Objawy astmy - zaostrzenie choroby, badania diagnostyczne
Astma to niezwykle uciążliwa choroba dróg oddechowych. Stres, wysiłek fizyczny, alergeny wziewne mogą spowodować wyzwolenie objawów astmy takich jak: suchy kaszel, świszczący oddech i duszność wysiłkowa. Mimo iż astma jest chorobą przewlekłą, wieloletnią, poza okresami zaostrzeń, kiedy jest dobrze leczona, jej objawy mogą w ogóle nie występować.
1. Objawy astmy
W okresie zaostrzeń objawy astmy są dosyć charakterystyczne. Głównym symptomem jest duszność wraz ze świszczącym oddechem. Niektórzy mogą odczuwać duszność jako ucisk w klatce piersiowej. Duszność pojawia się nagle, ma różne nasilenie. Może występować o każdej porze dnia i nocy, jednak najbardziej charakterystyczne jest pojawianie się objawów w godzinach nocnych i porannych (między 4. a 5. rano). Duszność pojawia się po ekspozycji na czynniki wyzwalające, a ustępuje pod wpływem leczenia lub rzadziej, samoistnie. Świszczący oddech, jako objaw astmy, (jak też duszność) jest wynikiem skurczenia tkanki mięśniowej oskrzeli i obrzęku (czyli opuchnięcia) ich błony śluzowej. Powoduje to utrudnienie w przepływie powietrza i zmusza do mocniejszego oddychania, a przepływ powietrza w oskrzelach staje się szybszy i powoduje świst w trakcie oddychania, szczególnie podczas wydechu. Osoba w trakcie zaostrzenia astmy ma trudności z mówieniem, ponieważ nie oddycha prawidłowo. To również ważny objaw astmy. Nie jest w stanie wypowiedzieć całego zdania, a gdy napad jest cięższy – ledwo wypowiada pojedyncze słowa. Najlepszą pozycją dla osoby z dusznością jest pozycja siedząca, z oparciem tułowia na rękach. Oddech staje się przyspieszony. Duszności może towarzyszyć lub występować samodzielnie kaszel. Jest on suchy, napadowy, męczący. Jeśli występuje jako jedyny objaw astmy, może sugerować wariant kaszlowy astmy. W przypadku astmy alergicznej mogą współistnieć objawy innych chorób o podłożu alergicznym, najczęściej alergicznego nieżytu nosa.
Inne objawy astmy i sytuacje mogące towarzyszyć atakom astmy to:
- uprzednio pojawiające się podobne epizody kaszlu i duszności, występujące szczególnie w nocy,
- objawy pojawiające się lub narastające w nocy albo nad ranem,
- sezonowe występowanie objawów w ciągu roku,
- obciążenie genetyczne – ktoś z rodziny cierpi na astmę lub inną chorobę alergiczną.
Czynniki wywołujące ataki astmy:
- futro zwierząt,
- substancje chemiczne w postaci aerozolu,
- zmiany temperatury,
- roztocza kurzu domowego,
- leki,
- ćwiczenia fizyczne,
- zanieczyszczenia powietrza,
- infekcje wirusowe,
- palenie papierosów,
- silne emocje.
Zaostrzenie objawów astmy może mieć różny przebieg: od łagodnego po ciężki, a nieleczone może prowadzić nawet do śmierci. Zaostrzenia mogą rozwijać się stopniowo lub gwałtownie, objawy występują w ciągu kilku minut lub nawet tygodni.
2. Badania diagnostyczne w astmie
Głównymi badaniami potwierdzającymi rozpoznanie astmy są badania z użyciem spirometru. Urządzenie to składa się z rurki do dmuchania, połączonej z czujnikiem sczytywanym przez komputer. Spirometr określa różne pojemności podczas oddychania, a także przepływy powietrza. Pytania, na jakie ma odpowiedzieć lekarz, to: czy oskrzela są zwężone? Czy rozszerzą się pod wpływem odpowiedniego leku? Czy skurczą się pod wpływem działania czynników wyzwalających ich skurcz i czy nie będzie to nadmierna reakcja?
Podstawowe badanie spirometryczne wykonuje się bez podawania żadnych substancji. Mierzone są różne wartości związane z oddychaniem. Badanie to określa, czy oskrzela w danym momencie są zwężone, czy nie i czy powietrze przepływa przez nie normalnie. Jeśli szybki, maksymalnie natężony wydech jest utrudniony i pacjent ma trudności z usunięciem powietrza z dróg oddechowych, uznaje się, że jego oskrzela są w stanie obturacji. Oznacza to, że drogi oddechowe są zwężone i przemawia to za chorobą płuc. Drugą próbą wykonywaną za pomocą spirometru jest tzw. próba rozkurczowa. Po wykonaniu badania podstawowego pacjent przyjmuje 2 wdechy leku rozszerzającego oskrzela i po 15 minutach badanie wykonuje się powtórnie, oceniając, czy oskrzela się rozszerzyły. Wynik dodatni tego badania może świadczyć o astmie. Trzecia próba wykonywana, kiedy w badaniu podstawowym nie stwierdza się cech obturacji, to próba prowokacyjna. Również wykonuje się badanie podstawowe, a następnie pacjent wdycha substancję wywołującą skurcz oskrzeli i ocenione zostaje ich zwężenie. Jeśli skurczą się pod wpływem mniejszego stężenia substancji niż u osoby zdrowej, rozpoznaje się nadreaktywność oskrzeli, czyli ich większą „chęć” do kurczenia się. Oskrzela osób z astmą są nadreaktywne. Badanie to jest bardzo czułe i jeśli podczas niego oskrzela nie obkurczyły się, daje to możliwość wykluczenia u badanej osoby astmy.
Badanie spirometryczne jest badaniem nieinwazyjnym, niebolesnym. Nie powoduje także nieprzyjemnych odczuć. Na nos pacjent zakłada plastykowy element zaciskający przewody nosowe, aby oddychać tylko ustami, po czym pod nadzorem osoby wykonującej badanie wykonuje różne ćwiczenia oddechowe, takie jak np. spokojne oddychanie czy silny wydech.
Inne badania pomocne w rozpoznaniu astmy to badanie szczytowego przepływu oddechowego, czyli tzw. badanie PEF. Pacjent otrzymuje niewielkie urządzenie z ustnikiem, przez które ma dmuchać kilka razy dziennie. Duże wahania przepływu powietrza w ciągu doby występują u astmatyków.
Inne badania pomocnicze to wykrywanie całkowitej ilości przeciwciał IgE we krwi oraz konkretnych przeciwciał skierowanych przeciw różnym antygenom. Podstawową metodą wykrywania alergenu odpowiedzialnego za występujące objawy są testy skórne.
W okresie niemowlęcym i u mniejszych dzieci objawy astmy zazwyczaj pojawiają się po infekcji wirusowej dróg oddechowych. Takie epizody nazywają się obturacyjnym zapaleniem oskrzeli i kiedy nawracają u tego samego dziecka wielokrotnie, powinny budzić podejrzenie astmy. Rozpoznanie astmy stawia się troszkę później, w wieku 3–5 lat. Wtedy duszność zaczyna pojawiać się nie tylko w związku z zapaleniem wirusowym, wyniki badań laboratoryjnych stają się bardziej miarodajne niż w niemowlęctwie. Astma u osoby starszej ma zazwyczaj cięższy przebieg.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.