Morfologia krwi obwodowej - wyniki i normy, zastosowanie

Morfologia krwi obwodowej jest dość powszechnym badaniem laboratoryjnym. Niewielka próbka krwi, w zależności od tego jakim badaniom zostanie poddana, pozwala na ocenę szeregu parametrów odzwierciedlających funkcjonowanie naszego organizmu. Badanie krwi jest zwykle jednym z pierwszych zlecanych przez lekarza, gdy zgłaszamy się do jego gabinetu z powodu niepokojących nas dolegliwości. O czym świadczą złe wyniki krwi i kiedy wyniki morfologii powinny niepokoić?

1. Co to jest morfologia krwi obwodowej?

Morfologia krwi obwodowej jest podstawowym, a zarazem najczęściej zlecanym badaniem laboratoryjnym krwi. Umożliwia jakościową oraz ilościową ocenę elementów morfotycznych krwi, czyli:

• krwinek czerwonych, zwanych erytrocytami,
• krwinek białych, zwanych leukocytami,
• płytek krwi, tzn. trombocytów.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Dlaczego warto robić screening?"

Badanie laboratoryjne pozwala także określić poziom hemoglobiny – HGB, wartość hematokrytu – HCT, a także procentowy udział krwinek białych.

Morfologia krwi jest wykonywana przez automat, który zlicza elementy morfotyczne krwi, określając ich parametry takie jak wielkość czy objętość. Mowa wówczas o tzw. rozmazie automatycznym.

Często obok badania automatycznego lekarz zleca wykonanie tzw. morfologię z rozmazem ręcznym. Polega on na ocenie pod mikroskopem próbki krwi w celu określenia ilości i wyglądu krwinek białych.

2. Skład krwi

Krew składa się z elementów morfotycznych, potocznie nazywanych krwinkami oraz z osocza, czyli płynu w którym są one zawieszone. Morfologia bierze swą nazwę właśnie od elementów morfotycznych, które w tym badaniu poddawane są analizie.

W składzie krwi wyróżniamy krwinki czerwone i białe, płytki krwi oraz płynne osocze. Przenośniki tlenu, czyli erytrocyty (krwinki czerwone), swoją barwę zawdzięczają zawartej w nich hemoglobinie - substancji, która potrafi wiązać i oddawać tlen, transportując go po całym organizmie.

Drugim ważnym elementem krwi są leukocyty (krwinki białe). Służą one obronie przed bakteriami, wirusami, pierwotniakami, itp. Składają się z kilku podgrup - granulocytów, limfocytów i monocytów.

Trzecią ważną grupą są płytki krwi (trombocyty) - wyspecjalizowane komórki, które potrafią się w odpowiednim momencie łączyć ze sobą i tworzyć skrzep uniemożliwiający wypływ krwi z uszkodzonego naczynia.

3. Morfologia krwi obwodowej - wyniki i normy

Poniżej znajdują się wyjaśnienia podstawowych skrótów znajdujących się na typowym wyniku morfologii krwi wraz z normami dla osób dorosłych – osobno dla kobiet i dla mężczyzn.

Skrót	Pełna nazwa	Norma dla kobiet	Norma dla mężczyzn
WBC	liczba krwinek białych (leukocytów)	4,8-10,8 x 109/l	4,8-10,8 x 109/l
RBC	liczba krwinek czerwonych (erytrocytów)	4,2-5,4 x 1012/l	4,7-6,1 x 1012/l
HGB	stężenie hemoglobiny	12-16 g/dl	14-18g/dl
MCV	średnia objętość czerwonej krwinki	81-99 fl	80-94 fl
PLT	liczba płytek krwi (trombocytów)	140-440 x 109/l	140-440 x 109/l

4. Nieprawidłowe wyniki morfologii

Należy pamiętać, że każdy wynik badania laboratoryjnego, także morfologii, obarczony jest ryzykiem błędu (spowodowanego pomyłką pracownika laboratorium lub aparatu wykonującego pomiary). W przypadkach, gdy stwierdzane są duże odchylenia od normy badanie najczęściej jest powtarzane, aby owo ryzyko pomyłki wyeliminować.

Jeśli chodzi o interpretację otrzymanych wyników – najlepiej jest skonsultować się z lekarzem. Nie zawsze wyniki morfologii krwi nie mieszczące się w granicach normy świadczą o chorobie, podobnie jak nie zawsze wynik prawidłowy jest dowodem pełnego zdrowia.

4.1. Zaburzenia w układzie białokrwinkowym

Kolejny układ poddawany analizie w ramach morfologii krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi nazywany jest układem białokrwinkowym.

