Zawroty głowy - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Zawroty głowy należą do często zgłaszanych dolegliwości i są powodem około 5% wizyt u lekarzy różnych specjalności. Odsetek chorych zwiększa się z wiekiem i powyżej 65 roku życia wynosi około 50%. Definicja zawrotów głowy mówi, iż jest to złudzenie ruchu kołowego otoczenia lub własnego ciała, często współistniejące z nudnościami lub wymiotami, związane z uszkodzeniem narządu przedsionkowego lub jego połączeń nerwowych.
1. Przyczyny zawrotów głowy
Zawroty głowy mają różne przyczyny. U młodych ludzi występują zwykle po zbyt dużej dawce alkoholu lub gwałtownej zmianie pozycji ciała. U seniorów ta dolegliwość może mieć znacznie poważniejsze podłoże.
Dlatego właśnie starsze osoby nie powinny lekceważyć takich zawirowań, zwłaszcza jeśli pojawiają się często i towarzyszą im inne niepokojące objawy. W takich sytuacjach nie można zwlekać z wizytą u specjalisty.
Zawroty głowy mogą mieć podłoże neurologiczne, sercowo-naczyniowe, psychogenne lub laryngologiczne. Do przyczyn zawrotów głowy należy:
- uraz ucha wewnętrznego, np. złamanie piramidy kości skroniowej, przetoka przychłonki, wstrząśnienie błędnika,
- zapalenie błędnika i nerwu przedsionkowo-ślimakowego,
- zapalenie części przedsionkowej nerwu VIII,
- nowotwór w obrębie ucha wewnętrznego,
- niedokrwienie błędnika;
- choroba Meniere’a,
- otoskleroza błędnikowa,
- choroba lokomocyjna.
- udar pnia mózgu i móżdżku,
- guzy pnia mózgu i nerwiak nerwu VIII,
- stwardnienie rozsiane,
- migrena,
- napad padaczkowy,
- niewydolność krążenia kręgowo-podstawnego,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
- omdlenia odruchowe (pozycyjne, fiksacyjne, kaszlowe, emocjonalne),
- omdlenia sercowe związane z arytmią, wadami zastawkowymi serca, kardiomiopatią, przeciekami w sercu,
- hipowolemię związaną z utratą krwi, odwodnieniem czy niedokrwistością,
- autonomiczne zaburzenia regulacji ciśnienia tętniczego,
- cukrzyca,
- niewydolność nerek,
- niedoczynność tarczycy,
- menopauza.
Nie należy zapominać, iż hiperwentylacja oraz zaburzenia nerwicowe również mogą objawiać się zawrotami głowy. Warto również wspomnieć o tzw. stanie przedomdleniowym, który przebiega z zawrotami głowy i jest uczuciem zasłabnięcia z towarzyszącym ciemnieniem przed oczami, osłabieniem nóg, dzwonieniem w uszach, nudnościami i potami.
Występuje on w związku z pojawieniem się hipotonii ortostatycznej, czyli nagłego spadku ciśnienia tętniczego krwi, zwłaszcza przy zmianie pozycji ciała na siedzącą lub stojącą z pozycji leżącej.
Spadek ciśnienia jest zazwyczaj krótkotrwały, ulegając szybkiemu wyrównaniu i dostosowaniu do nowej pozycji ciała. Jednak u niektórych osób, zwłaszcza w podeszłym wieku, uczucie zasłabnięcia z zawrotami głowy może być bardzo nasilone i utrzymywać się przez kilka minut.
Stan przedomdleniowy może być również wywołany przez zmiany układu krążenia spowodowane zmianami miażdżycowymi, chorobą niedokrwienną serca lub zaburzeniami rytmu serca.
Istnieje również podłoże psychogenne zawrotów głowy. Najczęściej spotykane są zaburzenia nerwicowe, które wiążą się przede wszystkim z działaniem otaczających i wszechobecnych zewnętrznych czynników stresowych, lękiem przed utratą świadomości, dusznością, objawami zaburzeń rytmu serca, mrowienia rąk, ust lub nóg.
