Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) - objawy, leczenie, rodzaje
Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) to choroba, która od połowy XIX wieku nazywana była chorobą Little'a – od nazwiska angielskiego lekarza, który uważał, że MPD powstaje w okresie okołoporodowym i jest wynikiem uszkodzenia mózgu. Jakie są objawy porażenia mózgowego u niemowlaka? Jak rozpoznaje się porażenie mózgowe u dzieci?
- 1. Czym jest mózgowe porażenie dziecięce?
- 2. Jakie są przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego?
- 3. Jakie są objawy i symptomy mózgowego porażenia dziecięcego?
- 4. Jakie są różne formy mózgowego porażenia dziecięcego?
- 5. Jak diagnozuje się mózgowe porażenie dziecięce?
- 6. Jakie są dostępne metody leczenia mózgowego porażenia dziecięcego?
- 7. Jakie są dostępne terapie i wsparcie dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym?
- 8. Czy mózgowe porażenie dziecięce jest uleczalne?
- 9. Jakie są długoterminowe konsekwencje mózgowego porażenia dziecięcego?
- 10. Jak rodzice mogą pomóc swojemu dziecku z mózgowym porażeniem dziecięcym w codziennym funkcjonowaniu?
1. Czym jest mózgowe porażenie dziecięce?
Mózgowe porażenie dziecięce, znane również jako MPD lub choroba Little’a to zespół przewlekłych zaburzeń w rozwoju umysłowym, powstałych w wyniku uszkodzenia mózgu przed po i w czasie porodu. Porażenie mózgowe dziecięce rozpoznawane jest u 2 na 1000 urodzeń, a niektóre z objawów zaobserwować można już w okresie niemowlęcym.
Uszkodzenie mózgu, które występuje w przypadku choroby MPD, może dotyczyć różnych jego obszarów. Może to prowadzić do trudności w kontroli ruchów i postawy ciała oraz wpływać na funkcje poznawcze, percepcję, mowę, słuch, wzrok i inne aspekty zdrowia.
Pierwsze objawy dziecięcego porażenia mózgowego manifestują się w postaci wzmożonego lub obniżonego napięcia mięśniowego, asymetrycznego układania się, a także trudności z połykaniem pokarmów.
2. Jakie są przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego?
Jakie są przyczyny dziecięcego porażenia mózgowego u pacjentów? Otóż najczęstszą przyczyną porażenia mózgowego (MPD) jest patologia płodu, złe położenie płodu, jego niedotlenienie lub wcześniactwo.
Mózgowe porażenie dziecięce zwiększają też następujące czynniki:
- ciąża zagrożona poronieniem,
- zatrucie ciążowe,
- różyczka,
- toksoplazmoza,
- cytomegalia,
- stosowanie niektórych środków farmakologicznych przez ciężarną,
- palenie papierosów w ciąży,
- nadużywanie alkoholu przez kobietę ciężarną,
- długi i skomplikowany poród pośladkowy lub kleszczowy.
3. Jakie są objawy i symptomy mózgowego porażenia dziecięcego?
Objawy porażenia mózgowego (MPD) są widoczne już u noworodków w postaci:
- asymetrii w ułożeniu ciała,
- nadmiernej wiotkości mięśni,
- zaburzeń połykania.
Uszkodzenia o mniejszym nasileniu można zaobserwować zwykle w drugim i trzecim kwartale życia, gdy zdrowe dzieci podnoszą głowę, pełzają, przewracają się na boki, wyciągają ręce i wymawiają pierwsze głoski i sylaby. Dzieci z MPD wykonują te czynności w nietypowy sposób lub wcale.
Objawy MPD mogą się różnić w zależności od rodzaju i rozległości uszkodzenia mózgu oraz obszarów, które zostały dotknięte.
Dzieci dotknięte porażeniem mózgowym mogą borykać się z trudnościami w kontrolowaniu ruchów i koordynacji. Oprócz spastyczności mięśniowej oraz problemów z jedzeniem można zaobserwować u nich na przykład:
- zaburzenia widzenia,
- problemów ze słuchem,
- niezręczność ruchową,
- opóźniony rozwój mowy, problemy z komunikowaniem werbalnym,
- zaburzenia równowagi,
- trudności w chodzeniu lub poruszaniu się (zdecydowana większość dzieci z czterokończynowym porażeniem mózgowym nie jest w stanie chodzić),
- trudności w uczeniu się i zdobywaniu umiejętności poznawczych.
4. Jakie są różne formy mózgowego porażenia dziecięcego?
Wyróżnia się następujące odmiany dziecięcego porażenia mózgowego (MPD):
- porażenie połowicze (zaburzenia postawy, ruchów i napięcia mięśniowego),
- porażenie obustronne (obejmuje kończyny dolne, ręce są dość sprawne, chodzenie jest bardzo utrudnione),
- porażenie czterokończynowe (zaburzenia postawy, ruchów, dotyczące całego ciała: głowy, tułowia i kończyn; trudności z utrzymaniem głowy oraz kontrolą mięśni okołoruchowych, tetraplegia),
- ruchy mimowolne (obejmują mięśnie twarzy, całą artykulację i głowę).
