Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Aneta Zwierzchowska

Białaczka - przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Białaczka może mieć gwałtowny lub powolny przebieg.
Białaczka może mieć gwałtowny lub powolny przebieg. (123rf.com)

W Polsce dwie osoby w ciągu godziny dowiadują się, że mają białaczkę. Często choroba jest wykrywana podczas rutynowych badań, ponieważ nie pojawiają się żadne typowe objawy. W takiej sytuacji badanie krwi może uratować życie, ponieważ szybkie wdrożenie leczenia zwiększa szansę na powrót do zdrowia. Czym charakteryzuje się nowotwór krwi i jakie są jego rodzaje? Jakie są przyczyny i objawy białaczki? Czym objawia się leukemia u dzieci? Jak wygląda rozpoznanie i leczenie tej choroby?

spis treści

1. Co to jest białaczka?

Białaczka, czyli leukemia, to choroba nowotworowa układu krwiotwórczego, czyli nowotwór krwi. Po raz pierwszy została opisana w 1845 roku. Polega na tym, że leukocyty nie spełniają swoich zadań i namnażają się w zbyt szybkim tempie.

U osoby zdrowej w szpiku kostnym tworzą się czerwone i białe krwinki oraz płytki krwi. U chorych na białaczkę produkowane są niedojrzałe komórki (blasty), które uniemożliwiają rozwój zdrowych krwinek.

Zobacz film: "Białaczka"

Po zapełnieniu szpiku kostnego blasty przenoszą się do krwi i atakują inne narządy, na przykład węzły chłonne, wątrobę, nerki czy śledzionę.

Białaczki można podzielić na ostre, o gwałtownym przebiegu, które nieleczone prowadzą do śmierci w stosunkowo szybkim czasie oraz leukemie przewlekłe, które rozwijają się wolniej i nawet przy braku leczenia chory może przeżyć kilka lat.

Do zgonu prowadzi dopiero przełom blastyczny. Choroba ma też wiele podtypów, od których zależy metoda leczenia i rokowania. Białaczka częściej pojawia się u mężczyzn niż u kobiet.

Szacuje się, że w wieku od 30 do 35 lat choruje jedna osoba na 100 000. Natomiast po 65. roku życia rozpoznaje się 10 przypadków na 100 000.

Zobacz także:

2. Rodzaje białaczki

Przede wszystkim białaczki dzieli się na ostre i przewlekłe, ze względu na rozwój choroby. Do pierwszych z nich należy:

  • ostra białaczka niezróżnicowana (M0)
  • ostra białaczka szpikowa AML (nielimfoblastyczna),
  • ostra białaczka limfoblastyczna ALL.

Typy choroby o gwałtownym przebiegu to:

  • ostra białaczka mieloblastyczna bez cech dojrzewania (M1),
  • ostra białaczka mieloblastyczna z cechami dojrzewania (M2),
  • ostra białaczka promielocytowa (M3),
  • ostra białaczka mielomonocytowa (M4),
  • ostra białaczka monocytowa niezróżnicowana (M5a),
  • ostra białaczka monocytowa zróżnicowana (M5b),
  • ostra erytroleukemia (M6),
  • ostra białaczka megakariocytowa (M7).

Natomiast ostre białaczki limfoblastyczne ALL (Acute Lymphoblastic Leukemia) dzielą się ze względu na:

podział morfologiczny:

  • podtyp L1 typ limfocytowy,
  • podtyp L2 typ limfoblastyczny,
  • podtyp L3 typ Burkitta.

podział immunologiczny:

  • null,
  • pre-pre-B,
  • common,
  • pre-B,
  • pre-T,
  • tymocytowa,
  • T-komórkowa.

Rodzaje przewlekłych białaczek:

  • przewlekła białaczka szpikowa CML (Chronic Myelogenous Leukemia),
  • przewlekła białaczka limfatyczna CLL (Chronic Lymphocytic Leukemia),
  • przewlekła białaczka mielomonocytowa CMML (Chronic Myelomonocytic Leukemia),
  • przewlekła białaczka eozynofilowa,
  • przewlekła białaczka neutrofilowa.

