczki
- 9. Rozpoznanie padaczki
- 9.1. Padaczka a inne choroby
- 10. Leczenie padaczki
- 10.1. Leczenie padaczki u dzieci
- 10.2. Leczenie padaczki alkoholowej
- 11. Leczenie padaczki a dieta ketogeniczna
- 12. Rokowanie w przypadku padaczki
- 13. Jak żyć z epilepsją?
1. Co to jest epilepsja?
Padaczka (epilepsja) to określenie grupy różnych zaburzeń o charakterze neurologicznym, które mogą wywoływać ataki padaczkowe. Napady tego typu są wynikiem przejściowych zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu.
W komórkach nerwowych dochodzi wówczas do samoczynnych, bardzo gwałtownych wyładowań bioelektrycznych, prowadzących do utraty kontroli nad własnym ciałem i zachowaniem.
Objawy padaczki, które można zaobserwować w trakcie ataku, to: kilkusekundowa utrata świadomości lub jej zachowanie, dłuższe napady z utratą przytomności i drgawkami.
Pierwszy atak padaczki zwykle pojawia się u chorych przed ukończeniem 20. roku życia. Epilepsja nie jest zależna od płci - w niemal jednakowym stopniu dotyka kobiety i mężczyzn, jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych.
Prawdopodobieństwo wystąpienia co najmniej jednego napadu padaczkowego do 80. roku życia wynosi około 10%. Padaczka u dzieci w niemal 80% przypadków prowadzi do remisji napadów po wprowadzeniu leczenia.
Wskaźnik rozpowszechnienia epilepsji szacuje się na 1%, co oznacza, że na całym świecie choruje na nią około 50 milionów ludzi, w Polsce - około 400 000 osób.
Zapadalność na padaczkę różni się w zależności od wieku i jest najwyższa we wczesnym dzieciństwie, obniża się u młodych dorosłych, a następnie ponownie wzrasta w podeszłym wieku.
2. Przyczyny padaczki u dzieci
Wśród przyczyn padaczki u dziecka wymienia się:
- komplikacje w czasie porodu,
- niedotlenienie okołoporodowe,
- mózgowe porażenie dziecięce,
- infekcje matki podczas ciąży,
- zaburzenia rozwoju płodowego,
- wady wrodzone,
- choroby (np. urazy głowy, krwotok, zapalenie opon mózgowych),
- czynniki genetyczne,
- hipoglikemia.
3. Przyczyny padaczki u dorosłych
Do najczęstszych przyczyn wystąpienia padaczki u dorosłych zalicza się:
- predyspozycje genetyczne,
- urazy głowy,
- nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
- stwardnienie rozsiane,
- stwardnienie hipokampa,
- malforacje naczyniowe,
- udar mózgu,
- guz mózgu,
- uraz mózgu,
- choroby otępienne,
- kolonizacja organizmu przez tasiemca uzbrojonego,
- powikłania zakażeń (AIDS, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
- zmiany naczyniowe wrodzone lub nabyte.
Obecnie dominuje pogląd, że w czasie padaczki przyczyną powstania ogniska padaczkowego jest zaburzenie równowagi między układem pobudzającym i hamującym w mózgu. W procesach hamowania istotną rolę odgrywa kwas gamma-aminomasłowy oraz receptory dla tego kwasu GABA-A i GABA-B.
W procesach pobudzania zasadniczą rolę odgrywa kwas glutaminowy, regulujący przepływ wapnia do neuronu przy udziale receptora NMDA oraz oddziałujący na kanały sodowe poprzez receptor AMPA.
3.1. Genetyczne przyczyny padaczki
W padaczce funkcje wymienionych przekaźników zostają zaburzone na skutek procesów chorobowych lub genetycznie. Oceniając genetyczne przyczyny padaczki, przyjmuje się, że padaczka u matki sprawia, że ryzyko zachorowania dziecka wynosi 8%, u ojca - 4%.