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 określa porażenie mózgowe symbolem G80.
- G80.0 Kurczowe porażenie mózgowe (parapareza spastyczna)
- G80.1 Kurczowe porażenie obustronne (hemiplegia)
- G80.2 Dziecięce porażenie połowicze
- G80.8 - Inne dziecięce porażenie mózgowe (mieszane zespoły porażenia mózgowego)
5. Jak diagnozuje się mózgowe porażenie dziecięce?
Dziecięce porażenie mózgowe jest diagnozowane głównie na podstawie obserwacji klinicznej i historii rozwoju dziecka. Lekarze oceniają umiejętności motoryczne dziecka oraz jego w osiąganiu oczekiwanych kamieni milowych w rozwoju. Kamieniami milowymi w rozwoju dziecka nazywa się umiejętności zdobywane w przewidywalnej kolejności w określonym czasie.
Diagnozę można postawić już u maluchów między 18 a 24 miesiącem życia, jednak w łagodniejszych przypadkach rozpoznanie może zostać postawione znacznie później.
Rozpoznanie dziecięcego porażenia mózgowego umożliwiają następujące badania diagnostyczne:
- rezonans magnetyczny (MRI) – jest to najczęściej używana technika obrazowania do diagnozowania dziecięcego porażenia mózgowego. Rezonans jest pomocny w ujawnieniu anomalii w strukturze oraz tkance mózgowej.
- tomografia komputerowa – technika obrazowania pozwala zobaczyć lekarzowi uszkodzenia mózgu. Badanie to jest mniej szczegółowe od rezonansu magnetycznego.
- elektroencefalogram (EEG) – jeśli dziecko doświadcza napadów, EEG może zostać wykorzystane do monitorowania aktywności elektrycznej w mózgu.
- USG przezciemiączkowe - może mieć pewne znaczenie diagnostyczne w przypadku MPD. Wczesne wykonanie badania może pomóc w wykryciu ewentualnych uszkodzeń mózgu u noworodka lub niemowlęcia.
6. Jakie są dostępne metody leczenia mózgowego porażenia dziecięcego?
Według Freuda przyczyną mózgowego porażenia dziecięcego są wczesne uszkodzenia płodu i nieprawidłowości rozwojowe w łonie matki. Ostatnie badania naukowe przeprowadzone wśród dzieci w Australii i Stanach Zjednoczonych potwierdzają tezy Freuda. Warto jednak pamiętać, że u niemal jednej trzeci dzieci dotkniętych MPD ustalenie konkretnej przyczyny schorzenia jest niemożliwe.
W zespole mózgowego porażenia dziecięcego (MPD) pewne uszkodzenia są nieodwracalne. Jednak dzięki ćwiczeniom możliwe jest poprawienie stanu psychofizycznego niepełnosprawnego dziecka. Neurolog powinien ocenić stopień porażenia mózgowego. Niezbędna jest również konsultacja ortopedyczna.
Rehabilitacja dzieci z niedowładem ma na celu ograniczenie negatywnych skutków spowodowanych unieruchomieniem, usprawnienie części zdrowej oraz wyrobienie podstawowych czynności życiowych.
Wśród metod usprawniania ruchowego wyróżnia się:
- hipoterapię,
- skafander kosmiczny,
- ćwiczenia w wodzie.
Rehabilitacja ruchowa dzieci cierpiących na MPD nie może ograniczyć ich uczestnictwa w życiu społecznym, dlatego powinna przebiegać w środowisku rodzinnym.
7. Jakie są dostępne terapie i wsparcie dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym?
Program rehabilitacyjny dobierany jest indywidualnie do potrzeb oraz możliwości dziecka. W trakcie zajęć fizjoterapeuci pracują z chorymi nad poprawą siły mięśniowej, równowagi, koordynacji, chodu i ogólnej sprawności fizycznej. Obecnie stosowane są następujące metody rehabilitacji dzieci z MPD:
- metoda Domana (angażuje rodzinę, opiera się na ćwiczeniach biernych),
- metoda Vojty (opiera się na ćwiczeniach biernych, polega na uciskaniu punktów na ciele dziecka, które – broniąc się przed bólem – ucieka),
- metoda Bobath (metoda ćwiczeń czynnych, rehabilitanci zmieniają pozycję tak, aby dziecko „zapisało” w mózgu prawidłowe odruchy),
- metoda skafandra kosmicznego (skafander normalizuje napięcie mięśni).
Terapia zajęciowa skupia się na rozwijaniu umiejętności manipulacyjnych, takich jak chwytanie, trzymanie przedmiotów, pisanie i rysowanie. Terapeuci zajęciowi stosują różne techniki, takie jak trening sensoryczny, ćwiczenia manualne i ćwiczenia wzmacniające, aby wspierać rozwój motoryczny i umiejętności dnia codziennego.
Na zajęciach z osobą specjalizującą się w terapii poznawczej dziecko z porażeniem mózgowym uczy się myślenia abstrakcyjnego, ćwiczy pamięć i koncentrację, rozwiązuje zagadki, rebusy, ćwiczenia logiczne. Zajęcia pomagają również pracować nad skupieniem uwagi.
Logopeda może pomóc osobom, które mają trudności w mówieniu, w poprawie artykulacji, płynności mowy, sylwetki głosowej i innych aspektów mowy. Poprzez różne ćwiczenia, techniki oddechowe i artykulacyjne, osoba może zwiększyć swoją jasność i zrozumiałość w komunikacji.
Spotkania z psychologiem bądź psychoterapeutą pomagają nie tylko pacjentom, ale również ich rodzicom i bliskim. Terapia psychologiczna uczy jak radzić sobie z emocjami, stresującymi sytuacjami, trudnościami związanymi z porażeniem mózgowym.
8. Czy mózgowe porażenie dziecięce jest uleczalne?
Dziecięce porażenie mózgowe stanowi najczęstszą przyczynę niepełnosprawności ruchowej u najmłodszych pacjentów. I choć zespół zaburzeń ruchowych i postawy, wynikających z uszkodzenia mózgu w okresie okołoporodowym nie jest postępujący, niemożliwe jest całkowite jego wyleczenie.
Dzięki rehabilitacji, przestrzeganiu zaleceń lekarzy i fizjoterapeutów, a także zastosowaniu odpowiedniej diety można poprawić jakość życia pacjenta dotkniętego dziecięcym porażeniem mózgowym.
9. Jakie są długoterminowe konsekwencje mózgowego porażenia dziecięcego?
Mózgowe porażenie dziecięce może negatywnie odbijać się na stanie emocjonalnym jednostki. Może prowadzić do:
- frustracji,
- smutku,
- niskiej samooceny,
- trudności w akceptacji własnego ciała.
Wsparcie emocjonalne od bliskich czy przyjaciół, ale również spotkania z psychologiem mogą być niezwykle pomocne pacjenta, który musi radzić sobie ze skutkami swojej choroby.
Osoby borykające się z problemem mózgowego porażenia dziecięcego często mają ograniczoną zdolność do wykonywania codziennych czynności, takich jak kąpanie, spożywanie jedzenia, wspinanie się po schodach, korzystanie z toalety, czesanie włosów.
Niektóre osoby nie są w stanie funkcjonować bez pomocy rodziców, rodzeństwa czy opiekuna medycznego. Wielu chorych nie jest w stanie także poruszać się bez pomocy chodzika czy wózka inwalidzkiego.
Długoterminowe konsekwencje choroby MPD mogą obejmować:
- ograniczenia w zakresie ruchu,
- zaburzenia równowagi,
- niepełnosprawność fizyczną, trudności w chodzeniu,
- utrudnioną kontrolę nad mięśniami,
- problematyczny chwyt, problem z utrzymywaniem przedmiotów.
10. Jak rodzice mogą pomóc swojemu dziecku z mózgowym porażeniem dziecięcym w codziennym funkcjonowaniu?
Rodzice mogą pomóc dziecku z porażeniem mózgowym dziecięcym na wiele sposobów. Ważne jest, aby dziecko dotknięte dysfunkcjami ruchowymi czy zaburzeniami mowy miało możliwość uczęszczania na terapie rehabilitacyjne np. na zajęcia z fizjoterapeutą, terapeutą zajęciowym czy logopedą.
Regularne zajęcia ze specjalistami pozwalają dzieciom z porażeniem mózgowym rozwijać umiejętności motoryczne, koordynację i równowagę. Jeśli chodzi o fizjoterapię, rodzice mogą pracować wspólnie ze specjalistą, aby wykonywać ćwiczenia i techniki rehabilitacyjne w domu.
Pacjenci chorujący na dziecięce porażenie mózgowe mogą mieć różne trudności w nauce i zdobywaniu umiejętności poznawczych. Rodzice czy opiekunowie takich pacjentów mogą współpracować z nauczycielami, czy osobami specjalizującymi się w zakresie edukacji specjalnej, celem opracowania spersonalizowanego programu nauczania dla dziecka dotkniętego chorobą Little’a.
Objawy dziecięcego porażenia mózgowego mogą powodować u chorych frustrację, niskie poczucie własnej wartości, obniżony nastrój, poczucie wykluczenia, dyskomfort spowodowany ograniczonymi możliwościami radzenia sobie z codziennymi zadaniami.
Rodzice mogą pomóc swoim dzieciom, zapewniając stabilne, pozytywne środowisko domowe, wsparcie oraz opiekę. Rolą rodzica jest również znalezienie pomocy u specjalistów w zakresie zdrowia psychicznego, jeśli dziecko wymaga takiego wsparcia.
Pacjenci cierpiący na połowicze, obustronne czy czterokończynowe mózgowe porażenie dziecięce, powinni znajdować się pod opieką różnych specjalistów, np:
Regularne wizyty lekarskie umożliwiają monitorowanie stanu zdrowia dziecka.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.