Najczęściej u dorosłych rozpoznawana jest ostra białaczka szpikowa (AML). W wieku 30 lat choruje na nią 1 osoba na 100 000, natomiast po przekroczeniu 65. roku życia 1 na 10 000.

Ostra białaczka limfoblastyczna ALL stanowi 10-20 proc. zachorowań dorosłych i większość przypadków u dzieci, między trzecim a siódmym rokiem życia.

Wśród chorób przewlekłych najczęściej występuje białaczka szpikowa CML, jest to około 25 proc. zachorowań. Szacuje się, że zachorowalność wynosi 1,5 na 100 000 u osób w wieku 30-40 lat.

3. Przyczyny rozrostu białaczkowego

Powody powstania rozrostu białaczkowego w organizmie są złożone i często niewyjaśnione. Leukemia pojawia się u osób w różnym wieku, bez względu na płeć i stan zdrowia. Czynniki, które mogą sprzyjać pojawieniu się białaczki, to:

  • nieprawidłowa praca układu odpornościowego,
  • predyspozycje genetyczne,
  • infekcje wirusowe,
  • czynniki fizyczne, biologiczne lub chemiczne (np. uszkodzenie szpiku przez promieniowanie jonizujące),
  • leki cytostatyczne.

Barierą ochronną przed białaczką jest system immunologiczny, który rozpoznaje nieprawidłowe komórki i je niszczy.

Dopiero gdy nie działa prawidłowo, zmiany w krwinkach nie są wykrywane i zwalczane, a choroba swobodnie się rozwija.

Rodzaje i leczenie białaczki (WIDEO)
Rodzaje i leczenie białaczki (WIDEO)

Białaczka to rodzaj choroby układu krwionośnego, która polega na zmianie ilości leukocytów we krwi,

zobacz galerię

4. Objawy białaczki

Objawy białaczki są zależne od jej rodzaju i typu. Najczęściej można je uznać za symptomy wielu innych chorób, a nawet przewlekłego stresu i zmęczenia.

Konieczne jest zrobienie kilku rodzajów badań, by potwierdzić lub wykluczyć nowotwór. Najlepiej regularnie wykonywać morfologię krwi, ponieważ w ten sposób można zauważyć pierwsze problemy zdrowotne.

4.1. Objawy ostrej białaczki szpikowej

Ten rodzaj choroby rozwija się bardzo gwałtowanie. Najczęściej pojawia się:

  • osłabienie,
  • gorączka,
  • ból kości,
  • ból stawów,
  • ból głowy,
  • zawroty głowy,
  • bladość skóry,
  • bladość błon śluzowych,
  • duszność w trakcie wysiłku,
  • afty,
  • bolesne owrzodzenia,
  • opryszczki,
  • ciężkie anginy,
  • ropnie w okolicy zębów,
  • zapalenia płuc,
  • krwotoki z nosa,
  • krwawiące dziąsła,
  • krwawienia z przewodu pokarmowego,
  • krwawienia z pochwy.

U niektórych osób pojawiają się także zaburzenia widzenia i świadomości, a nawet priapizm (bolesny wzwód penisa). Ponadto, blasty nowotworowe mogą atakować różne narządy i być przyczyną objawów, takich jak:

Komórki białaczki mogą być też przyczyną pojawienia się guzków i płaskich wykwitów na powierzchni skóry, a także przerostu dziąseł.

4.2. Objawy przewlekłej białaczki szpikowej

U 20-40 proc. osób ten rodzaj nowotworu krwi w początkowej fazie przebiega bezobjawowo. Po pewnym czasie pojawiają się symptomy, podobne do tych występujących w przypadku ostrej białaczki szpikowej, takie jak:

  • utrata masy ciała,
  • zwiększona temperatura ciała,
  • nadmierna potliwość,
  • osłabienie,
  • ból głowy,
  • zaburzenia świadomości,
  • bolesny wzwód,
  • ból kości,
  • uczucie wypełnienia jamy brzusznej.

