Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Agnieszka Barchnicka

Astma - charakterystyka, rodzaje, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Astma charakteryzuje się napadami duszności wydechowej
Astma charakteryzuje się napadami duszności wydechowej (Zdjęcie kobiety / Shutterstock)

Astma oskrzelowa (dychawica oskrzelowa) to przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych, która charakteryzuje się napadami duszności wydechowej, powstającymi wskutek skurczu mięśniówki oskrzeli i obrzęku śluzówki. Podczas napadów występują typowe objawy, takie jak głośne świsty i charakterystyczne furczenie oraz wykrztuszanie lepkiej wydzieliny. Przyczyna astmy leży w nadmiernej reaktywności oskrzeli na różne bodźce. Patogeneza astmy jest różnorodna, w zależności od mechanizmów, które odgrywają rolę pierwszoplanową. Astma może występować w każdym wieku.

spis treści

1. Charakterystyka astmy

Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w której uczestniczy wiele komórek i substancji w organizmie. Prowadzi ona do nadmiernego kurczenia się oskrzeli, co z kolei powoduje uczucie duszności, trudności w oddychaniu czy ucisku w klatce piersiowej. Objawy astmy czasami mogą ustępować samoistnie, czasami jednak dopiero po zastosowaniu odpowiednich leków.

Astma jest chorobą wieloletnią. Na szczęście większość zachorowań charakteryzuje się lekkim lub umiarkowanym przebiegiem i okres bez objawów duszności stanowi dużo dłuższą część życia astmatyka niż okres zaostrzeń. Odległe, czyli oceniane po wielu latach, wyniki leczenia astmy są dobre. Astmatycy mogą w miarę normalnie funkcjonować.

Zobacz film: "Astma [Wirtualna Poradnia]"

Na astmę choruje ok. 5% Polaków, jest ona jedną z najczęstszych chorób chronicznych. Częściej chorują kobiety, choć nie w każdym wieku. Wśród dzieci do 10. roku życia astma jest częstsza u chłopców, przypuszczalnie ze względu na mniejszą średnicę oskrzeli i większe napięcie nabłonka w oskrzelach, przez co łatwiej się one zwężają. Po 10. roku życia różnica ta zanika, a podczas dojrzewania i w życiu dorosłym kobiety chorują częściej. Na astmę można zachorować w każdym wieku.

Astma (prezentacja edukacyjna)
Astma (prezentacja edukacyjna) [17 zdjęć]

Czym jest astma? Astma wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym, obrzękiem i zwężeniem oskrzeli (dróg

zobacz galerię

Proces zapalny jest fizjologiczną reakcją na bodźce nieprawidłowe, zagrażające organizmowi. Pozwala obronić się przed bakteriami, wirusami czy grzybami. W odpowiedzi na „inwazję” drobnoustroju czy inny zagrażający czynnik uruchomiony zostaje w danym narządzie stan zapalny, który ma za zadanie obronę przed tym szkodliwym czynnikiem. U osób chorych na astmę reakcja ta jest nadmierna i prowadzi do niekorzystnych następstw. Jak przebiega taka reakcja?

Alergen jest substancją, która wywołuje w organizmie objawy alergiczne. Może on pochodzić ze środowiska naturalnego, jak np. pyłek brzozy czy sierść zwierząt, jak również być substancją chemiczną stworzoną przez człowieka.

Reakcję immunologiczną powodują białka odpornościowe, czyli immunoglobuliny skierowane przeciw alergenom. Mają one taką budowę, która pozwala na połączenie się dwóch cząsteczek immunoglobulin z cząsteczką alergenu.