Choroba obydwojga rodziców zwiększa ryzyko do 25%. Często zdarza się, że padaczka nie ma żadnej przyczyny, którą można wyjaśnić medycznie. Wówczas mówi się o padaczce idiopatycznej. W tej sytuacji leczenie opiera się na podawaniu choremu leków przeciwpadaczkowych. Jeśli przyczyna jest niemożliwa do usunięcia, należy do końca życia monitorować stan pacjenta i podawać odpowiednie leki.
4. Rodzaje padaczki
Wyróżniono trzy główne rodzaje padaczek:
- padaczka objawowa - padaczka jest spowodowana konkretną, poznaną przyczyną,
- padaczka kryptogenna (padaczka nieokreślona) - pojawiające się ataki padaczki nie mają określonej przyczyny,
- padaczka idiopatyczna (padaczka dziedziczna) - prawdopodobnie pojawiła się na skutek czynnika genetycznego.
Wśród epilepsji objawowych występuje między innymi padaczka poudarowa, padaczka w guzach mózgu, padaczka polekowa, padaczka alkoholowa, padaczka kraniotomii i padaczka poinfekcyjna. Największą częstotliwością występowania charakteryzuje się padaczka objawowa ogniskowa częściowa (padaczka g40).
4.1. Rodzaje padaczki u dzieci
Padaczka wczesnodziecięca - atak epilepsji może mieć miejsce w krótkich lub dłuższych odstępach czasu. Atak padaczkowy może trwać od kilku sekund to kilkunastu minut. W czasie napadu dziecko może mieć problemy z koordynacją ruchową i oddychaniem.
Nocna padaczka czołowa wywołuje ataki padaczki podczas snu, które mogą być mylone z doświadczaniem koszmaru sennego. Atak padaczki w nocy sprawia, że dziecko zaciska dłonie w pięści, zgina kolana, może też krzyczeć, jęczeć lub głośno płakać. Ten typ epilepsji jest uwarunkowany genetycznie.
Padaczka Rolanda (padaczka senna) to jedna z łagodniejszych rodzajów padaczki, który pojawia się u dzieci w wieku 3-13 lat. Objawy padaczki sennej jak wskazuje nazwa występują w nocy i skupiają się przede wszystkim na mięśniach twarzy (np. ślinotok). Padaczka Rolanda może ustąpić w trakcie dojrzewania lub przejść do postaci uogólnionej z nasileniem objawów.
Dziecięce napady nieświadomości rozpoznaje się u dzieci w wieku 4-12 lat. Chorzy cierpią na nagłe, kilkudziesięcio sekundowe napady nieświadomości. Zwykle w trakcie ataku nie ustaje żucie ani mruganie. Dziecięca padaczka tego rodzaju ustępuje wraz z okresem dojrzewania.
Zespół Dravet to ciężka padaczka miokloniczna niemowląt, klasyfikowana jako padaczka lekooporna. Pierwsze objawy padaczki u dzieci mogą wystąpić już w ciągu pierwszego roku życia, zwykle w trakcie trwania gorączki. Zespół Dravet wywołuje ataki padaczki, które wraz z wiekiem stają się coraz dłuższe i cięższe. Dodatkowo dziecko może cierpieć na zaburzenia wzrostu, snu czy integracji sensorycznej.
Zespół Westa to padaczka dziecięca rozpoznawana w wieku 3-12 miesięcy. Skutkuje napadami padaczki, opóźnieniem intelektualnym i wielona zaburzeniami, widocznymi w czasie badania EEG. Zespół Westa często prowadzi do występowania ataków epilepsji również w późniejszych latach życia, a nawet zmiany typu padaczki w inny zespół, na przykład zespół Lennoxa-Gastauta.
Zespół Lennoxa-Gastauta to epilepsja u dzieci diagnozowana w wieku 2-6 lat. Dzieci cierpią na napady toniczne i miokloniczne, a także opóźnienie intelektualne i brak odpowiedzi na stosowane leki przeciwpadaczkowe.
