Trwa ładowanie...

Zapalenie oskrzeli - przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie oskrzeli wymaga konsultacji lekarskiej
Zapalenie oskrzeli wymaga konsultacji lekarskiej (123rf.com)

Zapalenie oskrzeli to choroba obejmująca układ oddechowy. Może mieć podłoże wirusowe lub bakteryjne. Często przypomina zwykłe przeziębienie lub grypę, zwykle też od tego się zaczyna i rozwija. Leczenie zapalenia oskrzeli zależne jest od jego przyczyn. Warto wiedzieć, jak postępować w przypadku zachorowania, czego unikać i jak można zabezpieczyć się przed zakażeniem.

spis treści

1. Rola oskrzeli w organizmie

Oskrzela są częścią układu oddechowego. Odpowiadają za transport powietrza do pęcherzyków płucnych, czyli najmniejszych jednostek, w których dochodzi do wymiany gazowej. Oskrzela zaczynają się tuż za tchawicą.

Wyróżniamy oskrzela główne prawe oraz główne lewe, które to przechodzą w kolejny podział, wyodrębniający oskrzela płatowe (dwa płaty do lewego płuca i trzy do prawego). Następnie płaty te dzielą się na jeszcze mniejsze - tak zwane oskrzela segmentowe, w których dochodzi do oczyszczenia i ogrzania pobranego powietrza.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Jak rozpoznać zapalenie oskrzeli u niemowlęcia?"

Gdy oskrzela nie są zaatakowane drobnoustrojami, komórki śluzowe wykonują swoją czynność prawidłowo, jednak gdy dojdzie do zakażenia lub infekcji, może dojść do upośledzenia przepływu powietrza przez oskrzela, jednym z nich jest zapalenie oskrzeli.

2. Co to jest zapalenie oskrzeli

Zapalenie oskrzeli to choroba wirusowa lub bakteryjna (jest w 90%. wywoływana przez wirusy, w 10% przez bakterie), często spotykana u dzieci. Wywołuje ją infekcja, ale może się do niej przyczynić chłodne i wilgotne powietrze, źle wietrzone pomieszczenie, a także duża liczba osób w mieszkaniu.

Wirusy, które powodują zapalenie oskrzeli to m.in. wirusy paragrypy, adenowirusy, RS-wirusy, rynowirusy, czasami wirus opryszczk, wirus Coxsackie.

Bakterie odpowiedzialne za część przypadków zachorowań to Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae oraz Bordetella pertussis i Streptococcus pneumoniae.

Te mikroorganizmy wywołują stan zapalny, uszkadzając nabłonek. Zapalenie oskrzeli może mieć dwie postacie – ostrą i przewlekłą. Postać przewlekła wywołana jest głównie przez dym tytoniowy lub inne zanieczyszczenia powietrza, rzadziej natomiast przez zakażenie wirusowe.

Wbrew panującym przekonaniom, jest to niebezpieczne schorzenie, którego objawy mogą być bardzo podobne do przeziębienia, jednak w przypadku zapalenia oskrzeli objawem bardzo charakterystycznym i jednocześnie uciążliwym jest kaszel. Jeśli u chorego przyczyną zakażenia są bakterie, prawdopodobnie trzeba będzie włączyć do leczenia antybiotyk.

3. Przyczyny zapalenia oskrzeli

Zapalenie oskrzeli, jak każde schorzenie ma swoje przyczyny. Warto poznać je, aby go uniknąć.

  • przewlekłe zapalenie oskrzeli dużo częściej występuje u palaczy, którzy są uzależnieni od dłuższego czasu, choć objawy mogą pojawić się nawet gdy palimy mało i stosunkowo krótko,
  • do rozwoju zapalenia oskrzeli przyczynić się może także bierne palenie, ponieważ organizm broni się przez zanieczyszczeniami, które są zawarte w dymie tytoniowym. Uruchamiając funkcje obronne zwiększa ilość śluzu, czemu towarzyszy nieprzyjemny kaszel,
  • zapalenie oskrzeli może pojawić się także, jeżeli pracujemy wśród chemikaliów, zanieczyszczonego powietrza i pyłów,
  • na rozwój tej choroby mają wpływ także częste infekcje dróg oddechowych,
  • wśród czynników zwiększających zapadalność na tą chorobą wymieniane są również geny.

4. Rodzaje zapalenia oskrzeli

Możemy wyróżnić dwa rodzaje zapalenia oskrzeli - ostre lub przewlekłe. Obie postacie są uciążliwe dla chorego i trudne do wyleczenia. Ważna jest szybko postawiona diagnoza i odpowiednio wdrożone leczenie. Przebieg choroby zależy od wielu czynników, takich jak wiek czy wyjściowy stan pacjenta.

4.1. Ostre zapalenie oskrzeli

Za ten rodzaj zapalenia oskrzeli najczęściej odpowiadają te wirusy, który wywołują także grypę oraz przeziębienie (wirusy grypy A i B, koronawirusy, wirusy paragrypy, adenowirusy oraz rynowirusy). Drobnoustroje te mogą objąć także drogi oddechowe i wywołać zapalenie oskrzeli.

W ostrym zapaleniu oskrzeli do chodzi do przekrwienia oraz złuszczania się nabłonka dróg oddechowych oraz wysięku widocznego w świetle oskrzeli.

Za chorobę tą mogą odpowiadać także bakterie (najczęściej są to Mycoplasma pneumoniae, Streptococcus pneumoniae czy Bordetella pertussis). Według szacunków, tego typu infekcja stanowi około 10 proc. wszystkich zachorowań. Leczenie w obydwu przypadkach jest takie samo.

4.2. Przewlekłe zapalenie oskrzeli

Na przewlekłe zapalenie oskrzeli zapadają najczęściej dorośli, jest to jedno z najczęstszych schorzeń układu oddechowego w tej grupie, jest diagnozowane u około dziesięciu procent pacjentów, którzy ukończyli 30 rok życia. Jeżeli codziennie rano, przez co najmniej trzy miesiące odkrztuszasz wydzielinę, prawdopodobnie cierpisz na to właśnie schorzenie.

Może ono prowadzić do powikłań, takich jak np. rozedma płuc (co powoduje m.in. zły przepływ powietrza, duszności), a także do wady drożności oskrzeli. W każdym przypadku niezbędna będzie diagnoza lekarska, ponieważ podobne objawy mogą towarzyszyć nowotworom, gruźlicy lub krztuścowi.

5. Objawy zapalenia oskrzeli

Schemat budowy chrząstki krtani, oskrzeli oraz tchawicy
Schemat budowy chrząstki krtani, oskrzeli oraz tchawicy

Ilustracja przedstawia chrząstki krtani, tchawicy oraz oskrzeli.

zobacz galerię

Objawy zapalenia oskrzeli zależą od wieku dziecka i drobnoustroju, który chorobę tą powoduje. U niemowląt przebieg może być ciężki, a przy zajęciu oskrzelików – dramatyczny. Po 3-4 dniach nieżytu nosa i gardła występuje kaszel, początkowo suchy, męczący, następnie wilgotny, połączony z odkrztuszaniem dużej ilości lepkiej plwociny. Dzieci zwykle połykają ją i wymiotują.

Zalegająca wydzielina zmniejsza drożność oskrzeli, czego objawem jest świszczący oddech. Gorączka jest różnie nasilona, choć możliwy jest również przebieg bezgorączkowy. W przebiegu choroby czasami może pojawić się także krwioplucie.

Ostre zapalenie oskrzeli to zwykle powikłanie niedoleczonego przeziębienia lub grypy, wywołane działaniem wirusów lub bakterii. Choroba przebiega z przekrwieniem i złuszczaniem się nabłonka dróg oddechowych, a także wysiękiem w świetle oskrzeli. Przewlekłe zapalenie oskrzeli zwykle pojawia się wskutek ciągłego podrażniania i uszkadzania aparatu oddechowego przez unoszące się w powietrzu zanieczyszczenia – np. dym papierosowy, dym innego pochodzenia, spaliny, rzadziej w wyniku zakażenia wirusowego.

PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

6. Rozpoznanie zapalenia oskrzeli

Zwykle, aby zdiagnozować zapalenie oskrzeli wystarczy tylko badanie fizykalne, które pozwala na prawidłowe rozpoznanie. Czasem zlecane są jeszcze dodatkowe badanie, jak np. zdjęcie RTG klatki piersiowej, nie jest to jednak częste, zazwyczaj wykonujemy je, gdy zachodzi podejrzenie zapalenia płuc.

Może zostać także zlecone badanie mikrobiologiczne, aby sprawdzić które wirusy lub bakterie odpowiadają za chorobę, jednak nie jest to standardem w diagnozowaniu zapalenia oskrzeli.

7. Leczenie zapalenia oskrzeli

Zapalenie oskrzeli wymaga konsultacji lekarskiej. Ze środkami zaleconymi przez lekarza można stosować domowe leczenie objawowe, które obejmuje przyjmowanie środków napotnych, przeciwgorączkowych i łagodzących kaszel – mają one łagodzić przykre objawy choroby. W zapaleniu oskrzeli stosowane są także niesterydowe leki przeciwzapalne oraz krople do nosa zmniejszające obrzęk i katar.

Ciepło ubrane dziecko powinno przebywać w wietrzonym pomieszczeniu – chłodne powietrze zmniejsza obrzęk błon śluzowych dróg oddechowych. Poza tym, powietrze należy dodatkowo nawilżać, ponieważ wydzielina z nosa zasycha na wysuszonych błonach śluzowych i utrudnia oddychanie. Można stosować specjalne aparaty nawilżające lub rozwiesić mokre ręczniki. Dziecko należy również prawidłowo nawadniać – można stosować różne herbaty ziołowe. Chory na zapalenie oskrzeli powinien być też kąpany codziennie. Zabieg pielęgnacyjny powinien trwać jednak krótko.

W przypadku odmiany chronicznej zapalenia oskrzeli stosuje się wziewne kortykosteroidy, cholinolityki i leki rozszerzające oskrzela (B2-mimetyki, pochodne metyloksantyny). Niedobory tlenu we krwi także powinny być leczone.

Zobacz także:

Środki przeciwgorączkowe powinno podawać się, gdy temperatura dochodzi do 39 st. C lub pojawią się drgawki gorączkowe przy 38 st. C. Przy zapewnieniu odpowiednich warunków do wyleczenia, organizm leczy się sam z zapalenia oskrzeli, nie stosuje się leków przeciwwirusowych. Kaszel w zapaleniu oskrzeli, jest na początku suchy, pod koniec choroby przechodzi w kaszel mokry. Kaszel powinien zniknąć w ciągu 5 do 10 dni.

7.1. Leczenie bakteryjnego zapalenia oskrzeli

Jeśli to bakterie powodują zapalenie oskrzeli (długotrwała lub wysoka gorączka, zmęczenie), po kilku dniach może być potrzebne przepisanie antybiotyków. Antybiotyki, działające tylko na bakterie, mogą być stosowane tylko w przypadku, jeśli zostały przeprowadzone badania w kierunku obecności bakterii w organizmie.

Natomiast jeżeli pacjent jest w tzw. grupie ryzyka (astmatyk, palacz lub cierpiący na przewlekłe zapalenie oskrzeli), możliwe, że lekarz od razu przepisze antybiotyki, aby uniknąć ryzyka nadkażenia.

Do leczenia zapalenia oskrzeli lekarz może przepisać środki przeciwkaszlowe w formie kapsułek lub syropu, leki przeciwgorączkowe zawierające paracetamol lub ibuprofen. Jeśli dodatkowo występuje męczący katar, skuteczne mogą okazać się krople i spraye do nosa.

8. Zapalenie oskrzeli a astma oskrzelowa

Czasem zapalenie oskrzeli bywa mylone z astmą oskrzelową, jednak ta najczęściej występuje u dzieci i młodzieży. Inna jej nazwa to dychawica, wywołują ją zwykle infekcje wirusowe i bakteryjne, choć do jej pojawienia się może nawet wystarczyć stres. Skutkuje ona niewydolnością oddechową i zaczyna dotyczyć coraz szerszego grona ludzi. W Polsce na dychawicę choruje obecnie około 3 miliony ludzi.

Wśród przyczyn astmy oskrzelowej może wymienić dwa rodzaje czynników, mających wpływ na rozwój choroby:

  • genetyczne - niektórzy posiadają genetyczne predyspozycje do dychawicy, uaktywniające się przez niektóre alergeny, które znajdują się w środowisku chorej osoby. Towarzyszą temu częste infekcje dróg oddechowych,
  • środowiskowe - mogą to być zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy, kurz, roztocza. Ataki kaszlu mogą w takim przypadku pojawiać się o różnych porach, w zależności od ilości alergenu w powietrzu. Mogą ją wywołać także leki, pyłki roślin, sierść zwierzęcia lub artykuły spożywcze.

Astmie oskrzelowej zwykle towarzyszy świszczący oddech, uczucie duszności oraz wyczerpujący kaszel. Leczenie tego schorzenia ma charakter objawowy - w pierwszej kolejności należy zdefiniować czynnik, który nas alergizuje, a następnie wyeliminować kontakt z nim.

Doraźnie można przyjmować leki zmniejszające uczucie duszności. Gdyby, mimo leczenia, pojawiły się inne objawy, wskazujące na pogorszenie się naszego stanu, jak np. sinica, ból serca, należy niezwłocznie udać się do lekarza.

Bardzo ważne jest, aby jak najwcześniej zdiagnozować astmę oskrzelową i włączyć odpowiednie leczenie, aby umożliwić sobie normalne funkcjonowanie.

Zobacz także:

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze