Nudności i wymioty – przyczyny, leczenie, objawy towarzyszące

Nudności i wymioty to nieprzyjemne dolegliwości, które znane są niemal każdemu. Objawy te mogą towarzyszyć wielu stanom i schorzeniom, takim jak wczesna ciąża, grypa żołądkowa, czy choroba lokomocyjna. Co jeszcze może powodować nudności i wymioty? Jak się pozbyć odruchu wymiotnego?

1. Przyczyny nudności i wymiotów

Nudności i wymioty nie są chorobą, ale objawami, które mogą wskazywać na pewne stany lub schorzenia. Mogą być, chociażby symptomem chorób somatycznych – od łagodnych po ciężkie, zaburzeń metabolicznych, czy psychicznych. Dolegliwości te mogą pojawiać się zarówno po jedzeniu, jak i niezależnie od posiłku.

Mdłości i wymioty nie zawsze muszą występować razem. Choć zwykle wymioty pojawiają się po okresie mdłości.

Zobacz film: "Jakie są objawy grypy żołądkowej?"

Co to są nudności i wymioty?

Wymioty a nudności (mdłości) – różnica między nimi jest dość istotna. Nudności pojawiają się na skutek podrażnienia ośrodka wymiotnego. Są one nieprzyjemnym uczuciem w żołądku, które bywa (choć nie zawsze) zapowiedzią wymiotów. Uczucie mdłości nie jest bolesne, ale bywa bardzo dokuczliwe.

Z kolei wymioty to wyrzucenie treści żołądka przez usta. Stanowią one jeden z mechanizmów obronnych organizmu. Tak organizm próbuje pozbyć się potencjalnie szkodliwych substancji. Co powoduje wymioty i mdłości?

Przyczyny tego rodzaju objawów to m.in.:

• choroby przewodu pokarmowego i otrzewnej, np. zatrucie pokarmowe, nadwrażliwość pokarmowa, choroba Leśniowskiego-Crohna, niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej,
• choroby trzustki, wątroby i dróg żółciowych, np. ostre zapalenie trzustki, niewydolność wątroby, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, kolka żółciowa,
• niektóre choroby układu moczowego, jak mocznica, czy kolka nerkowa,
• ciąża,
• choroby psychiczne, np. nerwica, bulimia, jadłowstręt psychiczny, depresja,
• choroba lokomocyjna,
• choroby ośrodkowego układu nerwowego, wstrząśnienie mózgu, migrena,
• guz mózgu,
• przyjmowanie niektórych leków,
• przejadanie się, niestrawność,
• nadużywanie alkoholu,
• silny stres,
• reakcja na określone zapachy,
• zatrucie toksynami,
• zawał serca, niewydolność serca,
• ostre zapalenie ucha środkowego,
• hiperwitaminoza (A lub D).

Nudności, odbijanie – co to może być?

Nudności i wymioty mogą powodować także zaburzenia motoryki żołądka, jak gastropareza. Nierzadko wówczas pacjent wymiotuje kilka godzin po jedzeniu. Odruchom wymiotnym i wymiotom towarzyszą także inne dokuczliwe objawy, jak odbijanie treścią pokarmową, ból w nadbrzuszu, czy zgaga.

1.1. Poranne odruchy wymiotne – przyczyny

Poranne nudności i wymioty są częstym objawem ciąży. Dolegliwości te pojawiają się często na samym początku ciąży, kiedy wiele kobiet nie jest jeszcze świadoma swojego stanu. Dlatego też mogą pojawić się pytania, dlaczego jest mi słabo i niedobrze, dlaczego mnie mdli. Okazuje się jednak, że aż ok. 85 proc. ciężarnych odczuwa w pierwszym trymestrze ciąży nudności, a blisko połowa doświadcza także wymiotów.

Wymioty z rana mogą mieć także inne przyczyny. Poranne mdłości bez ciąży nierzadko wskazują na niestrawność, zatrucie pokarmowe, ale i zbyt obfitą kolację.

Zdarza się także, że poranne mdłości u mężczyzn i kobiet związane są ze zbyt dużą ilością spożytego alkoholu poprzedniego dnia.

1.2. Wieczorne mdłości i nocne wymioty

U dorosłych nudności w nocy, wymioty, wieczorne mdłości mogą być związane z refluksem żołądkowo-jelitowym. Jest to dość powszechne schorzenie, polegające na cofaniu się treści dwunastniczej do żołądka. Objawy schorzenia nasilają się zwłaszcza w pozycji leżącej na wznak, ale także przy pochylaniu się i po obfitym, tłustym posiłku.

Z kolei u dzieci ciągłe mdłości pojawiające się wieczorem mogą mieć związek z chorobą pasożytniczą.

1.3. Mdłości bez wymiotów

Ciągle jest mi niedobrze, ale nie wymiotuję – to stosunkowo często zgłaszane dolegliwości w gabinetach lekarskich. Co może być przyczyną tego problemu?

Nudności bez wymiotów, brak apetytu, uczucie „ściśniętego żołądka” to objawy, które nierzadko pojawiają się pod wpływem silnych emocji i napięcia, przewlekłego stresu, poświęcania niewystarczającej ilości czasu na odpoczynek.

Odruch wymiotny bez wymiotów może być także jednym z wczesnych objawów ciąży, ale też reakcją na drażniące zapachy, jak dym tytoniowy. Uczucie wymiotne może też towarzyszyć zespołowi jelita drażliwego, infekcji, czy chorobie refluksowej przełyku.

U dziecka mdłości bez wymiotów, odbijanie, bóle brzucha często wskazują na nietolerancję pokarmową, czy alergię.

2. Objawy towarzyszące nudnościom i wymiotom

Dolegliwościom tym często towarzyszą inne objawy. Wymioty i nudności mogą pojawiać się obok:

• bólu brzucha, głowy, mięśni,
• zawrotów głowy,
• ogólnego osłabienia,
• podwyższonej temperatury,
• bladości na twarzy,
• zimnych potów,
• spadku apetytu, masy ciała,
• senności lub drażliwości,
• szumów usznych,
• zgagi, odbijania,
• biegunki,
• ślinotoku (wzmożonego wydzielania śliny).

Wymiotowanie może pojawiać się także bez innych objawów.

3. Powikłania częstego wymiotowania

Czy wymiotowanie jest szkodliwe? Następstwa częstego wymiotowania mogą być różne, niekiedy bardzo poważne. U noworodków i małych dzieci mogą prowadzić do odwodnienia organizmu. Dorośli są nieco mniej narażeni na odwodnienie, jednak ostrożność powinni zachować także seniorzy.

Inne możliwe powikłania częstych wymiotów to uszkodzenia przełyku, mogące prowadzić do jego zapalenia. Ponadto konsekwencją częstych wymiotów może być także zachłyśnięcie i zachłystowe zapalenie płuc, niedożywienie, wyniszczenie uszkodzenia szkliwa, dziąseł, czy przewlekłe zaburzenia metaboliczne.

Jak spowodować wymiotowanie?

Mimo negatywnych skutków częstego wymiotowania zdarzają się sytuacje, kiedy wywołanie wymiotów jest niezbędne. Może to mieć miejsce np. przy zatruciu, czy utknięciu ciała obcego w przewodzie pokarmowym. Jak wymiotować?

Jedną z najbardziej znanych metod wywołania odruchu wymiotnego jest użycie palca. Czysty palec należy włożyć do gardła, dotknąć nim i połaskotać języczek w tyle gardła. Do tej metody można użyć także szczoteczki do zębów.

4. Leczenie i łagodzenie nudności i wymiotów

Jak powstrzymać odruch wymiotny? Przy nudnościach i wymiotach stosuje się zwykle leczenie przyczynowe, które zależy od problemu podstawowego. Dopiero po rozpoznaniu przyczyny (dlaczego wymiotuje pacjent) lekarz może wdrożyć odpowiednie postępowanie.

Istotne jest także wyrównanie ewentualnych zaburzeń wodno-elektrolitowych. W cięższych przypadkach pacjent może otrzymać kroplówkę.

Zdarza się, że nudności i wymioty są szczególnie dokuczliwe. Pacjenci czasem zgłaszają, że wymiotują wszystko, co zjedzą i wypiją, wymiotują nawet wodę. W takich przypadkach lekarz może zdecydować o leczeniu objawowym i zastosowaniu leków przeciwwymiotnych.

Co na osłabienie po wymiotach?

Utrata wody i mikroelementów to główne konsekwencje wymiotowania. Woda powinna więc stanowić podstawę po każdym epizodzie wymiotów. Zaleca się najczęściej picie małych ilości ciepłej wody lub słabej herbaty. W stanach odwodnienia wskazane są elektrolity.

Duże znaczenie ma także dieta. Posiłki powinny być małe, spożywane często, lekkostrawne. Zdarza się, że początkowo występuje silny odruch wymiotny przy/po jedzeniu. W takich sytuacjach nie należy zmuszać się do jedzenia, ale trzeba pilnować nawadniania.