Bardzo rzadko mogą dołączać się zawroty o typie wirowania. Objawy w przeważającej większości występują w ciągu dnia. Towarzyszy im zazwyczaj przyspieszony i pogłębiony oddech (hiperwentylacja), który jeszcze dodatkowo nasila ataki.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
2. Objawy zawrotów głowy
Definicja zawrotów głowy mówi, iż jest to złudzenie ruchu kołowego otoczenia lub własnego ciała, często współistniejące z nudnościami lub wymiotami, związane z uszkodzeniem narządu przedsionkowego i/lub jego połączeń nerwowych.
Ma on zazwyczaj charakter napadowy. Często do objawów dołącza się również uczucie lęku. Pacjent najczęściej potrafi zrelacjonować przebieg napadu, który jest dla niego zaskoczeniem i trwa od kilkunastu minut do kilkunastu godzin, a w niektórych przypadkach ustępuje dopiero po kilku tygodniach.
Ruchy głowy wyraźnie nasilają objawy, a zamknięcie oczu je osłabia. Pacjenci dotknięci tym zaburzeniem podają zawroty głowy wraz z trudnym do określenia uczuciem niepewności, niestabilności postawy lub chodu.
Chorzy mają wrażenie chwiania się, unoszenia lub opadania i niepełnej orientacji w przestrzeni. Takie dolegliwości rozwijają się powoli. Czas ich trwania jest bardzo zróżnicowany, od kilku sekund do wielu miesięcy lub lat.
Charakterystyczne jest współwystępowanie objawów ocznych, takich jak mroczki przed oczami, podwójne widzenie, zaburzenia ostrości widzenia, oczopląs, niekiedy jednooczny.
Wymienionym wyżej objawom może towarzyszyć ból głowy. Niektóre nieukładowe zawroty głowy mogą przebiegać z niedowładami kończyn i nerwów czaszkowych, ataksją, dyzartrią (zaburzeniami mowy i/lub jej rozumienia), innymi zespołami neurologicznymi, jak np. zespół Hornera (opadnięcie powieki górnej, zwężenie źrenicy, zapadnięcie gałki ocznej).
3. Kiedy pójść z zawrotami głowy do lekarza?
- nawracające i silne zawroty głowy, połączone z bólem głowy,
- utrata przytomności,
- osłabienie mięśni nóg,
- drętwienie i mrowienie kończyn,
- trudności w chodzeniu, mówieniu lub widzeniu,
- ból w klatce piersiowej,
- zaburzenia rytmu serca,
- przebyty uraz głowy,
- wysoka gorączka,
- sztywność ikarku,
- zaburzenia słuchu lub wzroku.
4. Rozpoznanie zawrotów głowy
W wywiadzie dotyczącym zawrotów głowy najistotniejsze jest pytanie czy zawroty glowy pojawiają się w sposób nagły lub występują przewlekle. Kluczowe jest również przedstawienie okoliczności towarzyszących, na przykład zmiana pozycji ciała.
Lekarz powinien zostać poinformowany o czasie trwania objawów i czynników, które mogą wywołać zawroty głowy (uraz, leki, infekcje, nadciśnienie tętnicze, choroby serca i układu krążenia).
Nie zawsze jest tak, że specjalista może natychmiast postawić diagnozę. Czasem, oprócz dokładnego wywiadu, w którym uwzględnia się nawet warunki mieszkaniowe i rodzaj wykonywanej pracy, konieczne jest wykonanie dodatkowych badań.
Zazwyczaj są to próby błędnikowe, które polegają na ocenie narządu równowagi, można je wykonać, wykorzystując metodę Hallpike’a. Pacjent leży na kozetce z głową uniesioną o 30 st.
Błędnik jest drażniony strumieniem ciepłego powietrza w celu wywołania oczopląsu. Aby ocena była jak najdokładniejsza, pacjent ma założone tzw. okulary Frenzla, w których to ruchy gałek ocznych w czasie oczopląsu są lepiej widoczne. Całe badanie trwa około 30 minut.
Badanie audiometryczne to badanie słuchu. Pacjent przebywa w wytłumionym pomieszczeniu, na uszach ma słuchawki, w których słyszy dźwięki o różnej częstotliwości. Poprzez naciśnięcie przycisku daje znać przeprowadzającemu badanie, że zarejestrował dźwięk.
ENG i VNG, czyli elektro- i wideonystagmografia to badanie potencjałów elektrycznych w czasie oczopląsu, za pomocą elektrod przymocowanych do skroni chorego. Inne badania wykonywane przy szukaniu przyczyny zawrotów głowy, to: tomografia komputerowa głowy, rezonans magnetyczny, radiologia kości skroniowych i kręgosłupa szyjnego.
Pomocne może być również badanie EKG, dopplerowskie badanie naczyń obszaru kręgowo-podstawnego czy badanie słuchowych pniowych potencjałów wywołanych.
5. Leczenie zawrotów głowy
Leczenie zawrotów głowy opiera się przede wszystkim na znalezieniu przyczyny. Celem leczenia objawowego jest zmniejszenie lub usunięcie zawrotów głowy, objawów ze strony innych narządów oraz lęku. Najczęściej wykorzystywane środki to:
- neuroleptyki (chlorpromazyna, promazyna, tietylpernazyna, prometazyna),
- leki o działaniu przeciwhistaminowym (dimenhydrynat, klemastyna),
- leki o działaniu naczyniowym (betahistyna, cinaryzyna, flunaryzyna, polfilina, nicergolina),
- leki o działaniu neurostymulującym (piracetam).
Bardzo często stosowanym preparatem w leczeniu zawrotów głowy jest betahistyna. Wskazaniem do jej zastosowania jest choroba Meniere'a, charakteryzująca się zawrotami głowy (z nudnościami, wymiotami), postępującą utratą słuchu i szumami usznymi.
Innym często przepisywanym lekiem jest piracetam. Należy on do leków nootropowych, działających na ośrodkowy układ nerwowy. Pod ich wpływem polepszają się procesy poznawcze, przez co poprawia się percepcja, pamięć oraz koncentracja uwagi.
U chorych z uszkodzeniem narządu przedsionkowego, położeniowymi łagodnymi zawrotami głowy skuteczną metodą może okazać się rehabilitacja przedsionkowa, czyli trening układu równowagi pozwalający na kompensację zawrotów głowy i funkcjonowanie w codziennym życiu.
Jest ona wskazana również u pacjentów po operacjach neurochirurgicznych (neurektomii, labiryntektomii), po urazach głowy, u pacjentów z nerwicą lękową, w chorobie Meniere’a (gdy ataki występują rzadziej niż raz w miesiącu), w uszkodzeniach centralnych i mieszanych.
Leczenie chirurgiczne jest wskazane, gdy znana jest przyczyna zawrotów głowy, np. zmiana rozrostowa lub otoskleroza, albo poprawa po leczeniu zachowawczym jest niewystarczająca, objawy są niestabilne lub postępują.
Wykonuje się w takich przypadkach przecięcie nerwu przedsionkowego (choroba Meniere’a), przecięcie tylnego nerwu łagiewkowego (łagodne, napadowe, położeniowe zawroty głowy) czy też usunięcie błędnika w przypadku głębokiego niedosłuchu.
Ważnym elementem terapii zawrotów głowy jest również wsparcie psychologiczne pacjenta przez szczegółowe i spokojne wyjaśnienie natury choroby i objawów, a w przypadku zaburzeń depresyjnych lub nerwicowych włączenie leków przeciwdepresyjnych lub przeciwlękowych w konsultacji z neurologiem lub psychiatrą.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.