4.3. Objawy ostrej białaczki limfoblastycznej

Najczęściej występujące symptomy ostrej białaczki limfoblastycznej to:

  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • powiększenie wątroby,
  • powiększenie śledziony,
  • ból brzucha,
  • wrażenie ucisku w klatce piersiowej,
  • duszności w klatce piersiowej,
  • gorączka,
  • nocne poty,
  • osłabienie,
  • spadek kondycji,
  • siniaki na skórze pojawiające się bez powodu,
  • blada skóra,
  • bóle kostno-stawowe,
  • pleśniawki w jamie ustnej.

4.4. Objawy przewlekłej białaczki limfatycznej

Białaczka limfatyczna jest bardzo często rozpoznawana na terenie Europy. U połowy chorych jest rozpoznawana przypadkowo, przed wystąpieniem jakichkolwiek objawów. Charakterystyczne symptomy to:

  • spadek kondycji,
  • mocne osłabienie,
  • nocne poty,
  • spadek masy ciała,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • bolesność węzłów chłonnych.

U niektórych pacjentów rozpoznawane jest powiększenie śledziony i wątroby, świąd skóry, wypryski, krwawe wybroczyny, grzybica lub półpasiec.

Może wystąpić też Zespół Sjörgena, czyli obrzęk ślinianek i gruczołów łzowych.

4.5. Objawy przewlekłej białaczki limfoblastycznej

Ten rodzaj nowotworu może przez kilka lat nie wywoływać żadnych dolegliwości. Samopoczucie chorego pogarsza się dopiero w zaawansowanym stadium choroby.

Najczęściej przewlekła białaczka limfoblastyczna jest rozpoznawana u osób powyżej 50. roku życia, a jej symptomy to:

  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • osłabienie,
  • gorączka,
  • potliwość w nocy,
  • gwałtowne chudnięcie,
  • częste chorowanie.

4.6. Objawy przewlekłej białaczki eozynofilowej

Objawy pojawiają się stopniowo i nasilają się wraz z biegiem czasu, zazwyczaj pojawia się:

  • gorączka,
  • zmęczenie,
  • brak apetytu,
  • zmniejszenie wagi ciała,
  • zaburzenia rytmu serca,
  • duszności,
  • suchy kaszel,
  • ból brzucha,
  • biegunka,
  • zmiany zachowania,
  • problemy z pamięcią i koncentracją,
  • guzki pod skórą,
  • pokrzywka,
  • zaczerwienie skóry,
  • świąd skóry,
  • ból mięśni i stawów,
  • problemy ze wzrokiem.

4.7. Objawy przewlekłej białaczki neutrofilowej

Ten rodzaj białaczki występuje stosunkowo rzadko, ale może pojawić się jednocześnie ze szpiczakiem mnogim. Charakterystyczne dolegliwości to:

  • powiększenie wątroby,
  • powiększenie śledzony,
  • zapalenie stawu i zaczerwienienie tej okolicy,
  • krwawienia.

4.8. Objawy przewlekłej białaczki mielomonocytowej

Białaczka mielomonocytowa jest rozpoznawana stosunkowo rzadko, jej objawy to:

  • stan podgorączkowy,
  • osłabienie,
  • chudnięcie,
  • bladość skóry i błon śluzowych,
  • gorsza kondycja fizyczna,
  • tachykardia,
  • powiększenie narządów wewnętrznych,
  • zmiany skórne,
  • płyn wysiękowy w jamie otrzewnowej, opłucnowej lub jamie osierdzia.

4.9. Objawy białaczki u dzieci

Nowotwór krwi dotyka jedno na 15-25 tysięcy dzieci rocznie, najczęściej od trzeciego miesiąca do piątego roku życia. Leczenie białaczki przynosi pożądane rezultaty u ponad dwóch trzecich pacjentów.

Dzieci w wieku 2-5 lat najczęściej chorują na ostrą białaczkę limfoblastyczną. Rzadziej spotykana jest przewlekła białaczka limfatyczna i szpikowa oraz ostra białaczka szpikowa.