Leukocyty, czyli krwinki białe uczestniczą w obronie przed zakażeniem bakteryjnym, wirusowym czy grzybiczym. Stanowią ważną część układu odpornościowego. Warto jednak podkreślić, że nie zalicza się ich do jednorodnej populacji komórek. Specjaliści wyróżniają kilka rodzajów leukocytów. Wśród nich wymienić należy:

• granulocyty obojętnochłonne, zwane neutrofilami,
• granulocyty kwasochłonne, zwane eozynofilami,
• granulocyty zasadochłonne, określane mianem bazofilów,
• monocyty,
• limfocyty.

Najważniejszym parametrem układu białokrwinkowego jest wartość WBC, którą należy interpretować jako całkowitą liczba krwinek białych.

Krwinki białe, inaczej leukocyty (WBC) - wzrost ich liczby może być spowodowany stanem zapalnym, infekcją, nowotworem, ale spotykany jest także w stanie pełnego zdrowia - w ciąży, po wysiłku fizycznym, czy gdy wzrasta temperatura otoczenia.

Do zwiększonej liczby krwinek białych prowadzą także zakażenia bakteryjne, poparzenia, zaburzenia metaboliczne np. dna moczanowa, śpiączka cukrzycowa. Innym powodem, dla którego liczba białych krwinek wzrasta jest ostry krwotok, uraz oraz napad kolki nerkowej. Zbyt mała liczba leukocytów świadczyć może o niedoborach odporności, infekcji, nowotworze.

4.2. Zaburzenia układu czerwonokrwinkowego

Parametry ściśle związane z układem czerwonokrwinkowym to:

• krwinki czerwone, określane mianem erytrocytów (RBC),
• hemoglobina (HGB),
• hematokryt (HCT), będący stosunkiem objętości krwinek czerwonych do objętości pełnej krwi
• MCV, czyli średnia objętość krwinki czerwonej,
• MCH, czyli średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej
• RDW, będący współczynnikiem zmienności rozkładu objętości erytrocytów,
• RET, określa liczbę retykulocytów tzn. niedojrzałych krwinek czerwonych.

Krwinki czerwone, inaczej erytrocyty (RBC) - bardzo duży wzrost ich liczby jest spotykany w przebiegu rzadkiej choroby – czerwienicy prawdziwej, częściej jednak występuje on na skutek przewlekłego niedotlenienia tkanek organizmu (na przykład w chorobach serca czy płuc).

Do obniżenia ilości krwinek czerwonych dochodzi na skutek:

• krwawień,
• niedoborów żelaza,
• niedoboru witaminy B12 czy kwasu foliowego,
• rozpadu krwinek czerwonych spowodowanego czynnikami zakaźnymi, bądź chorobami wrodzonymi.

Obniżenie ilości krwinek czerwonych może świadczyć też o chorobie nerek czy nowotworze. Spotykane jest również w ciąży.

Hemoglobina (HGB) znajduje się we krwi w czerwonych krwinkach, dlatego zazwyczaj nieprawidłowe jej stężenia towarzyszą zaburzeniom ilościowym bądź jakościowym erytrocytów.

Gdy stężenie hemoglobiny jest niższe niż być powinno, mówimy o niedokrwistości, czyli anemii. Może być ona spowodowana utratą krwi, rozpadem krwinek czerwonych, niedoborami żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 i wszystkimi innymi czynnikami wpływającymi na czerwone krwinki.

Średnia objętość krwinki czerwonej (MCV) - parametr ten ma znaczenie w poszukiwaniu przyczyn niedokrwistości. Gdy spowodowana jest ona utratą krwi lub niedoborem żelaza w organizmie - MCV obniża się, natomiast gdy przyczyną jest niedobór witaminy B12 bądź kwasu foliowego, dochodzi do jego wzrostu powyżej wartości prawidłowych.

Wskaźnik MCH ulega obniżeniu w przebiegu anemii z niedoboru żelaza (tak samo dzieje się ze wskaźnikiem MCV). Podwyższony parametr może z kolei świadczyć o niedokrwistości spowodowanej niedoborem witaminy B12, niedokrwistości hemolitycznej.

HCT, będący stosunkiem objętości krwinek do osocza wpływa na lepkość krwi. Obniżenie tego parametru występuje u pacjentów z niedokrwistością (anemią). Dodatkowo, niski poziom HCT jest typowy dla stanu przewodnienia organizmu. Wysoki poziom tego parametru występuje u osób z nadkrwistością, pacjentów odwodnionych.