Padaczka młodzieńcza miokloniczna pojawia się pomiędzy 8. a 20. rokiem życia. Jej charakterystycznym objawem jest napad miokloniczny, rozpoczynający się niedługo po przebudzeniu. Pacjent może doświadczać również napadów toniczno-klonicznych lub momentów nieświadomości. Epilepsja tego rodzaju może trwać przez całe życie, choć zwykle chory dobrze reaguje na wprowadzone leczenie padaczki.
Zespół Ohtahara to cięższa epilepsja u dziecka, rozpoznawana już w pierwszych dniach lub tygodniach życia. Atak padaczki u dziecka przybiera formę napadu tonicznego. Niestety zespół Ohtahara jest przyczyną śmierci niemal połowy dzieci przed ukończeniem roku.
Zespół Rasmussena jest uznawany za jedno ze schorzeń autoimmunizacyjnych, zwykle objawy epilepsji u dziecka pojawiają się poniżej 10. roku życia. Pacjenci doświadczają napadów toniczno-klonicznych lub napadów ogniskowo złożonych, w badaniach obrazowych uwidaczniają się również sygnały świadczące o zapaleniu mózgu.
Zespół Panayiotopoulos to padaczka u małych dzieci (3-6 lat). Napady charakteryzują się wystąpieniem nagłej bladości skóry i przyspieszeniem akcji serca. Zazwyczaj występuje atak padaczki podczas snu, choroba ma dobre rokowania - 25% pacjentów zgłasza jednorazowy atak padaczki, u pozostałych epilepsja cofa się wraz z wiekiem.
Postępujące padaczki miokloniczne to między innymi choroba Lafora, zespół MERRF oraz choroba Unverrichta-Lundborga. Objawy padaczki u dzieci to napady miokloniczne oraz zaburzenia otępienne.
4.2. Rodzaje padaczki u dorosłych
Padaczka u dorosłych występuje w około 70 różnych odmianach. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze rodzaje padaczek u dorosłych.
Padaczka pourazowa to jeden z najczęściej występująców rodzajów epilepsji. Padaczka powypadkowa uaktywnia się na skutek urazu mózgu, objawy padaczki pourazowej mogą wystąpić w ciągu doby, pierwszego tygodnia, a także po upływie ponad siedmiu dni od uszkodzenia mózgu. Epilepsja pourazowa (padaczka mózgowa) może być spowodowana na przykład stłuczeniem i krwiakiem mózgu.
Padaczka nerwowa (padaczka nerwicowa, padaczka na tle nerwowym) to objawy somatyczne wywoływane przez zaburzenia psychiczne. Okazuje się, że nawet 20% osób, u których występują objawy padaczki cierpią w rzeczywistości na psychogenne napady rzekomopadaczkowe. Padaczka lękowa pojawia się zwykle w czasie dojrzewania i wczesnej dorosłości, częściej u kobiet.
Epilepsja fotogenna (padaczka fotogenna, fotoczuła, światłoczuła) to zaburzenie, wywołujące objawy na skutek szybko zmieniających się bodźców świetlnych. Epilepsja fotogeniczna to między innymi padaczka telewizyjna (padaczka ekranowa) czy padaczka komputerowa. Objawy epilepsji fotogennej mogą pojawić się również na skutek jazdy samochodem lub rowerem, a także konkretne wzory geometryczne.
Padaczka cukrzycowa to skutek błędnego nazewnictwa, ponieważ drgawki wynikają z niewłaściwego poziomu cukru we krwi. Zwykle objawy prowokuje zbyt niskie lub zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi. Chory nie otrzymuje w tym przypadków leków przeciwpadczkowych, zalecenia skupiają się wokół leczenia cukrzycy.
Padaczka bezobjawowa to niedrgawkowy stan padaczkowy, charakteryzujący się zaburzeniami świadomości i mowy, cechami psychotycznymi, halucynacjami słuchawymi lub wzrokowymi. Często pacjenci doświadczają również lęku i objawów depresji.
Padaczka narkotykowa i alkoholowa to dwa z rodzajów epilepsji skroniowej, wywołanej przez używki. Atak padaczkowy może być spowodowany również urazem płata czołowo-skroniowego lub udarem mózgu (padaczka nabyta).