Po zauważeniu zmian w samopoczuciu dziecka należy zgłosić się na wizytę u lekarza. Objawy białaczki u dzieci to:

  • bladość,
  • silne osłabienie,
  • senność,
  • gorączka,
  • krwawienia z nosa,
  • brak chęci do wstawania i chodzenia,
  • długotrwała infekcja,
  • siniaki,
  • krwawienia z dziąseł,
  • powiększone węzły chłonne,
  • ból głowy,
  • wymioty.
Białaczka - prezentacja edukacyjna
Białaczka - prezentacja edukacyjna [7 zdjęć]

Białaczka jest nowotworem krwi objawiającym się upośledzonym, niekontrolowanym wzrostem białych krwinek

zobacz galerię

5. Badania diagnostyczne w białaczce

Ze względu na różnorodność objawów białaczki, wykrycie choroby wymaga wykonaniu kilku badań diagnostycznych, takich jak:

  • morfologia krwi z rozmazem,
  • oznaczenie liczby płytek krwi,
  • badania koagulologiczne: APTT, INR, D-dimery i stężenie fibrynogenu,
  • biopsja aspiracyjna szpiku,
  • badania biomolekularne szpiku,
  • badania cytogenetyczne szpiku,
  • badania cytochemiczne i cytoenzymatyczne komórek blastycznych krwi obwodowej,
  • immunofenotypizacja komórek blastycznych z krwi obwodowej lub szpiku,
  • badanie USG jamy brzusznej,
  • RTG klatki piersiowej,
  • punkcja lędźwiowa.

6. Leczenie białaczki

Zwalczanie białaczki zależy od rodzaju i typu choroby. Postępowanie diagnostyczno-lecznicze jest inne dla każdego pacjenta, ponieważ dostosowuje się je wieku i ogólnego stanu zdrowia.

Leczenie dzieli się na trzy części. Pierwsza jest faza indukcji, która trwa 4-6 tygodni i polega na podawaniu największych dawek chemioterapii, czyli skojarzone leczenie cytostatyczne z wykorzystaniem środków o różnym mechanizmie działania.

Najczęściej stosowane są leki alkilujące, preparaty pochodzenia roślinnego, antymetabolity, antybiotyki antracyklinowe, pochodne podofilotoksyny, asparaginazę, hydroksykarbamid czy glikokortykoidy.

Celem pierwszego etapu jest zmniejszenie ilości komórek białaczkowych do około 109. Wówczas ustępują objawy nowotworu oraz zmniejszają się zmiany narządowe.

Ten stan nazywany jest całkowitą remisją hematologiczną. Następnym etapem jest konsolidacja remisji, która ma na celu redukcję komórek nowotworowych do około 106.

Chory przez 3-6 miesięcy przyjmuje zmniejszone ilości cytostatyków (Ara-C, metotreksat) oraz metotreksat, który zabezpiecza ośrodkowy układ nerwowy przed białaczką.

Trzecia faza, czyli leczenie pokonsolidacyjne trwa zazwyczaj dwa lata i prowadzi do całkowitego wyleczenia. Co 4-6 tygodni podawana jest mniej agresywna chemioterapia i cytostatyki, co zapobiega powstaniu krzyżowej odporności.

Etap ten, tak samo jak poprzednie zmniejsza liczbę komórek białaczkowych, ale utrzymuje również prawidłową regulację immunologiczną. Dawki leków są dopasowywane do rodzaju i podtypu białaczki oraz obecnego stanu zdrowia.

Bardzo ważne jest zapobieganie zakażeniom, walka z anemią oraz zaburzeniami metabolicznymi, a także wsparcie psychologiczne.

Leczenie białaczek wiąże się z wysokim ryzykiem wystąpienia powikłań. Najczęstszym z nich jest tzw. zespół rozpadu guza, który może prowadzić do gwałtownych zakażeń oraz krwotoków.

Możliwe jest również zniszczenie szpiku kostnego, co w konsekwencji prowadzi do przeszczepu. Leki doprowadzają też do znaczącego osłabienia odporności, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób zakaźnych.

Według Fundacji Przeciwko Leukemii prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia białaczki, czyli przeżycia 5 lat, wynosi 42 proc. W ciągu ostatnich kilku lat zmniejszył się też odsetek występowania wznowy choroby.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze