Astma a aspiryna

Przyczyna astmy nie jest dokładnie poznana, ale rozwój choroby może być związany z nadprodukcją substancji silnie kurczących oskrzela u niektórych osób.

Objawy typowe dla astmy aspirynowej to:

• uporczywy katar,
• obrzęk błony śluzowej nosa,
• zapalenie zatok,
• polipy w nosie,
• objawy astmy (świsty, duszność, kaszel),
• brak węchu (anosmia) wskutek obrzęku błony śluzowej nosa.

Choroba nie od razu manifestuje się napadami astmy. Pierwsze objawy astmy aspirynowej rozwijają się w ciągu kilkunastu minut do kilku godzin po spożyciu kwasu acetylosalicylowego lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen, naproksen czy diklofenak. Na początku charakterystyczny jest uporczywy katar, podrażnienie spojówek i zaczerwienienie skóry szyi i głowy. Po pewnym czasie rozwija się astma.

Ataki astmy mogą mieć bardzo gwałtowny przebieg. Nawet pojedyncza dawka jest w stanie wywołać bardzo silny skurcz oskrzeli. W skrajnych przypadkach dochodzi do wstrząsu, zatrzymania oddechu i utraty przytomności.

Dla chorych na astmę aspirynową charakterystyczne jest występowanie polipów w nosie, co może mieć związek z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych. Zapalenie zatok rozwija się w ciągu kilku miesięcy od rozwoju choroby na skutek obrzęku błony śluzowej nosa. W następnym etapie choroby dołączają się objawy astmy, czyli świszczący oddech, duszność, kaszel i uczucie ucisku w klatce piersiowej. Poza objawami astmy u niektórych osób w trakcie napadu może także wystąpić ból brzucha.

Dokładne przyczyny choroby nie zostały dostatecznie poznane. Ujawnienie się choroby jest związane z wiekiem. Astma aspirynowa częściej występuje u ludzi dorosłych, chociaż szacunkowy odsetek astmatyków wrażliwych na aspirynę waha się od 2,7 proc. do nawet 20 proc.

Uważa się, że chorzy z astmą aspirynową wytwarzają zwiększoną ilość leukotrienów cysteinylowych, czyli substancji powodujących silny skurcz oskrzeli. Przyczyną może być nadmierna ekspresja syntazy leukotrienu C4, będącej jednym z enzymów produkowanych w błonie śluzowej oskrzeli.

Kwas acetylosalicylowy powoduje zahamowanie wydzielania jednego z enzymów, odpowiedzialnego za wzbudzanie stanu zapalnego – cyklooksygenazy typu 1 (COX-1). W konsekwencji zmniejsza się produkcja innej substancji – prostaglandyny E2, która prowadzi do zwiększonej produkcji leukotrienów, które mogą wywołać między innymi skurcz oskrzeli. Dlatego przyjmowanie aspiryny wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia objawów astmy.

Objawy choroby często utrzymują się pomimo unikania kwasu acetylosalicylowego i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, wywołujących napad astmy.

Przebieg astmy aspirynowej w wielu przypadkach jest ciężki i wiąże się z koniecznością przewlekłego stosowania doustnych glikokortykosteroidów, czyli leków osłabiających odporność organizmu w celu opanowania stanu zapalnego w oskrzelach.

Leczenie w przypadku wystąpienia napadu astmy aspirynowej nie różni się od tego stosowanego w przypadku zwykłej astmy. Podaje się zwykle krótko działający beta2-mimetyk, tlen oraz glikokortykosteroidy, w przypadku znacznego nasilenia objawów astmy.

Inne farmaceutyki pomagające w opanowaniu objawów astmy aspirynowej to tzw. leki przeciwleukotrienowe, które zmniejszają produkcję leukotrienów cysteinylowych wywołujących skurcz oskrzeli. W połączeniu ze steroidami wziewnymi, leki te mogą stanowić skuteczną terapię w przypadku wrażliwości na kwas acetylosalicylowy.

Najlepszym sposobem uniknięcia napadów astmy u osób wrażliwych na aspirynę jest całkowite wyeliminowanie kwasu acetylosalicylowego i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych powodujących astmę. Osoby podejrzewające, że ich choroba może mieć związek z przyjmowaniem aspiryny, powinny zgłosić się do lekarza w celu diagnostyki w tym kierunku. Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo występowania astmy aspirynowej, można przeprowadzić tzw. testy prowokacyjne polegające na podaniu dawki aspiryny lub innego NLPZ. Badania te powinny odbywać się zawsze pod specjalną kontrolą. Podczas testów prowokacyjnych istnieje ryzyko wystąpienia poważnych reakcji alergicznych, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie, który może prowadzić do utraty przytomności, a nawet zgonu.

Osoby z astmą aspirynową, które powinny przyjmować aspirynę z powodu innych chorób, np. choroby wieńcowej czy chorób reumatycznych, mogą rozważyć poddanie się odczulaniu. W tym celu należy skontaktować się ze specjalistą alergologii lub immunologiem. Należy pamiętać, że aby efekt odczulający mógł się utrzymać, konieczne jest codzienne przyjmowanie aspiryny.

Znacząca część astmatyków wrażliwych na aspirynę doświadcza objawów choroby również po spożyciu innych niż kwas acetylosalicylowy preparatów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Leki, które mogą być bezpiecznie stosowane w przypadku wystąpienia bólu, to m. in. paracetamol (w dawce jednorazowej poniżej 1000 mg), salicylamid oraz celekoksyb, należący do inhibitorów cyklooksygenazy-2 (COX-2). Bardziej wybiórcze działanie powyższych leków w hamowaniu reakcji zapalnej powoduje, że nie dochodzi do wystąpienia objawów astmy, jak w przypadku stosowania aspiryny i NLPZ. Z drugiej strony selektywne inhibitory cyklooksygenazy-2 mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru.

Dlatego w każdym przypadku astmy aspirynowej należy skonsultować się z lekarzem w celu rozważenia optymalnego sposobu leczenia przeciwbólowego i przeciwzapalnego, uwzględniającego wszystkie choroby towarzyszące.

Źródła

1. Astma aspirynowa
2. Gromek I., Krzeski A., Rynologiczne aspekty astmy aspirynowej, Via Medica, Gdańsk 2007, ISBN 83-60945-43-8
3. Herman Z., Kostowski W. Farmakologia - podstawy farmakoterapii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004, ISBN 978-83-200-4164-4
4. Droszcz W. (red.), Choroby płuc. Diagnostyka i terapia, Urban & Partner, Wrocław 1999, ISBN 83-85842-04-7
5. Droszcz W. Astma, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-8-32-004009-8