Padaczka alkoholowa dotyczy osób uzależnionych od alkoholu. To przejaw zespołu abstynencyjnego, czyli skutek znacznego ograniczenia ilości spożywanego alkoholu albo okresowego całkowitego zaprzestania picia. Padaczka alkoholowa pojawia się zwykle w okresie od 48. do 72. godzin od spadku ilości alkoholu we krwi, chociaż może pojawić się nawet u tygodniowych abstynentów.
Objawia się w postaci uogólnionych napadów drgawkowych, przypominających „zwykłą” epilepsję. Padaczka alkoholowa nie jest jednak padaczką sensu stricte, gdyż nie wynika z zaburzeń w biochemii mózgu, ale z odstawienia alkoholu.
Zazwyczaj przed napadami drgawkowymi nie obserwuje się żadnych symptomów zwiastujących napad, a badania EEG nie potwierdzają zmian neurologicznych charakterystycznych dla zwykłych zaburzeń epileptycznych. Zazwyczaj są to uogólnione duże napady drgawkowe.
W większości przypadków nie poprzedza ich aura obecna często w odniesieniu do innych napadów padaczkowych. W przeszłości określano abstynencyjne napady drgawkowe mianem padaczki alkoholowej, jednak nie jest to do końca właściwe określenie.
Do charakterystycznych objawów należą cechy alkoholowego zespołu abstynencyjnego:
- drżenie kończyn górnych i dolnych;
- napięcie mięśni twarzy;
- utrata przytomności;
- biegunka;
- nudności i wymioty;
- zimne poty;
- rozszerzenie źrenic;
- przyspieszenie akcji serca, arytmia;
- skoki ciśnienia krwi;
- suchość błon śluzowych jamy ustnej i gardłowej;
- nastrój dysforyczny, irytacja, drażliwość, nadpobudliwość;
- lęk, niepokój, depresja;
- zaburzenia snu, koszmary senne, budzenie się w nocy, bezsenność.
Objawy padaczki alkoholowej ustępują samoistnie w przeciągu tygodnia pod warunkiem, że osoba uzależniona od alkoholu zaprzestanie całkowicie picia lub znacznie zmniejszy ilość wypijanych trunków.
Szacuje się, że padaczka alkoholowa występuje u około co czwartego alkoholika z zaawansowaną chorobą alkoholową oraz na skutek uszkodzeń mózgu spowodowanych alkoholem.
Padaczka alkoholowa nie ma charakteru dziedzicznego. Wystąpienie napadu drgawkowego po zakończeniu ciągu alkoholowego usposabia jednak do wystąpienia kolejnych napadów w podobnych okolicznościach w przyszłości.
5. Podział napadów padaczkowych
Napad padaczkowy może prowadzić do krótkiej utraty świadomości (padaczka petit mal) lub wywoływać zanik przytomności, drgawki, ślinotok czy szczękościsk (padaczka grand mal). W przebiegu grand mal obserwuje się również szybkie ruchy gałek ocznych (padaczka oczna) i chwilowe bezdechy.
5.1. Napady częściowe
Napady częściowe znane są również pod nazwami padaczka ogniskowa lub padaczka częściowa. Dzielą się na dwa główne rodzaje:
Napady częściowo proste (bez zaburzeń świadomości) to:
- napady ruchowe - problem z mową i ruchem ciała,
- napady częściowo ruchowe proste - rytmiczne drganie palca lub kącika ust,
- napady zmysłowe - różne doznania słuchowe, węchowe, dotykowe lub wzrokowe,
- napady czuciowe proste - drętwienie lub mrowienie,
- napady mieszane - występowanie objawów kilku napadów częściowych,
- napady z objawami psychicznymi - występowanie omamów,
- napady z objawami autonomicznymi - na przykład ból nadbrzusza.
Napady częściowo złożone występują z częściową lub całkowitą utratą świadomości. Mogą przynosić doznania senne, marzenia lub déjà vu. Wśród nich wymienia się:
- napady skroniowe (padaczka skroniowa) - chwilowe upośledzenie jednego ze zmysłów, zjawisko déjà vu,
- napady czołowe.