W czasie 10-15 minut po kontakcie z alergenem następuje skurcz oskrzeli, który powoduje uczucie duszności. Dochodzi do niego z powodu połączenia się immunoglobulin z cząsteczkami alergenu. Zapoczątkowuje to reakcję zapalną. W zapaleniu biorą udział krwinki białe, zwane limfocytami (główną ich funkcją jest obrona organizmu przed drobnoustrojami), a także komórki żerne oraz komórki tuczne. Wydzielane są z nich substancje chemiczne, nasilające proces zapalny i powodujące skurcz oskrzeli i nadmierne wydzielanie śluzu. Dodatkowo naczynia krwionośne w układzie oddechowym rozszerzają się i „wycieka” z nich osocze do tkanki oskrzeli, co skutkuje opuchnięciem ich ściany i utrudnieniem przepływu powietrza. Wszystkie te zmiany zagrażają prawidłowemu oddychaniu i natlenowaniu organizmu.

Po początkowej fazie zapalenia trwa ono nadal w organizmie, nie dając przez jakiś czas żadnych objawów. W 4 do 8 godzin po ustąpieniu pierwszych oznak skurczu oskrzeli mogą one pojawić się z powrotem. Jest to tzw. faza późna reakcji alergicznej. W tej fazie zostają uwolnione dodatkowe komórki zapalne ze szpiku kostnego i napływają wraz z krwią do oskrzeli, aby tam ciągle trwał nadmierny proces zapalny. Wydzielane są nadal substancje chemiczne pobudzające zapalenie, które powodują złuszczanie nabłonka dróg oddechowych.

Prawidłowo proces zapalenia również przebiega w ten sposób, w astmie jednak jest on zbyt nasilony i przewlekły. Działa to niekorzystnie na nabłonek dróg oddechowych, powodując najpierw jego obumieranie i niszczenie, a następnie nadmierny rozrost. Bariera ochronna, jaką stanowi prawidłowy nabłonek, ulega zniszczeniu. Staje się on również podatniejszy na drażnienie przez różne substancje chemiczne, obecne np. w zanieczyszczonym powietrzu. Konsekwencją tego jest rozwój objawów astmy po podrażnieniu przez czynniki drażniące, co doprowadza do jeszcze silniejszego stanu zapalnego i zniszczenia struktury oskrzeli. Tworzy się błędne koło. W ciężkich przypadkach zwężenie dróg oddechowych staje się wręcz nieodwracalne z powodu przerostu ścian oskrzeli i ich zwłóknienia.

2. Rodzaje astmy

Przebieg astmy zależy od tego, z jakim typem schorzenia mamy do czynienia. Na podstawie do niedawna stosowanej klasyfikacji wyróżniano postać:

  • Łagodną, a nawet epizodyczną, kiedy to ataki kaszlu, duszności czy świszczącego oddechu pojawiają się sporadycznie i mają dość spokojny przebieg, a następnie ustępują samoistnie lub po podaniu małej dawki leku wziewnego.
  • Przewlekłą lekką bądź umiarkowaną, gdy objawy narastają w ciągu wielu godzin, dni lub tygodni, czego najczęstszą przyczyną bywa infekcja, która burzy równowagę utrzymaną przez stosowane dotychczasowo leki.
  • Przewlekłą ciężką, gdy objawy narastają błyskawicznie, napady choroby są częste i długotrwałe i zmniejszają się dopiero po podaniu dużych dawek leków.

Ciężkie stany astmy często wymagają powtarzających się pobytów w szpitalu i intensywnego leczenia. W takich przypadkach zmiany, do których doszło w oskrzelach, są bardzo poważne i nieodwracalne. Skutkuje to stałym ograniczeniem przepływu powietrza przez oskrzela i niedotlenieniem całego organizmu.

Jednak w ostatnich latach wprowadzono nową klasyfikację astmy, opartą na stopniu kontroli choroby. Nowy podział ma ułatwić wybór właściwego leczenia. Obecnie stopień astmy ocenia się na podstawie określonych kryteriów. Wyróżnia się zatem:

  • Astmę kontrolowaną.
  • Astmę częściowo kontrolowaną.
  • Astmę niekontrolowaną.

Zadaniem lekarza jest dostosowywanie leczenia do aktualnego stopnia kontroli astmy u chorego.

2.1. Postacie astmy

Astma aspirynowa to schorzenie, które cechuje się występowaniem napadów astmy wraz z różnymi towarzyszącymi objawami alergicznymi, takimi jak wyciek z nosa, podrażnienie spojówek czy zaczerwienienie skóry, w ciągu od kilkunastu minut do kilku godzin po przyjęciu kwasu acetylosalicylowego (aspiryna).

