Stosowanie leków doustnych w astmie
Częstość występowania astmy oskrzelowej w uprzemysłowionych krajach przekracza 5% populacji, kolejne dane epidemiologiczne dostarczają informacji o wzroście zapadalności na astmę oskrzelową. Ponadto doniesienia z wielu krajów wskazują na stale powiększającą się liczbę zgonów z powodu astmy oskrzelowej zwłaszcza u ludzi młodych. Leki doustne w astmie odgrywają rolę w leczeniu ciężkiej astmy przewlekłej oraz podczas zaostrzeń astmy, czyli w dwóch stanach obarczonych największą śmiertelnością. Dlatego tak ważne jest rozumienie wskazań do włączenia tego leczenia oraz celów, jakie ma ono przed sobą.
Zobacz film: "Czy przewlekłe podawanie sterydów w leczeniu astmy jest bezpieczne?"
- 1. Leczenie astmy
- 2. Leki w astmie
- 3. Glikokortykosteroidy doustne (GKS)
- 4. Metyloksantyny (teofilina, aminofilina) w postaci o przedłużonym uwalnianiu
- 5. Leki przeciwleukotrienowe
1. Leczenie astmy
Badania nad patogenezą astmy oskrzelowej udowodniły, iż jest to przewlekła zapalna choroba dróg oddechowych. Poprzez dowiedzenie, że proces zapalny jest podstawowym zjawiskiem w patogenezie astmy, nastąpiła zmiana sposobu leczenia i kolejności podawania leków. Współcześnie istotą leczenia jest stosowanie leków przeciwzapalnych, które zmniejszają odczyn zapalny w błonie śluzowej oskrzeli, dzięki czemu powodują zmniejszenie ich nadreaktywności. W dalszym ciągu najskuteczniejszymi lekami o działaniu przeciwzapalnym są glikortykosteroidy.
2. Leki w astmie
Leki stosowane w leczeniu astmy można podzielić na dwie grupy:
Leki kontrolujące chorobę: przyjmowane stale, codziennie, pozwalają utrzymać kontrolę astmy:
- wziewne glikokortykosteroidy (WGKS),
- wziewne długo działające B2-mimetyki (LABA),
- hormony wziewne,
- leki antyleukotrienowe,
- pochodne teofiliny,
- doustne GKS.
Leki stosowane doraźnie (szybko usuwające objawy):
- szybko i krótko działające B2-mimetyki(salbutamol, fenoterol),
- szybko i długo działające B2-mimetyki wziewne (formoterol),
- wziewne leki antycholinergiczne (bromek ipratropium),
- preparaty złożone,
- pochodne teofiliny.
Tak, więc lekami doraźnymi (prócz teofiliny) są leki wziewne, natomiast leki doustne częściej są stosowane w celu kontrolowania przebiegu astmy.
3. Glikokortykosteroidy doustne (GKS)
Niewątpliwie wprowadzenie GKS do leczenia astmy oskrzelowej stanowiło przełom w leczeniu. Początkowo stosowano jedynie preparaty doustne, następnie w formie depot (o przedłużonym uwalnianiu), aż w końcu również w formie wziewnej. Mechanizm działania tych leków w dalszym ciągu do końca nie został poznany, jednak skuteczność ich stosowania w astmie przypisuje się następującym ich właściwościom: działaniu przeciwzapalnemu, aktywującemu receptory adrenergiczne, hamowaniu wytwarzania IgE i uwalniania mediatorów stanu zapalnego, rozkurczaniu oskrzeli, zwiększeniu klirensu śluzowo-rzęsikowego oraz zmniejszeniu nadreaktywności oskrzeli.
GKS doustne włączane są w celu opanowania astmy przewlekłej ciężkiej oraz zaostrzeń. Lekami z wyboru są: prednizon, prednizolon i metyloprednizolon.
Ich zaletami są: wysoka efektywność działania przeciwzapalnego, niewielkie działanie mineralokortykosteroidowe, stosunkowo krótki okres półtrwania oraz mały niekorzystny wpływ na mięśnie poprzecznie prążkowane. Powyższych cech nie mają i dlatego nie są stosowane w przewlekłym leczeniu astmy następujące GKS: deksametazon, triamcynolon i hydrokortyzon. Preparaty doustne przyjmuje się raz dziennie rano. Dawka w okresie najintensywniejszego leczenia wynosi zwykle 20-30 mg/d, później zmniejsza się stopniowo do dawki podtrzymującej.
Niemniej jednak ważną zasadą jest by GKS doustne stosować jak najkrócej, w celu uniknięcia skutków ubocznych. O ile jest to możliwe należy szybko przejść na preparaty wziewne, zwykle udaje się po 3 miesiącach. Jednak istnieją też postacie astmy oskrzelowej kortykozależne, w których odstawienie preparatów doustnych jest niemożliwe, wtedy należy utrzymywać najmniejszą dawkę GKD kontrolującą przebieg choroby (nawet 5mg/d).
Do potencjalnie częstych skutków ubocznych stosowania GKS należą: osteoporoza i zaniki mięśniowe, ścieńczenie skóry prowadzące do powstawania rozstępów, wylewy podskórne, zaburzenia miesiączkowania, supresja osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej, otyłość, zmiana sylwetki i wyglądu twarzy, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zaćma. Wśród rzadkich powikłańwymienia się: zmiany psychiczne, chorobę wrzodową, jaskrę.
4. Metyloksantyny (teofilina, aminofilina) w postaci o przedłużonym uwalnianiu
Metyloksantyny są alkaloidami purynowymisłabo rozpuszczalnymi w wodzie, naturalnie występują w liściach herbaty, ziarnach kawy i kakao (teofilina, kofeina i teobromina). Tylko teofilina znalazła zastosowanie w medycynie. Metyloksantyny stosuje się w celu opanowywania objawów nocnych ępujących pomimo przewlekłego stosowania leków przeciwzapalnych. Jednak są mniej skuteczne niż długo działające β2mimetyki. Stosuje się je dwa razy dziennie (150-350mg).
Mechanizm działania teofiliny nie jest do końca poznany. Przypisuje się jej następujące właściwości w układzie oddechowym: blokowanie receptorów adenozynowych, zmniejszenia męczliwości mięśni oddechowych, zwiększenie napływu Ca2+do wnętrza komórki i stężenia cAMP przez hamowanie fosfodiesterazy, uwalnianie katecholamin, tyroksyny i kortizolu, hamowanie uwalniania mediatorów reakcji alergicznych oraz działanie przeciwzapalne.
Teofilina w dużych dawkach (>10mg/kg/d) może powodować poważne skutki zdrowia, m.in.: nudności i wymioty, biegunkę, tachykardię/bradykardię, zaburzenia rytmu serca, bóle brzucha i głowy, czasami pobudzenie ośrodka oddechowego, drgawki, a nawet zgon. Wadą teofiliny jest szybkie przekraczanie stężenia terapeutyczne we krwi. Uznaje się, że przy stężeniu poniżej 15 µg/ml działania niepożądane nie występują.
Ze względu na nieliniową farmakokinetykę teofiliny, podanie tej samej dawki teofiliny u różnych chorych, skutkuje osiągnięciem różnego stężenia leku we krwi. W związku z tym wskazane jest monitorowanie stężenia teofiliny w surowicy krwi i odpowiednie dobieranie dawki, aby stężenie stacjonarne wynosiło 5-15 µg/ml. Ponadto na stężenie we krwi metyloksantyn wpływa równoczesne stosowanie innych leków.
Ze względu na opisane niekorzystne właściwości teofiliny oraz trudności w monitorowaniu jej stężenia w surowicy krwi jest to lek kolejnego rzutu, – gdy preparaty GKS i β2mimetyki są nieskuteczne. W Polsce jest możliwość stosowania teofiliny od stopnia astmy przewlekłej lekkiej.
5. Leki przeciwleukotrienowe
W chwili poznania najsilniejszych mediatorów reakcji zapalnych zachodzących w oskrzelach, zaczęto poszukiwać nowych leków. W ten sposób do leków przeciwastmatycznych dołączyły leki blokujące syntezę lub działanie leukotrienów– montelukast, zafirlukast. Preparaty te wspomagają kontrolę choroby zapobiegają napadom dusznościzarówno w astmie łagodnej, umiarkowanej, jak i ciężkiej.
Leukotrieny są mediatorami stanu zapalnego uwalnianymi przede wszystkiem przez mastocyty i eozynofile. Zablokowanie receptora leukotrienowego zapobiega skurczowi oskrzeli i hamuje proces zapalny drzewa oskrzelowego, poprawia czynność płuc. Kolejną zaletą jest to, że dołączenie umożliwia zmniejszenie dawki wziewnego GKS. Ponadto leki te są dobrze tolerowane i nie opisano dotąd potwierdzonych działań niepożądanych.
Najnowszymi lekami stosowanymi w astmie oskrzelowej są: monoklonalne przeciwciała IgEoraz leki „oszczędzające steroidy”: metotreksat, cyklosporyna i sole złota.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