- napady potyliczne.
W kategorii tej zostały ujęte również napady częściowe, wtórnie uogólnione, podczas których wyładowania obejmują cały obszar mózgu. Atak padaczkowy wywołuje utratę przytomności i drgawki zwykle o charakterze toniczno-klonicznym (padaczka toniczno kloniczna).
5.2. Napady pierwotnie uogólnione
Napady pierwotnie uogólnione uniemożliwiają zlokalizowanie dokładnego ogniska padaczki. Zawsze prowadzą do zaniku świadomości.
- napady nieświadomości - krótki zanik świadomości i usztywnienie ciała,
- napady miokloniczne - silne skurcze grup mięśniowych,
- napady kloniczne - drgawki całego ciała,
- napady toniczne – krótki skurcz wszystkich mięśni,
- napady toniczno–kloniczne - utrata przytomności, skurcz ciała, ślinotok, szczękościsk, krzyk w czasie rozpoczęcia ataku.
- napady atoniczne - nagły zanik napięcia w mięśniach (napady akinetyczne, jednostronne lub seryjne, napad przygodny).
6. Ile trwa napad padaczki?
Objawy padaczki trwają krótko - od kilku sekund do 2-3 minut. Niestety nawet pomimo szybkiego ustąpienia symptomów wywołują senność, duże zmęczenie, ból głowy lub mięśni. Bardzo często objawy padaczkowe poprzedza uczucie lęku, a także fałszywe doznania smakowe, węchowe lub słuchowe (tzw. aura).
7. Objawy padaczki
Jak wygląda atak padaczki? Przebieg napadu jest zależny od rodzaju epilepsji, wyróżnia się:
- napad duży (grand mal, napad toniczno-kloniczny) - utrata przytomności, napięcie mięśni, wygięcie głowy do tyłu, bezdech, silne drgawki, szczękościsk z ryzykiem przygryzienia języka, mimowolne oddanie moczu lub kału,
- napad mały (petit mal) - krótkotrwałe zastygnięcie w bezruchu i utrata kontaktu z rzeczywistością (padaczka bez drgawek),
- napad miokloniczny - skurcze mięśnie bez utraty przytomności,
- napad atoniczny - utrata przytomności oraz zwiotczenie mięśni.
Niebezpieczeństwo stanowi przede wszystkim napad duży, który może skutkować poważnym uszkodzeniem języka, obrażeniami głowy i ciała. Pozostałe napady również mogą mieć niekorzystne skutki, gdy pojawią się w czasie kąpieli, trzymania ostrego narzędzia czy przebywania na sporej wysokości.
Konsultacji medycznej wymagają objawy epilepsji trwające powyżej 30 minut (stan padaczkowy). Do sytuacji też może doprowadzić nagłe odstawienie leku, zmiana jednego leku przeciwpadaczkowego na inny, infekcja, nadużycie alkoholu lub innych używek.
Niebezpieczne są również krótsze napady następujące jeden po drugim. Wówczas epileptycy narażeni są na poważne niedotlenienie, a nawet obrzęk mózgu.
8. Pierwsza pomoc w przypadku napadu padaczki
W sytuacji, gdy jesteśmy świadkiem napadu padaczki konieczne jest zachowanie spokoju, zwykle napad epilepsji nie trwa dłużej niż 2-3 minuty. W czasie jego trwania należy ochronić chorego przed skaleczeniem, urazem czy upadkiem.
Konieczne jest również sprawdzenie drożności dróg oddechowych, odsunięcie niebezpiecznych przedmiotów, rozluźnienie ubrania i rozpięcie paska. Nie należy przenosić epileptyka, podnosić jego głowy ani na siłę trzymać jego rąk czy nóg.
Dodatkowo wskazana jest regularna kontrola oddechu, a także pozostanie na miejscu do momentu ustąpienia napadu, po jego upływie chory może być senny lub pobudzony. Wskazane jest wezwanie pogotowia medycznego, gdy napad epilepsji nie mija lub pojawiają się następne.