Astma w okresie przedmiesiączkowym charakteryzuje się nasileniem objawów na 2-5 dni przed miesiączką i poprawą stanu wraz z początkiem menstruacjj.

Astma zawodowa, jak sama nazwa wskazuje, jest to postać astmy powodowana ekspozycją na specyficzne czynniki występujące tylko i wyłącznie w środowisku pracy.

Astma wysiłkowa w rzeczywistości nie jest podjednostką astmy, lecz wyrazem nadreaktywności oskrzeli. Występuje bezpośrednio po wysiłku fizycznym i ustępuje samoistnie do godziny czasu od jego zakończenia.

Astma steroidozależna − rodzaj astmy poddającej się kontroli jedynie glikokokortykosteroidom w postaci doustnej.

Astmę steroidooporną stwierdzamy jeśli przez okres dwóch tygodni leczenia glikokortykosteroidem w formie doustnej w odpowiedniej dawce nie występuje oczekiwana poprawa. Jest to bardzo rzadka sytuacja występująca raz na 1000-10000 wszystkich przypadków.

Astma atopowa występuje zwykle u małych dzieci i jest spowodowana zbyt dużą wrażliwością oskrzeli na różne czynniki, na przykład na dym papierosowy.

3. Napady duszności

Przyczyna występowania napadów dychawicy nie jest do końca poznana. Napady duszności w astmie są spowodowane ograniczeniem przepływu powietrza przez oskrzela, co wynika z:

  • Skurczu mięśni gładkich oskrzeli.
  • Obrzęku błony śluzowej.
  • Tworzenia się czopów śluzowych.
  • Przebudowy ściany oskrzeli.

W powstawaniu astmy oskrzelowej szczególna rola jest przypisywana mechanizmowi immunologicznemu (związanemu z układem odpornościowym) oraz zaburzeniom czynności układu współczulnego (układ nerwowy regulujący procesy niezależne od naszej woli, jak częstość akcji serca, perystaltyka jelit oraz czynność układu oddechowego).

Mało znane czynniki wywołujące astmę
Mało znane czynniki wywołujące astmę [10 zdjęć]

Istnieje kilka powszechnie znanych czynników, których astmatycy powinni unikać: forsowne ćwiczenia,

zobacz galerię

Wyróżniamy astmę alergiczną, w której przyczyną zachorowania jest nadwrażliwość na pewne substancje lub związki chemiczne, czyli alergeny. Alergeny (np. pyłki, kurz itp.) wdychane przez chorego, łączą się z przeciwciałami na powierzchni komórek zwanych mastocytami. Powoduje to uwolnienie z tych komórek różnych substancji, które powodują poprzez szereg mechanizmów zwężenie światła oskrzeli, co jest przyczyną charakterystycznych dolegliwości. Astma alergiczna częściej występuje u dzieci i młodzieży.

Znacznie rzadziej występuje astma niealergiczna, której mechanizm powstawania jest słabiej poznany niż w przypadku astmy alergicznej. Przyczyną nie jest uczulenie, ale inne czynniki, które powodują podobne zmiany w oskrzelach i ostatecznie prowadzą do ich nadwrażliwości i zwężenia. W miarę czasu trwania choroby może dojść do zmian nieodwracalnych polegających na przebudowie ściany oskrzeli i ich ciągłym zwężeniu. Astma niealergiczna częściej występuje u osób dorosłych.