Istotne jest także przyjmowanie probiotyków, które przywracają równowagę mikrobiologiczną w układzie pokarmowym.

5. Domowe sposoby na nudności i wymioty

W większości przypadków nudności nie są poważne i ustępują w ciągu kilku dni. W takich przypadkach dolegliwości można łagodzić domowymi sposobami. Jak powstrzymać wymiotowanie? Co zrobić jak jest niedobrze?

Jak już zostało wspomniane, kluczowe jest przede wszystkim zadbanie o odpowiednie nawodnienie. Ważny jest także odpoczynek i odpowiednia dieta. Jeść trzeba wolno, małymi porcjami.

Domowe sposoby na odruch wymiotny i wymioty to m.in.:

• napar z imbiru,
• herbata z mięty pieprzowej, rumianku,
• woda z kardamonem,
• napar z goździków.

6. Zapobieganie nudnościom i wymiotom

Jak zapobiec wymiotom? Jak nie wymiotować? Nudnościom i wymiotom można zapobiegać, o ile zna się ich przyczynę. W przypadku nietolerancji określonych pokarmów wystarczy wyeliminowanie ich z diety.

Jeśli przyczyną nudności i wymiotów jest choroba lokomocyjna, wskazane jest przyjmowanie leków na dolegliwości lokomocyjne.

Na złe samopoczucie, nudności, osłabienie, wymioty pomocne może być także częstsze przebywanie na świeżym powietrzu. Wskazane jest także ograniczenie stresu, dbanie o odpowiednie nawodnienie, ograniczenie używek, unikanie intensywnych zapachów i smaków, zmiana diety oraz jedzenie mniejszych, ale częstszych posiłków.

7. Kiedy należy skonsultować się z lekarzem w przypadku nudności i wymiotów?

Kontakt z lekarzem jest wskazany, gdy:

• wymioty rozwijają się bardzo gwałtownie,
• domowe leczenie nudności i wymiotów nie jest skuteczne, objawy utrzymują się, a ich natężenie jest duże,
• pojawiają się objawy odwodnienia organizmu,
• przyczyną nagłych wymiotów może być uraz głowy,
• wygląd wymiotów jest nietypowy (np. krwiste wymioty, wymiotowanie pianą),
• pojawiają się długotrwałe nudności, brak apetytu, osłabienie, zawroty głowy,
• wymiotom towarzyszy silny ból głowy, sztywność karku, dezorientacja, szybki oddech, ból w klatce piersiowej,
• pojawił się ostry ból brzucha, ból w żołądku,
• torsje zdarzają się cyklicznie, ich częstotliwość wzrasta,
• występuje omdlenie i wymiotowanie,
• częste wymioty, ciągłe nudności, odruch wymiotny bez powodu,
• mdłości, dreszcze, wymioty i gorączka, wymiotowanie śluzem.

U dorosłego wymiotowanie, gorączka i nudności rzadziej prowadzą do odwodnienia i zaburzenia elektrolitowego, niż u dzieci. Do odwodnienia u dzieci może dojść nawet w ciągu kilku godzin. Dlatego też przypadki wymiotów i mdłości u nastolatków oraz dzieci warto jak najszybciej konsultować z lekarzem.

8. Jakie są różnice między ostrymi a przewlekłymi nudnościami i wymiotami?

Wymioty ostre utrzymują się krótko, zwykle trwają 1-2 dni. Najczęściej takie wymioty i nudności są objawem zatrucia pokarmowego lub toksycznego działania leków, czy innych substancji. Często obserwuje się wtedy także inne objawy, jak nudności i ból brzucha, wymioty i biegunka.

Mdłości i wymioty przewlekłe utrzymują się dłużej, trwają ponad 7 dni. Najczęściej spowodowane są chorobami przewlekłymi. W takich przypadkach konieczna jest zwykle pogłębiona diagnostyka.

9. Czy istnieją leki dostępne bez recepty, które mogą pomóc w zwalczaniu nudności i wymiotów?

Łagodne nudności i wymioty związane z niestrawnością, zaburzeniami trawienia, czy przejedzeniem można łagodzić także za pomocą środków dostępnych bez recepty.

Co podać na ból brzucha, wymiotowanie i nudności? W aptekach dostać można zarówno tabletki, krople, jak i syropy łagodzące nudności, czy dyskomfort trawienny.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.