9. Rozpoznanie padaczki
Jeden atak padaczki nie wystarczy do tego, aby określić charakterystykę epilepsji. Dopiero jeśli napady regularnie się powtarzają warto zdecydować się na wizytę u neurologa.
Oprócz standardowego wywiadu dotyczącego napadów epilepsji, lekarz z pewnością zleci wykonanie badań neurologicznych, w tym badania EEG, które umożliwia zobrazowanie nieodpowiedniej pracy bioelektrycznej mózgu.
9.1. Padaczka a inne choroby
Padaczkę pomimo dość typowych objawów należy zróżnicować z wieloma chorobami. Charakteryzujące padaczkę drgawki i utrata przytomności może występować w wielu przypadkach:
- zaburzenia sercowo-naczyniowe,
- omdlenia wazowagalne,
- zaburzenia rytmu serca, wady zastawkowe, przejściowe napady niedokrwienne,
- zespół podkradania tętnicy podobojczykowej,
- przemijająca globalna amnezja,
- migrena,
- choroba Ménière'a,
- zaburzenia toksyczne,
- mioklonie przysenne,
- zaburzenia metaboliczne: hipoglikemia, tężyczka,
- narkolepsja, mary nocne,
- zespoły nadmiernej lepkości krwi,
- napady zatrzymania oddechu, hiperwentylacja,
- napady paniki,
- zaburzenia ruchowe: pląsawica, tiki,
- napady rzekomopadaczkowe.
10. Leczenie padaczki
Odpowiednie leczenie padaczki opiera się przede wszystkim na dobrej współpracy chorego z lekarzem. Podstawą rozpoznania padaczki jest dokładny wywiad. W rozpoznaniu padaczki stosuje się również dodatkowe badanie EEG, tzw. elektroencefalografie.
Jest to ważny element rozpoznania padaczki, który sprawdza się w każdym przypadku, gdy się podejrzewa występowanie tego schorzenia. Z kolei np. tomografia lub rezonans magnetyczny ułatwiają określenie przyczyny i miejsca zmian, co sprawia, że rozpoznanie pozwala na dobranie odpowiedniej formy leczenia.
Leki padaczkowe wymagają długotrwałego regularnego stosowania, ostrożnego zmieniania oraz kontroli dawki. Czasami konieczne jest oznaczanie poziom leku, aby ocenić, czy uzyskuje się stężenie terapeutyczne. Lekami o poznanej skuteczności i dobrym poziomie bezpieczeństwa są: kwas walproinowy, karbamazepina, fenytoina.
Kwas walproinowy to lek o właściwościach przeciwdrgawkowych. Jest związkiem, z którego wywodzi się szereg leków zwanych walproinianami, stosowanych w leczeniu padaczki i choroby afektywnej dwubiegunowej:
- amid kwasu walproinowego,
- sól sodowa kwasu walproinowego,
- sól wapniowa kwasu walproinowego,
- sól magnezowa kwasu walproinowego.
Działanie kwasu walproinowego jest złożone i nie do końca poznane. Wiadomo, że powoduje wzrost stężenia GABA przez zahamowanie jego rozkładu (dekarboksylacji) oraz wychwytu zwrotnego.
Zwiększa również produkcję GABA przez stymulowanie enzymów niezbędnych do jego biosyntezy. Poza tym modyfikuje przekaźnictwo nerwowe poprzez blokowanie kanałów wapniowych i sodowych w neuronie.
W ten sposób zmniejsza się pobudliwość komórek nerwowych i zahamowane jest ich nadmierne pobudzenie. Najczęściej podawany jest drogą doustną ze względu na dobre wchłanianie, jednakże może być też podany dożylnie.
Maksymalne stężenie w surowicy krwi osiąga po 1-4 godzinach od podania. Walproinian znajduje zastosowanie głównie w leczeniu różnych postaci padaczki. Jest lekiem z wyboru w leczeniu epilepsji uogólnionej idiopatycznej. Oprócz tego ma zastosowanie w takich padaczkach jak:
- padaczka z napadami grand mal,
- napady nieświadomości,
- młodzieńcza padaczka miokloniczna.