Osoby cierpiące na astmę oskrzelową alergiczną często cierpią na inne choroby uczuleniowe, takie jak:

Główne czynniki ryzyka zachorowania na astmę to:

  • Predyspozycje genetyczne

Jeśli choćby jedno z rodziców ma astmę, prawdopodobieństwo zachorowania przez dziecko wynosi 30–40 proc., a gdy chorzy są oboje rodzice, to prawdopodobieństwo wzrasta do ponad 60 proc. Ma to związek z rodzinną predyspozycją do rozwoju stanu zapalnego w oskrzelach;

  • Alergia

Alergia) jest jedną z częstszych przyczyn napadów astmatycznych. Odnosi się do ok. 90 proc. chorych dzieci oraz ok. 50 proc. dorosłych. Winowajcami odpowiedzialnymi za wywoływanie objawów astmy mogą być drobiny odchodów roztoczy kurzu domowego. Roztocza) uwielbiają wilgotne i ciepłe pomieszczenia z dużą ilością tapicerowanych mebli, dywanów, zasłon, kotar. Szczególnie dużo ich w sypialni, gdzie ich liczba może dochodzić nawet do 20 tysięcy na 1 milimetr sześcienny! Alergeny roztoczy wdychamy podczas sprzątania (tj. ścierania kurzu, posługiwania się odkurzaczem bez specjalnego filtra) oraz gdy śpimy, poruszając się w pełnej roztoczy pościeli.

Alergeny wywołujące objawy astmy w ogromnej ilości znajdują się też w naskórku naszych pupili, tj. sierści kotów, psów, świnek morskich itp. ,,Bombą alergenową” są też mocz chomików, myszy, świnek morskich, a także odchody i pióra papug i kanarków.

Napady dolegliwości astmatycznych nierzadko powodują też pyłki roślin, dlatego też warto unikać przebywania na zewnątrz w czasie okresu pylenia.

  • Płeć

Badania nad zachorowalnością nad astmą wykazują, że przed okresem dojrzewania częściej chorują chłopcy, natomiast w okresie dojrzewania – dziewczynki. Związane jest to z różnicami w dojrzewaniu dróg oddechowych u chłopców i dziewczynek.

  • Rasa

Astma występuje częściej u rasy czarnej (afrykańskiej), aż 60 proc. chorych to czarni.

  • Alergeny

Wpływ alergenów na występowanie astmy zależy od skłonności osobniczych, czyli zmienia się w zależności od predyspozycji danego pacjenta (patrz wyżej).

  • Dym tytoniowy

Palenie tytoniu oraz wdychanie dymu przez chorych nasila objawy astmy, przyśpiesza tempo pogarszania się czynności oskrzeli oraz pogarsza odpowiedź na leczenie. Dym tytoniowy zwiększa również ryzyko rozwoju astmy. Stwierdzono, że palenie tytoniu co najmniej o 1/3 zwiększa ryzyko wystąpienia astmy!

  • Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego

Mieszanina gazów zanieczyszczających powietrze: dwutlenku siarki, ozonu i tlenków azotu oraz cząsteczek o wymiarach mniejszych niż 10 mikronów, emitowanych z silników dieslowskich, może być szczególnie niebezpieczna i – wdychana – prowadzi wprost do śmierci osób z ciężką postacią astmy oraz innymi chorobami układu oddechowego.

  • Czynniki drażniące

Zaliczyć do nich możemy np. aerozole, domowe środki czystości, silne substancje zapachowe – to wszystko może spowodować nasilenie stanu zapalnego i wystąpienie skurczu podrażnionych oskrzeli, co chory odczuje jako pogorszenie oddychania. Ponadto zdarza się, że na astmę zaczynają chorować osoby dorosłe, które w swojej pracy stykają się z alergennymi czynnikami. Przykładem szkodliwego czynnika w miejscu pracy jest związek chemiczny o nazwie diizocyjanian toluenu, który używany jest do produkcji farb i bejc. Związek ten może być przyczyną astmy.

  • Infekcje wirusowe

Przeziębienia i częste infekcje wirusowe też mogą prowadzić do astmy. Trudno ustalić, kiedy zakażenia wirusowe są przyczyną rozwoju astmy, a kiedy objawem już istniejącej. Szczególnie u małych dzieci astma może się objawić nie kaszlem czy dusznością, ale częstymi infekcjami układu oddechowego.

