Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – charakterystyka, działanie. Kiedy ich stosowanie jest groźne?
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to leki najczęściej stosowane w terapii bólu różnego pochodzenia. Są łatwo dostępne, jednak ich częste stosowanie obarczone jest dużym ryzykiem. Zazwyczaj, aby uśmierzyć różnego rodzaju dolegliwości, sięgamy po tabletki o działaniu przeciwbólowym. Ważne, aby nie łykać tabletek jedna po drugiej, gdyż może to powodować wystąpienie niebezpiecznych skutków ubocznych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jak bezpiecznie stosować NLPZ?
1. Co to są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)?
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) pochodzą z grupy leków, które działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Większość niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest dostępna bez recepty, co często jest powodem ich nadużywania. Nazywane są niesteroidowymi w odróżnieniu od grupy kortykosteroidów, które chociaż również wykazują działanie przeciwzapalne to jednak posiadają inną strukturę.
NLPZ należą do grupy nieopioidowych leków analgetycznych. Bywają stosowane także w leczeniu i profilaktyce zakrzepów i zatorów - to np. aspiryna.
Ze względu na selektywność działania należy przyjąć następujący podział NLPZ:
- aspiryna,
- preparaty nieselektywne (ibuprofen, indometacyna, ketoprofen, naproksen),
- preparaty selektywne (nimesulid, meloksykam, nabumeton, diclofenac).
Każdy z tych preparatów działa na inny rodzaj bólu i wskazany jest do leczenia określonych dolegliwości. Swobodny dostęp do tych medykamentów sprawia jednak, że leki te wybierane są w sposób przypadkowy.
2. Jak działają NLPZ?
Wśród grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych wyróżnia się leki będące pochodną różnych kwasów, związków chemicznych, np. najczęściej używany niesteroidowy lek przeciwzapalny – ibuprofen jest pochodną kwasu propionowego.
Obok niego do tej samej grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych zalicza się naproksen, flurbiprofen, ketoprofen oraz kwas tiaprofenowy.
Spośród pochodnych kwasu salicylowego wyróżnia się kwas acetylosalicylowy, amid kwasu salicylowego, salicylan choliny, diflunisal.
Dodatkowo do niesteroidowych leków przeciwzapalnych zalicza się także:
- diklofenak, fenklofenak, aklofenak, które są pochodnymi kwasu fenylooctowego,
- indometacynę, tolmetynę, acemetacynę i sulindak, czyli pochodne alifatyczne i heterocykliczne,
- kwas niflumowy, kwas flufenamowy, kwas neklofenamowy, kwas mefenamowy, będące pochodnymi kwasu antranilowego,
- pochodne substancji zwanej, benzotiazyną, np. sudoksykam, piroksykam, izoksykam, meloksykam,
- pochodne pirazolu, czyli aminofenazon,azapropazon, fenylbutazon oksyfenbutazon, metamizol,
- pochodną substancję naftyloketonów - nabumeton
- a także celekoksyb i rofekoksyb (czyli tzw. koksyby).
Każdy niesteroidowy lek przeciwzapalny może charakteryzować się innym wskazaniem i siłą działania. Niesteroidowe leki przeciwzapalne skutecznie zwalczają ból. Jest to spowodowane ich działaniem, które powoduje hamowanie dwóch rodzajów enzymu cyklooksygenazy prostaglandynowej (COX-1 i COX-2 - wpływają na receptory bólu i pośrednio powodują gorączkę i obrzęki).
COX-1 odpowiada także za właściwe funkcjonowanie układu pokarmowego (przeciwdziałanie temu enzymowi może skutkować, tym że błona śluzowa przewodu pokarmowego zostanie uszkodzona, dzieje się tak zwłaszcza w przypadku przedawkowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Chociaż NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne, wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, mogą różnić się miedzy sobą intensywnością działania substancji, niektóre związki z grupy NLP mogą ograniczać syntezę czynników reumatoidalnych np. piroksykam, a także zapobiegać zlepianiu płytek krwi, np. kwas acetylosalicylowy.
3. Kiedy sięgać po NLPZ?
Leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych są skuteczne w uśmierzaniu różnego rodzaju bólu. Wskazane jest ich użycie w przypadku bólu głowy, także bólów migrenowych, bólu zęba, mięśni, w przypadku bólów menstruacyjnych, lub bólu kości i stawów.
Także w przypadku wystąpienia wysokiej gorączki czy reumatoidalnego zapalenia stawów można sięgnąć po lek z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Według ekspertów niesteroidowe leki przeciwzapalne mają również zastosowanie w przypadku w leczeniu dusznicy bolesnej, profilaktyce udarów i zakrzepów, lub w zawale serca.
To musisz wiedzieć
3.1. Kiedy nie można stosować niesteroidowych leków przeciwzapalnych?
Przeciwskazaniami stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych stanowią:
- choroby układu pokarmowego,
- arytmia,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia pracy nerek i wątroby,
- hemofilia,
- ciąża oraz podczas karmienia piersią,
- alergia na składnik leku.
Przedawkowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych może wywołać:
- nudności,
- wymioty,
- ból głowy,
- ból brzucha,
- biegunkę.
W skrajnych przypadkach może dojść do wystąpienia niewydolności niektórych narządów, drgawek a nawet śpiączki.
By lek był skuteczny, musi być odpowiednio dobrany, ale też stosowany w odpowiedni sposób. Jeśli po leki przeciwbólowe sięgamy często, wówczas ich stosowanie bezwzględnie należy omówić z lekarzem.