Pochodne kwasu walproinowego, zwłaszcza amid tego kwasu, znajdują również dość duże zastosowanie w psychiatrii jako leki o działaniu normotymicznym (tzw. stabilizujące nastrój).
Stosowane są w leczeniu zaburzeń afektywnych, pomocniczo w zaburzeniach typu borderline, charakteropatiach i innych schorzeniach. Warto pamiętać o działaniach niepożądanych mogących pojawić się podczas stosowania leku, najczęściej są to:
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego,
- wzrost masy ciała,
- wypadanie owłosienia,
- obrzęki,
- drżenie rąk i niezborność ruchowa,
- trombocytopenia,
- uszkodzenie wątroby.
Karbamazepina jest lekiem psychotropowym, przeciwdrgawkowym i stabilizującym nastrój (normotymikiem). Stosowany jest w wielu rodzajach padaczki:
- napadach częściowo złożonych (psychoruchowych, skroniowych);
- napadach uogólnionych toniczno-klonicznych (grand mal);
- napadach mieszanych,
- neuralgii nerwu trójdzielnego i językowo-gardłowego,
- w profilaktyce zaburzeń afektywnych dwubiegunowych u pacjentów niereagujących na leczenie preparatami litu.
Podczas jej stosowania należy pamiętać o możliwych działaniach niepożądanych, z których najpoważniejszymi są:
- zaburzenia układu krwiotwórczego,
- kardiotoksyczność (zaburzenia rytmu serca,
- zaostrzenie niewydolności serca),
- zwiększone wydzielanie porfiryn,
- poważne reakcje alergiczne skóry.
Fenytoina jest lekiem o działaniu przeciwdrgawkowym i przeciwarytmicznym. Mechanizm działania polega na blokowaniu kanałów sodowych, co powoduje hamowanie potencjału czynnościowego komórki i brak depolaryzacji.
Fenytoina stabilizuje błonę komórkową neuronów i podwyższa próg drgawkowy. Fenytoina stosowana jest również w kardiologii jako lek antyarytmiczny. W padaczce stosuje się ją głównie w przerywaniu stanu padaczkowego oraz napadach toniczno-klonicznych i atakach częściowych, zwłaszcza prostych.
Do najczęstszych działań niepożądanych należą:
- zaburzenia rytmu serca,
- nudności, wymioty, zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
- zawroty i bóle głowy,
- zaburzenia widzenia,
- napady drgawkowe (po przedawkowaniu),
- przerost dziąseł,
- wysypki skórne,
- zapalenie mieszków włosowych,
- nadmierny porost włosów,
- wypadanie włosów.
Od niedawna dostępne są nowe leki (które uważane są za bezpieczniejsze): lamotrygina, topiramat, tiagabina, gabapentyna, wigabatryna i lewetiracetam. O wyborze preparatu zawsze powinien decydować lekarz, kierując się typem padaczki i profilem skuteczności leku.
10.1. Leczenie padaczki u dzieci
Pierwszym krokiem jest znalezienie przyczyny padaczki u dzieci, po określeniu źródła problemu wdrażane jest leczenie epilepsji - napadów lub zespołu padaczkowego. Początkowo wprowadza się jeden lub kilka leków, w zależności od częstotliwości i nasilenia ataków.
Celem leczenia jest skuteczne zmniejszanie objawów padaczki za pomocą jednego preparatu (monoterapia), a także dostosowanie idealnej dawki do masy ciała i przebiegu choroby. Wówczas dużym ułatwieniem dla lekarza prowadzącego jest skrupulatne prowadzenie kalendarzyka napadów, a także częste powtarzanie badań kontrolnych.
W przypadku, gdy leki nie powstrzymują epilepsji, konieczne może okazać się wprowadzenie odpowiedniej diety (zwykle bogatej w tłuszcze z ograniczeniem węglowodanów). Dodatkowo niektóre dzieci poddawane są zabiegowi wszczepienia stymulatora nerwu błędnego.
10.2. Leczenie padaczki alkoholowej
Leczenie padaczki alkoholowej polega na odtruciu z toksyn i metabolitów alkoholowych oraz przywróceniu równowagi elektrolitowej. Czasami podejmuje się decyzję o podaniu leków przeciwdrgawkowych i przeciwpadaczkowych, ale nie są one tak skuteczne, jak w innych rodzajach epilepsji, a ponadto wiążą się z ryzykiem rozwoju kolejnego uzależnienia – lekomanii, szczególnie w przypadku przyjmowania pochodnych barbituranów albo benzodiazepin.
11. Leczenie padaczki a dieta ketogeniczna
Dieta ketogeniczna należy do restrykcyjnych sposób żywienia, które wymagają planowania posiłków i kontroli wartości odżywczych. Polega na przyjmowaniu większości energii z tłuszczów niż z węglowodanów przy utrzymywaniu prawidłowej ilości białka (1 g na kg masy ciała).
Dieta ketegoniczna u osób chorych na padaczkę pozwala na zmniejszenie częstotliwości ataków, szczególnie w przypadku epilepsji lekoopornej. Mechanizm skuteczności tego sposobu żywienia nie został do końca poznany, ale prawdopodobnie ma związek z podnoszeniem dostępności ciał ketonowych, poziomu wolnych kwasów tłuszczowych i zmniejszenia stężenia glukozy.
12. Rokowanie w przypadku padaczki
Rokowanie w padaczce zależy od rodzaju i częstości napadów, zespołu padaczkowego i stopnia uszkodzenia mózgu. Wiele padaczek idiopatycznych ma dobre rokowanie. Przykładem padaczek o złym rokowaniu są zespoły Westa i Lennoxa-Gastauta.
Generalnie, chory na padaczkę powinien przyjmować leki ciągle, a próbę ich odstawienia może podjąć lekarz po dwuletnim okresie wolnym od napadów. Zarówno rokowanie, jak i przebieg znacznie się pogarsza w przypadku napadów lekoopornych. Pomimo wielu problemów, chorzy z padaczką, którzy regularnie przyjmują leki mogą uczestniczyć w życiu społecznym oraz cieszyć się życiem.
13. Jak żyć z epilepsją?
Około 70-75 % procent pacjentów bardzo dobrze reaguje na wprowadzone leczenie, dzięki czemu możliwe jest zredukowanie napadów do minimum, a nawet całkowite ich ustąpienie.
W takiej sytuacji dobrym pomysłem będzie wyznaczenie sobie celów na najbliższe miesiące i lata. Niektórzy pacjenci spisują również listę marzeń, które chcą sukcesywnie realizować. Dzięki temu nie tracą nadziei na przeżycie niezapomnianych chwil i mają motywację, by każdego dnia dawać z siebie tyle, ile jest to możliwe.
Warto rozwijać swoje pasje i szukać nowych hobby, a także uprawiać sport. Regularna aktywność fizyczna pozwala na dotlenienie mózgu, usprawnienie jego pracy i wydzielanie hormonu szczęścia.
Ważnym elementem życia z padaczką jest również zdrowa dieta, bogata w witaminy i składniki odżywcze. Warto ograniczyć alkohol, papierosy, kawę i napoje zawierające kofeinę.
Oczywiście pacjenci nie mogą zapominać o regularnym wykonywaniu badań, wizytach lekarskich i przyjmowaniu lekarstw. Życie z padaczką nie powinno prowadzić do wycofania się z życia społecznego, wręcz przeciwnie.
Niezwykle istotne jest wyjście ze swojej strefy komfortu i częste przebywanie wśród ludzi. Najbliższe otoczenie warto poinformować o padaczce i udzielić wskazówek, by mogli odpowiednio zareagować w przypadku ewentualnego napadu.
Oprócz tego, chorzy powinni unikać rzeczy, które mogą sprowokować atak. U niektórych osób są to używki, u innych ostre oświetlenie czy mocne kontrasty.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.