  • Leki

Astma aspirynowa objawia się po zażyciu aspiryny lub innego niesteroidowego leku przeciwzapalnego (np. ibuprofenu) może dojść do niepożądanych reakcji organizmu, tj. wodnistej wydzieliny z nosa czy ataków duszności. Stosowanie leków z tej grupy może prowadzić również do powstania polipów w nosie i zatokach przynosowych. Szacuje się, że nadwrażliwość na te leki dotyczy około 10 proc. chorych na astmę i dotyka trzykrotnie częściej kobiety niż mężczyzn. Są też leki, które mogą nasilić objawy astmy już istniejącej. Mowa tu głównie o beta-blokerach, lekach stosowanych w nadciśnieniu tętniczym i chorobie wieńcowej. Beta-blokery poprzez swój mechanizm działania powodują skurcz mięśni gładkich w drogach oddechowych, zmniejszając w ten sposób światło oskrzeli.

  • Konserwanty

Ostatnio wiele też mówi się, że sposób odżywiania się w dużym stopniu wpływa na ryzyko zachorowania na astmę. A dokładniej chodzi o wszelkie barwnikii nienaturalne związki zawarte w oferowanej obecnie przez rynek żywności.

  • Otyłość

Duża ilość tkanki tłuszczowej na ścianach klatki piersiowej i duża masa ciała upośledzając mechanikę oddychania, sprzyjają ujawnieniu się objawów choroby, ale do niej nie prowadzą. Można jednak śmiało stwierdzić, że otyłość nasila objawy astmy.

  • Zimno

Zimne powietrze, wysiłek oraz zmiany pogody też wyzwalają napady astmy u osób, które są chore. Dlatego też astmatycy powinni wysiłek fizyczny dozować sobie rozsądnie (co nie znaczy, że powinni z niego zrezygnować zupełnie) oraz unikać spacerów w bardzo mroźne dni.

  • Stres

Nagromadzenie się silnych emocji może doprowadzić do napadu astmy, dlatego, jeżeli jest to możliwe, chory powinien unikać sytuacji stresowych. Jako że stresu nie da się w normalnym życiu uniknąć w zupełności, można pomóc sobie wszelkimi technikami relaksacyjnymi, które przyczynią się do poprawy nastroju i zmniejszą wewnętrzne napięcie.

  • Czynniki hormonalne

Jak wiemy, hormony wpływają prawie na wszystko. Dlatego też stany, które powodują zmiany dotychczasowego poziomu hormonów, mogą nasilić napady astmy. Na działanie czynników hormonalnych narażone więc są kobiety w ciąży, kobiety podczas menstruacji czy osoby z chorobami tarczycy.

4. Objawy astmy

Do podstawowych objawów astmy oskrzelowej należą:

  • Duszność, która ma charakter napadowy i zmiennie nasilony. Jest to głównie duszność wydechowa („niemożność wypuszczenia powietrza”). Duszność może pojawić się o każdej porze dnia i nocy. Często chorzy dodatkowo skarżą się w przypadku napadu duszności na uczucie ucisku na klatkę piersiową.
  • Świszczący oddech.
  • Kaszel – suchy, który często towarzyszy duszności, ale czasami może być jedynym objawem choroby.

Czasami podstawowym objawom astmy towarzyszą inne dolegliwości, związane z alergią, jak wysypka skórna, katar, zaburzenia czynności przewodu pokarmowego.

W zależności od częstości występowania objawów choroby, wyróżnia się następujące stopnie ciężkości astmy:

  • Astma sporadyczna – krótkotrwałe zaostrzenia choroby nie częściej niż raz w tygodniu. Objawy nocne występują nie częściej niż 2 razy w miesiącu.
  • Astma przewlekłą lekka – zaostrzenia częściej niż raz w tygodniu, ale nie codziennie. Objawy nocne częściej niż 2 razy w miesiącu i mogą powodować zaburzenia snu i utrudniać dzienną aktywność.
  • Astma przewlekła umiarkowana – napady astmy występują codziennie, objawy nocne częściej niż raz w tygodniu. Zaostrzenia zaburzają dzienną aktywność i sen.
  • Astma przewlekła ciężka – zaostrzenia znacznego stopnia, występujące codziennie. Objawy nocne częste. Znaczne ograniczenie aktywności fizycznej.

