Niedotlenienie mózgu – rodzaje, przyczyny, objawy
Do niedotlenienia mózgu może dojść z wielu przyczyn. Schorzenie to może być następstwem nieprawidłowego funkcjonowania układu oddechowego, układu sercowo-naczyniowego lub układu nerwowego. Może mieć ono przebieg nagły lub przewlekły. Jakie są skutki niedotlenienia mózgu? Czy uszkodzenia są odwracalne?
1. Czym jest niedotlenienie mózgu?
Niedotlenienie mózgu to stan, który wynika z niedostarczenia do mózgu wystarczającej ilości tlenu. Kiedy ilość tlenu i substancji odżywczych jest niedostateczna, praca mózgu zostaje zakłócona i przestaje on funkcjonować prawidłowo.
Zapotrzebowanie mózgu na tlen jest bardzo duże, a na dodatek jest on organem bardzo wrażliwym na jego niedobór. Nawet krótkotrwałe niedotlenienie mózgu może zakończyć się jego uszkodzeniem lub obumarciem. Wystarczy zaledwie ok. 4 minut przerwy w dostawie tlenu i substancji odżywczych, by mózg uległ uszkodzeniom.
Na brak tlenu wrażliwa jest szczególnie kora mózgu, która stanowi bardzo istotną część ośrodkowego układu nerwowego i mózgowia. Kora mózgu jest odpowiedzialna za świadomość. W przypadku całkowitego niedotlenienia może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia kory mózgowej (tzw. odkorowanie).
Niedotlenienie jest jednym z elementów towarzyszących niedokrwieniu mózgu – stan, w którym dochodzi do zaburzenia krążenia mózgowego. Czy niedokrwienie mózgu jest groźne? Wiele zależy od jego charakteru.
Może mieć ono przebieg przemijający (TIA), wówczas objawy niedokrwienia mózgu (np. zawroty głowy, osłabienie mięśni twarzy) są krótkotrwałe i przemijające. Wycofują się całkowicie po krótkim czasie. W wielu przypadkach jednak niedokrwienie mózgu może powodować uszkodzenia trwałe.
2. Jakie są rodzaje niedotlenienia mózgu?
Lekarze wyróżniają kilka typów niedotlenienia mózgu:
- zawał mózgu (całkowite niedokrwienie) – jest to schorzenie wynikające z ogólnego lub ogniskowego zatrzymania mózgowego krążenia krwi; w czasie niedokrwienia spowodowanego zawałem mózgu w przeciągu dwóch minut stężenie tlenu w komórkach mózgu spada do zera,
- niedotlenienie częściowe (oligemiczne) – jest to zmniejszenie przepływu krwi w mózgu o charakterze ogólnym lub regionalnym,
- niedotlenienie anoksyczne – jest wynikiem zbyt małego utlenowania krwi tętniczej,
- niedotlenienie hipoksemiczne – wynika ono z obniżonego ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi tętniczej,
- niedotlenienie anemiczne – jest spowodowane zbyt małą ilością hemoglobiny, która jest odpowiedzialna za przenoszenie tlenu,
- niedotlenienie histotoksyczne – to efekt wadliwego działania układów enzymatycznych.
3. Przyczyny niedotlenienia
Do niedotlenienia mózgu może dojść z różnych przyczyn, jednak najczęściej ma to miejsce w wyniku:
- zatrzymania krążenia (np. zawał serca, migotanie komór, częstoskurcz komorowy bez tętna, mocny krwotok),
- niewydolności serca (np. uszkodzenie zastawek, kardiomiopatia, migotanie przedsionków),
- niskiego ciśnienia tętniczego (np. wstrząs hipowolemiczny, wstrząs septyczny, wstrząs anafilaktyczny, wstrząs pourazowy),
- zwężenia tętnic szyjnych (np. zator, zakrzepica, miażdżyca, tętniak rozwarstwiający),
- ciężkiej niedokrwistości (anemia),
- schorzenia układu oddechowego (np. ciężki atak astmy, rozedma płuc, ciężkie zapalenie płuc, odma opłucnowa, POChP).
4. Objawy niedotlenienia
Objawy niedotlenienia mózgu mają zazwyczaj charakter nagły. W początkowej fazie często występują:
- ból głowy,
- zaburzenia pamięci,
- zaburzenia widzenia,
- wymioty,
- nudności.
W przypadku dłuższego niedotlenienia mogą wystąpić:
- zaburzenia koordynacji,
- zaburzenia równowagi,
- zaburzenia czucia,
- tachykardia (częstoskurcz serca),
- sinica.
W skrajnych wypadkach niedotlenienie mózgu może spowodować:
Zmiany w mózgu po niedotlenieniu mogą mieć też charakter nieodwracalny, prowadzić do śpiączki, a nawet śmierci pacjenta.
Niektóre z wyżej wymienionych symptomów, jak bóle oraz zawroty głowy, nudności, wymioty, zaburzone funkcjonowanie zmysłów, są też charakterystyczne dla somatycznych objawów nerwicy.
Niedotlenienie mózgu może mieć też przebieg przewlekły, wówczas objawia się zaburzeniami pamięci, kłopotami z koncentracją, nadmierną sennością i przemęczeniem.
5. Jak rozpoznać niedotlenienie mózgu?
Pierwsze objawy, które mogą wskazywać na niedotlenieniu mózgu to przede wszystkim zawroty i bóle głowy oraz problemy z widzeniem. U pacjentów pojawia się także zaburzenie równowagi, nudności, kłopoty z pamięcią krótkotrwałą, zaburzenia poznawcze i zaburzenia czucia. Jeżeli brak dopływu tlenu trwa dłużej, dochodzą także inne objawy, takie jak omdlenia oraz utrata przytomności.
W przypadku sygnałów wskazujących na niedotlenienie mózgu konieczny jest natychmiastowy kontakt z pogotowiem ratunkowym. Leczenie zawsze odbywa się w warunkach szpitalnych. Lekarz rozpoznaje niedotlenienie mózgu na podstawie wywiadu, prezentowanych przez pacjenta objawów oraz określonych badań.
Niedotlenienie mózgu może mieć także przebieg przewlekły. Wówczas jest ono nieco trudniejsze do rozpoznania. U pacjentów z przewlekłym niedotlenieniem mózgu objawy manifestują się bowiem stopniowo i mogą nie być charakterystyczne. Obserwuje się u nich najczęściej długotrwałe przemęczenie. Inne objawy przewlekłego niedotlenienia to uczucie senności, problemy z koncentracją i pamięcią.
Niedotlenienie mózgu u dzieci
Niedotlenienie mózgu może wystąpić także u noworodków (przed porodem, w trakcie porodu lub zaraz po nim). Skutki niedotlenienia dla organizmu mogą być bardzo poważne. Występuje ryzyko pojawienia się poważnych schorzeń i niepełnosprawności.
Natomiast objawy niedotlenienia u dzieci starszych są najczęściej podobne do tych, które występują u dorosłych.
6. Niedotlenienie mózgu – leczenie
W sytuacji niedotlenienia najważniejsze jest jak najszybsze dostarczenie tlenu do mózgu. Dalsze leczenie niedotlenienia mózgu uzależnione jest przede wszystkim od przyczyny podstawowej, zwykle wymaga intensywnego nadzoru lekarskiego oraz właściwej pielęgnacji.
Jak pobudzić mózg po niedotlenieniu? Brak dostawy tlenu do mózgu sprawia, że określony grupy neuronów mózgu obumierają. Powolne dochodzenie do zdrowia wspiera się więc też wczesnym wdrożeniem rehabilitacji, która ma na celu zminimalizowania liczby i ciężkości powikłań.
W leczeniu wykorzystuje się także tlenoterapię hiperbaryczną, która poprawia ukrwienie oraz dotlenienie mózgu.
Czasem pacjenci lub ich bliscy szukają leków na niedotlenienie mózgu bez recepty. Otóż nie ma obecnie dedykowanych leków na dotlenienie mózgu. Dostępne są jedynie suplementy, wpływające na poprawę pamięci oraz koncentracji, które stymulują mózg do lepszej pracy.
Jakie są rokowania u pacjentów z niedotlenieniem mózgu?
W lekkim, krótkotrwałym niedotlenieniu mózgu, przy wczesnej interwencji terapeutycznej, leczenie daje zwykle dobre rezultaty. W przypadku niedotlenienia mózgu po długiej reanimacji rokowania są dużo gorsze.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