Może się bowiem okazać, że zamiast leczyć, szkodzą, co w konsekwencji może doprowadzić do wystąpienia groźnych dla zdrowia i życia powikłań.
4. Czy NLPZ są bezpieczne?
Gdy dokucza nam ból, sięgamy po lek przeciwbólowy dostępny bez recepty. A tych jest całe mnóstwo. Kupić je można w aptece, ale i w sklepie spożywczym, na stacji benzynowej oraz w kiosku.
I wydaje się nam, że połkniecie tabletki jest rozwiązaniem nie tylko skutecznym, ale też w pełni bezpiecznym. Niestety, istnieje szereg przeciwwskazań do stosowania konkretnych NLPZ. Chory jednak o tym nie wie, bo tylko co dziesiąty pacjent czyta dołączoną do leku ulotkę. Jakie niesie to z sobą zagrożenia?
Jak się okazuje, bardzo poważne. Każdego roku na szpitalne oddziały trafiają setki pacjentów, u których zgłaszane dolegliwości spowodowało przedawkowanie leków przeciwbólowych.
4.1. Wpływ NLPZ na serce
W prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego od wielu lat z powodzeniem stosuje się kwas acetylosalicylowy. Z kolei inne leki z grupy NLPZ nie powinny być stosowane u osób obarczonych ryzykiem wystąpienia choroby niedokrwiennej serca.
Wykazują one bowiem działanie hamujące syntezę prostacykliny (hormonu, który działa rozkurczowo na naczynia krwionośne i obniża ciśnieie krwi) i prostanoidów o działaniu wazodilatacyjnym.
Należy zaznaczyć, że to właśnie zaostrzenie symptomów niewydolności serca jest najczęściej pojawiającym się objawem niepożądanym po zastosowaniu NLPZ (22 przypadki na 100 000).
Specjaliści operują ponadto pojęciem „hipertensyjnego efektu NLPZ", co w szczególności dotyczy pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Zaobserwowano u nich wzrost ciśnienia tętniczego (o 3,5-6 mmHg) po zastosowaniu klasycznych leków przeciwbólowych, co zdecydowanie zwiększa ryzyko wystąpienia udaru mózgu lub zawału mięśnia sercowego.
Należy przy tym zaznaczyć, że NLPZ wchodzą również w interakcję z lekami stosowanymi w leczeniu chorób układu krążenia, np. zmniejszają skuteczność β-adrenolityków.
4.2. NLPZ a nerki
Z dużą rozwagą do stosowania leków przeciwbólowych z grupy NLPZ podchodzić muszą pacjenci z chorobami nerek.
Niektóre z nich bowiem zmniejszają perfuzje nerkową, co rodzi ryzyko wystąpienia ostrej niewydolności nerek. Powodują one również zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej, co z kolei może doprowadzić do wystąpienia obrzęków w wyniku retencji wody i sodu.
Największe zagrożenie dla nerek stanowią:
- ketoprofen,
- indometacyna,
- acemetacyna,
- kwas acetylosalicylowy,
- piroksykam.
4.3. Wpływ NLPZ na układ pokarmowy
Wielu badaczy zajmowało się negatywnym wpływem NLPZ na układ pokarmowy. Dowiedziono, że stosowanie tej grupy leków (zwłaszcza ketoprofenu, indometacyny, acemetacyny, kwasu acetylosalicylowego i piroksykamu) u pacjentów z chorobą wrzodową może doprowadzić do krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego. To bardzo niebezpieczne powikłanie, które obarczone jest wysoką śmiertelnością.
Trzeba mieć na uwadze, że NLPZ to słabe kwasy, które w sposób bezpośredni oddziałują na błonę śluzową żołądka. Mogą prowadzić do powstania nadżerek i owrzodzeń w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy.
Leki z grupy NLPZ mogą ponadto odpowiadać za wystąpienie nudności i biegunek.
By nieco zobrazować skalę omawianego problemu, warto w tym miejscu posłużyć się statystyką. W Stanach Zjednoczonych każdego roku 100 tysięcy chorych jest hospitalizowanych z powodu powikłań gastroenterologicznych wynikających ze stosowania NLPZ, z czego 20 tysięcy pacjentów umiera.
Dr n. med. Jarosław Woroń, autor pracy „Racjonalne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w terapii bólu” wskazuje, że ryzyko wystąpienia powikłań ze strony przewodu pokarmowego u osób stosujących NLPZ jest zbliżone do prawdopodobieństwa rozwoju raka płuc u palaczy.
NLPZ mogą ponadto wywołać napad astmy oskrzelowej, zaś u osób starszych często zgłaszanymi objawami niepożądanym po zażyciu tabletki z omawianej grupy leków były zawroty głowy, zmiany nastroju i zdolności percepcji.
Ryzyko niesie za sobą również stosowanie NLPZ w ciąży i w okresie karmienia piersią. W I trymestrze ciąży leki te zwiększają ryzyko poronienia, w III zaś – mogą hamować akcję porodową, wydłużać czas jej trwania i zwiększać ilość utraconej krwi.
Partner serwisu abcZdrowie.pl
Nie możesz znaleźć swoich leków? Skorzystaj z KtoMaLek.pl i sprawdź, która apteka posiada potrzebny lek. Zarezerwuj go on-line i zapłać za niego w aptece. Nie trać czasu na bieganie od apteki do apteki.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.