5. Diagnostyka astmy

W diagnostyce astmy istotny jest wywiad oraz badanie lekarskie. Astmę można podejrzewać, jeżeli pacjent podaje występowanie charakterystycznych objawów choroby. Dodatkowo podczas badania lekarz może stwierdzić przy osłuchiwaniu świsty i furczenia. Widoczny jest także wydłużony oddech oraz praca dodatkowych mięśni oddechowych i przyspieszona czynność serca.

Podstawowym badaniem dodatkowym w diagnostyce astmy jest spirometria. Badanie polega na pomiarze pojemności życiowej płuc oraz jej składowych. Podczas badania pacjent oddycha przez ustnik połączony z aparaturą pomiarową. W pierwszej kolejności badany oddycha spokojnie, potem wykonuje powolny, możliwie najgłębszy wdech, a następnie maksymalny wydech. Manewr powtarza się kilkukrotnie. U osób chorych w badaniu tym występują cechy obturacji, czyli zwężenia dróg oddechowych. Świadczyć o tym może zmniejszenie takich parametrów jak szczytowy przepływ wydechowy (PEF).

Ze względu na powiązanie astmy z alergią pomocne mogą okazać się także alergiczne testy skórne. W niektórych przypadkach wykonuje się pomiary stężenia przeciwciał IgE w surowicy.

W przypadku ciężkich napadów astmy i jej zaostrzeń występują także zmiany w parametrach przedstawianych przez pulsoksymetrię i gazometrię − oba te badania odzwierciedlają stopień utlenowania krwi tętniczej.

Bez większego znaczenia w diagnostyce astmy są natomiast badania obrazowe układu oddechowego z RTG klatki piersiowej na czele. Jedynie w czasie napadu astmy mogą występować cechy rozedmy płuc.

W diagnostyce astmy, lekarz musi uwzględnić także inne choroby, które mogą mieć podobne objawy jak astma oskrzelowa. Są to tak zwane rozpoznania różnicowe:

  • POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc.
  • Niewydolność serca.
  • Rozstrzenie oskrzeli.
  • Zatorowość płucna.
  • Zakażenia układu oddechowego.
  • Choroby wyższych części układu oddechowego, takie jak dysfunkcje strun głosowych czy zwężenia tchawicy.
  • Inne przyczyny przewlekłego kaszlu i napadowej duszności.

6. Leczenie astmy

Astma jest chorobą przewlekłą, której nie można wyleczyć, jednak możliwe jest jej kontrolowanie polegające na:

  • Opanowywaniu objawów.
  • Zapobieganiu występowaniu napadów astmy oraz jej zaostrzeń.
  • Utrzymywaniu wydolności chorego i jego układu oddechowego na jak najwyższym poziomie poprzez zapobieganie nieodwracalnym zmianom ograniczającym przepływ powietrza przez drogi oddechowe.

Wymienione cele osiąga się poprzez:

  • Eliminację czynników wywołujących zaostrzenia.
  • Leczenie przewlekłe.
  • Leczenie doraźne zaostrzeń choroby.

W farmakoterapii stosujemy leki kontrolujące przebieg choroby (przyjmowane na stałe) oraz przyjmowane doraźnie (działające objawowo, przyjmowane doraźnie w razie napadu). Do pierwszej grupy zaliczamy:

  • Glikokortykosteroidy (sterydy) – są one najskuteczniejszymi lekami przeciwzapalnymi stosowanymi w przypadku astmy. Zmniejszają objawy choroby, nadreaktywność oskrzeli, częstość zaostrzeń i w konsekwencji poprawiają jakość życia. Z tego powodu są lekami pierwszego rzutu u chorych na astmę. Glikokortykosteroidy można podawać w formie wziewnej, w postaci inhalacji oraz w postaci doustnej (w ciężkiej postaci astmy). Należy pamiętać jednak, że jak wszystkie leki, mogą one powodować działania niepożądane. W postaci wziewnej mogą przyczyniać się do rozwoju grzybicy jamy ustnej i gardła czy chrypki, natomiast przyjmowane przewlekle w postaci doustnej przyczyniają się do rozwoju osteoporozy, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, otyłości, osłabienia siły mięśniowej czy zespołu Cushinga.
  • Kromony – obecnie mają ograniczone zastosowanie, głównie ze względu na ich mniejszą skuteczność w hamowaniu reakcji zapalnej w porównaniu do wyżej wymienionych glikokortykosteroidów. Podaje się je między innymi w przypadku astmy wywoływanej wysiłkiem fizycznym lub ekspozycją na zimne powietrze.
  • Długo działające beta2-mimetyki przyjmowane w postaci wziewnej (np. formoterol) – stosowane są zawsze w połączeniu z glikokortykosteroidami. Działają one na mięśniówkę gładką, m.in. oskrzeli, powodując jej rozkurcz. Ze skutków ubocznych mogą powodować tachykardię, drżenie mięśniowe i hipokaliemię (obniżone stężenie potasu we krwi).
  • Metyloksantyny, na przykład teofilina, aminofilina, w postaci o przedłużonym uwalnianiu – pomocne są w opanowywaniu zwłaszcza nocnych objawów w przypadkach, gdy same leki przeciwzapalne są niewystarczające. W dużych dawkach mogą powodować nudności i wymioty, tachykardię (przyśpieszoną czynność serca), zaburzenia rytmu serca czy drgawki.
  • Leki przeciwleukotrienowe – powodują rozszerzenie oskrzeli, poprawiając jednocześnie czynność płuc − zmniejszając w ten sposób objawy i częstość zaostrzeń. Efekty ich działania w porównaniu np. do glikokortykosteroidów są niewielkie, toteż ich udział w leczeniu często sprowadza się do bycia lekiem towarzyszącym, pozwalającym zmniejszyć stosowaną dawkę glikokortykosteroidów i w ten sposób ograniczyć związane z nimi działania niepożądane − same leki przeciwleukotrienowe są stosunkowo dobrze tolerowane i powodują nieliczne efekty uboczne.
  • Monoklonalne przeciwciało anty-IgE – stosunkowo nowy lek biologiczny, wiążący krążące we krwi przeciwciała IgE biorące udział w reakcjach alergicznych. Wskazaniem podawania monoklonalnych przeciwciał jest ciężka postać astmy o charakterze alergicznym.
  • Immunoterapia swoista („odczulanie”) − ma zastosowanie w przypadku astmy na podłożu alergicznym. Jej zastosowanie pozwala zmniejszyć objawy astmy i zużycie leków.

Leki stosowane doraźnie, w celu przerwania napadu astmy:

  • Szybko działające B2-mimetyki wziewne (np. salbutamol) – jak sama nazwa wskazuje, czas ich działania jest szybki, co pozwala stosować je w przypadku napadu duszności. Można stosować je także doraźnie w zapobieganiu napadom duszności w planowanym wysiłku fizycznym. Najczęstsze skutki uboczne ich stosowania to tachykardia, zaburzenia rytmu serca czy drżenie mięśniowe.
  • Bromek ipratropium jest to także szybko działający lek rozszerzający oskrzela (chociaż o słabszym działaniu niż wyżej wymienione b2-mimetyki). Stosuje się go głównie u osób, które nie tolerują b2-mimetyków. Lek ten sporadycznie powoduje uczucie suchości w ustach lub gorzki smak.
  • Tlen – podawany jest jak najwcześniej wszystkim chorym z ciężkim napadem duszności w celu zniesienia hipoksemii (niedotlenienia). Wskazane jest jednoczesne monitorowanie utlenowania krwi za pomocą pulsoksymetru.
  • U większości chorych regularne i odpowiednie leczenie przynosi pożądane efekty. Pozwala to na utrzymanie normalnej aktywności fizycznej.

Astma jest schorzeniem, w którego leczeniu opracowano specjalny schemat stosowania leków. Wygląda on w następujący sposób i odzwierciedla kolejne etapy leczenia astmy. Przejście do kolejnego etapu następuje, jeśli dotychczasowe leczenie przestaje dawać odpowiedni skutek.

  • Na początku stosuje się szybko działający beta2-mimetyk wziewnie, oprócz tego unikanie czynników wywołujących zaostrzenie astmy.
  • Następnie do leczenia jak w 1 stopniu można dołączyć glikokortykosterydy (GKS) w małej dawce wziewnie.
  • Kolejnym etapem jest dołączenie do postępowania w 1 stopniu + GKS długo działających beta2-mimetyków wziewnie.
  • Ten etap obejmuje leczenie z 3 stopnia, z tym że zostaje zwiększona dawka glikokortykosterydów wziewnych.
  • Leczenie jak w stopniu 4, z dołączeniem GKS w formie doustnej (zaczynając od najmniejszej dawki).

6.1. Domowe sposoby na astmę

Domowe sposoby na astmę to miód i figi. Miód kładzie się pod nos astmatyka, dzięki temu łatwiej mu oddychać. Figi natomiast ułatwiają odprowadzanie flegmy. Chory powinien pić nalewkę z 3-4 fig. Trzeba je namaczać przez noc.

Objawy astmy redukuje spożywanie: rano 5g agrestu z łyżką miodu, wieczorem mieszanki z 1 łyżki korzenia przepękli ogórkowatej z 1 łyżką miodu, przed posiłkiem pice szklanki soku z cytryny zmieszanego z wodę.

W początkowej fazie astmy skutecznym lekarstwem jest czosnek. Należy 10 ząbków czosnku ugotować w 30ml mleka lub wody.

Astmatycy mogą stosować aminek. Jest to zioło wykrztuśne. Dodaje się go np. do maślanki i pije dwa razy dziennie. Innym ziołem stosowanym w astmie jest krokosz barwierski. Jego ziarna miesza się z miodem.

7. Rokowanie

Astma jest chorobą przewlekłą, która może z czasem ulegać zaostrzeniu. Istotne jest stosowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza, częsty kontakt chorego z pacjentem i korekcja leczenia według objawów. Wtedy rokowanie odnośnie do przebiegu choroby możemy uznać za dość dobre. Astma dobrze kontrolowana nie wpływa na ograniczenie aktywności fizycznej.

8. Zapobieganie

W profilaktyce astmy należy uwzględnić obserwację dzieci z grup wysokiego ryzyka zachorowania na astmę i ograniczanie narażania ich na nie, między innymi na roztocza kurzu domowego, pyłki drzew, traw oraz innych alergenów – szczególnie sierści zwierzęcej. Istotne jest także nienarażanie dziecka na wdychanie dymu tytoniowego.

W zapobieganiu astmy ogromne znaczenie ma dieta dziecka. Okazuje się, że tendencja do nadwrażliwości oskrzeli i ich zwężenia występuje częściej u niemowląt karmionych sztucznie mlekiem krowim lub mieszankami sojowymi. Zgodnie z zaleceniami, niemowlęta powinny być karmione naturalnie (piersią) przez co najmniej 4 do 6 miesięcy życia. Pokarmów stałych nie powinno się wprowadzać do diety dziecka przez ukończeniem 4 miesiąca życia.

Jeżeli najbliżsi krewni dziecka chorują na alergię lub astmę oskrzelową, dziecko powinno następnie być karmione za pomocą mieszanek o zmniejszonej alergogenności. U starszych dzieci, czynnikiem ryzyka rozwoju astmy jest dieta uboga w tłuszcze nienasycone, owoce i warzywa, a bogata w tłuszcze zwierzęce i pokarmy, które są wysoko przetworzone (np. żywność typu fast food, chipsy itp.).

Niektóre badania wskazują także wpływ stosowania przez matkę podczas ciąży leków zmniejszających pH treści żołądkowej (stosowane w leczeniu zgagi i nadkwasoty – jak np. omeprazol, ranitydyna) na ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej u dzieci. Należy wspomnieć, że w rozwoju astmy znaczenie mają także czynniki psychiczne. U dzieci narażonych na stres, istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na tę chorobę.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze