Astma (prezentacja edukacyjna)

Jak dużym problemem jest astma?

Astma jest to jedna z najczęstszych chronicznych chorób dziecięcych, dotykająca jedno na piętnaście dzieci. W Ameryce Północnej 5% dorosłych osób również na nią cierpi. W ciągu ostatnich dwudziestu lat ilość przypadków hospitalizacji z powodu tej choroby wzrosła o 30%. Pomimo zaawansowanego leczenia astmy ilość osób, które w młodym wieku umierają z jej powodu, wzrosła dwukrotnie.

Zdrowy układ oddechowy

Powietrze, które wdychamy nosem i ustami, przechodzi przez krtań oraz tchawicę. Wpływa ono następnie do oskrzeli, które składają się z coraz mniejszych segmentów, przypominając rozgałęzione drzewo. Wdychane powietrze dostaje się poprzez drogi oddechowe do milionów pęcherzyków płucnych. Tlen przenika z pęcherzyków do krwi poprzez liczne drobne naczynia krwionośne, czyli kapilary. W podobny sposób produkowany przez nasze ciało dwutlenek węgla wraca do pęcherzyków powietrza, a następnie jest wydalany z organizmu przy każdym wydechu.

Jaki wpływ ma astma na oddychanie?

Astma powoduje zwężenie dróg oddechowych, co zakłóca normalny przepływ powietrza przez płuca. Choroba ta dotyka jedynie oskrzela, nie atakuje pęcherzyków płucnych ani tkanki płucnej. Zwężenie dróg oddechowych spowodowane jest zazwyczaj trzema czynnikami: stanem zapalnym, skórczami oskrzeli oraz nadreaktywnością.

Stan zapalny

Główną przyczyną zwężania się płuc jest stan zapalny. Oskrzela stają się wówczas czerwone, podrażnione i spuchnięte. Zapalnie powoduje, że ściany oskrzeli są coraz grubsze, w efekcie czego bardzo mało tlenu może przedostać się do płuc. Zapalenie pojawia się jako reakcja na alergeny, różne czynniki drażniące oraz w reakcji na substancje chemiczne (histamina, leukotrieny itp.). Chora tkanka wytwarza wówczas nadmiar śluzu, który może się łączyć i zatykać drogi oddechowe, w efekcie czego dochodzi do ich uszkodzenia.

Skurcze oskrzeli

W czasie ataku astmy mięśnie wokół oskrzeli są ściśnięte, co powoduje ich skurcze oraz zwężenie dróg oddechowych. Chory ma problemy z oddychaniem. Atak astmy często ma charakter napadowy. Chory próbuje głęboko wdychać powietrze, co jednak przychodzi mu z ogromną trudnością.

Nadreaktywność (nadwrażliwość)

U pacjentów z astmą przewlekłe zapalenie oskrzeli oraz skurcze dróg oddechowych mogą przyczynić się do znacznej ich wrażliwości na alergeny, czynniki drażniące oraz infekcje. Narażenie na silne działanie tych czynników może spowodować jeszcze silniejsze zapalenie oraz zwężenie dróg oddechowych.

Co powoduje astmę?

Jest wiele czynników wywołujących astmę, ale nie na wszystkich chorych działają te same. Reaktywność na niektóre alergeny zależy głównie od tego, jak wiele czynników wywołuje symptomy choroby oraz jak wrażliwe są płuca. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia astmy należą uczulenia na pyłki roślin, kurz, sierść, pleśń, a także czynne i bierne palenie.

Alergeny

Do najczęstszych alergenów, wywołujących astmę należą sezonowe pyłki, kurz, pleśń, zwierzęta, roztocze, a także alergeny pokarmowe, np. ryby, jajka, orzechy, krowie mleko i soja. Astmę mogą powodować również używki, np. papierosy. Palenie tytoniu, nie tylko czynne, ale również bierne, znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na astmę.

Czynniki drażniące

Do czynników drażniących należą infekcje dróg oddechowych (wywołane przez przeziębienie, zapalenie oskrzeli, zapalenie zatok), a także leki, takie jak: kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz medykamenty stosowane w leczeniu ciśnienia tętniczego i innych chorób serca. Do innych czynników drażniących zalicza się:

• dym papierosowy,
• czynniki środowiskowe, np. zanieczyszczenie powietrza, zmiany pogodowe i smog,
• chorobę refluksową przełyku,
• ćwiczenia, zwłaszcza w miejscu, gdzie jest suche powietrze,
• czynniki związane z pracą, np. chemikalia, kurz, gazy,
• czynniki emocjonalne, np. śmiech, płacz, krzyk,
• hormony, np. zespół napięcia przedmiesiączkowego.

Kto może zachorować?

Zazwyczaj choroba zaczyna się rozwijać, gdy pacjent ma 2-6 lat. Dla osób w tym wieku najczęstszą przyczyną choroby są alergeny, takie jak roztocza, dym papierosowy oraz infekcje dróg oddechowych. U dzieci młodszych niż dwuletnie rozpoznanie astmy jest niezwykle trudne. Objawy astmy, które pojawiają się w tym wieku, często znikają później. Jednak dorośli także mogą na nią zachorować. Częściej zdarza się to u kobiet w średnim wieku i wiąże się z infekcjami dróg oddechowych.

Rodzaj astmy: alergiczna (zewnątrzpochodna)

Ten rodzaj astmy pojawia się najczęściej, bo aż w 90% przypadków, w dzieciństwie. W przybliżeniu 80% dzieci z astmą ma alergie. Obok ataków astmy choremu towarzyszą najczęściej inne objawy alergii, takie jak na przykład wypryski. Ten rodzaj astmy czasami ulega remisji w dorosłym życiu. Jednak w 75% przypadków astma powraca po latach.

Rodzaj astmy: niealergiczna

Ten rodzaj astmy występuje w około 10% przypadków. Zazwyczaj rozwija się, gdy pacjent ma około 30 lat. Choroba nie jest wywołana alergiami. Kobiety częściej na nią chorują i jest to związane przeważnie z infekcjami dróg oddechowych. Astma tego rodzaju jest trudna w leczeniu, a jej objawy mogą być przewlekłe i trwać latami.

Symptomy astmy

Objawy astmy zależą od indywidualnego przypadku. Należy pamiętać, że wiele z tych symptomów może odnosić się do innych problemów niż astma. Wszystkie wymienione poniżej objawy mogą towarzyszyć także innym problemom z oddychaniem, czasami również z sercem. Te dwuznaczności są zazwyczaj korygowane podczas dokładnych badań. Oto lista najczęstszych objawów astmy:

• płytki oddech (szczególnie przy wysiłku i w nocy),
• świszczący oddech,
• przewlekły kaszel (intensywny szczególnie w nocy i wczesnym rankiem, jak również po ćwiczeniach, przy oddychaniu zimnym lub zbyt suchym powietrzem),
• ucisk w klatce piersiowej.

Ostry atak astmy

Pojawia się zazwyczaj, gdy osoba chora jest narażona na silne działanie alergenów lub infekcję dróg oddechowych. Zazwyczaj takie ataki zagrażają życiu, ponieważ mogą nie ustępować nawet po zażyciu leków (inhalator). Astmatyk, u którego nie mija atak astmy pomimo podania leków, powinien być jak najszybciej przewieziony na ostry dyżur. W żadnym wypadku nie można ignorować symptomów ataku, ponieważ w ten sposób można ryzykować własne życie.

Badania diagnostyczne w astmie

Istnieje kilka metod na zdiagnozowanie astmy. Należą do nich: spirometria, testy alergiczne oraz badanie krwi z oznaczeniem poziomu immunoglobuliny E (przeciwciał biorących udział w nadwrażliwości). Lekarz może również zalecić RTG, żeby sprawdzić wewnętrzną budowę klatki piersiowej.

Leczenie astmy

Większość leków przepisywanych w astmie ma działanie rozkurczowe poprzez rozszerzenie dróg oddechowych. Najczęściej stosuje się różnego rodzaju inhalatory, aplikujące lek działający miejscowo. Do krążenia ogólnego wchłania się on w minimalnym stopniu. W związku z tym występuje znacznie mniej reakcji niepożądanych niż w przypadku stosowania leków doustnych.