Liczba retykulocytów wskazuje jaki jest obecny stan produkcji erytrocytów. Wysoką wartość tego tego parametru można zaobserwować u pacjentów w stanach po utracie krwi, leczonych z anemii. Niska wartość RET jest typowa dla aplazji szpiku w przebiegu choroby lub wtórnego upośledzenia produkcji krwinek wskutek choroby endokrynologicznej np. niedoczynności tarczycy lub nadnerczy.

4.3. Zaburzenia w układzie płytkowym

Płytki krwi występujące w organizmie ludzkim pełnią istotną funkcję w procesie krzepnięcia krwi.

Płytki krwi, czyli tromobocyty (PLT) – zbyt mała liczba płytek może być spowodowana na przykład podawaniem pewnych leków, niedoborami witamin oraz nowotworami. Zmniejszona liczba płytek może być również skutkiem działania promieniowania jonizującego, infekcji wirusowej czy niewydolności nerek.

Do zwiększenia liczby płytek krwi dochodzi po wysiłku fizycznym, w ciąży, ale także w przebiegu przewlekłych stanów zapalnych i niektórych nowotworów. Dodatkowo, stan też może wystąpić u pacjentów po zabiegu usunięcia śledziony, osób borykających się z niedoborem żelaza, pacjentów chorujących na przewlekłą białaczkę szpikową.

Do parametrów opisujących płytki krwi należą również oznaczenia: MPV, P-LCR i PDV. MPV należy rozumieć jako średnią objętość krwinek płytkowych, PDV jest z kolei wskaźnikiem anizocytozy płytek krwi.

5. Inne badania krwi

Poza morfologią krwi obwodowej każdy z nas przynajmniej raz w życiu miał, albo będzie miał, wykonywane także inne badania. Wiele z nich przeprowadzanych regularnie pozwala na wykrycie zagrożenia groźnymi chorobami, takimi jak cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, przewlekła choroba nerek, lub na zdiagnozowanie tych chorób we wczesnej postaci. We krwi można oznaczać:

• poziom glukozy – pozwala na wykrycie cukrzycy i stanów zagrożenia tą chorobą,
• cholesterol i triglicerydy – mówią między innymi o stopniu zagrożenia organizmu miażdżycą,
• stężenie kreatyniny – wykonywane przede wszystkim celem oceny czynności nerek,
• enzymy wątrobowe,
• TSH i hormony tarczycy.

Bardzo często oznaczane są wskaźniki stanu zapalnego, a zwłaszcza OB, czyli odczyn opadania krwinek czerwonych. U kobiet nie powinien przekraczać on 12 a u mężczyzn 8 mm/godzinę. Podwyższone wartości OB świadczyć mogą o zakażeniu, nowotworze, zaostrzeniu niektórych chorób przewlekłych.

W tzw. badaniu gazometrycznym można badać poziom między innymi dwutlenku węgla i tlenu we krwi. Ponadto oznaczane mogą być elektrolity (takie jak sód, potas, magnez, wapń, hormony inne niż hormony tarczycy, przeciwciała, markery nowotworowe (białka, których stężenie we krwi wzrasta w chorobach nowotworowych).

Są to analizy, których nie wykonuje się jednak rutynowo u każdego pacjenta zgłaszającego się do lekarza pierwszego kontaktu. Gdy do badania potrzebna jest krew tętnicza (jak na przykład w przypadku gazometrii) nakłuwa się pachwinę i pobiera krew z tętnicy udowej, a czasami z płatka ucha.

6. Morfologia krwi obwodowej – jak przygotować się do badania?

Morfologia krwi obwodowej, podobnie jak większość badań laboratoryjnych krwi, powinna być wykonywana na czczo, najlepiej po około 12 godzinach po spożyciu ostatniego posiłku. Jeśli pacjent stosuje środki farmakologiczne, powinien wcześniej ustalić ze specjalistą, czy może przyjąć je przed wykonaniem badania laboratoryjnego. Na pobranie krwi warto przyjść z samego rana, między godziną 7 a 10.

Na 2–3 dni przed pobraniem materiału do badań wskazane jest zrezygnowanie z napojów alkoholowych, nikotyny oraz kofeiny. Niewskazana jest również wyczerpująca aktywność fizyczna, ponieważ może ona doprowadzić do zagęszczenia krwi oraz spadku poziomu glukozy.

7. Morfologia krwi obwodowej – przebieg badania

Podczas morfologii krwi obwodowej, osoba od której pobierany jest materiał do badania, powinna siedzieć na fotelu. Krew żylna (taka, z której wykonuje się na przykład morfologię) jest najczęściej pobierana z żyły znajdującej się w zgięciu łokciowym. U małych dzieci do niektórych badań może być wykorzystana również krew z opuszka palca.

Pielęgniarka lub pielęgniarz pobiera zazwyczaj około 5 ml krwi, która następnie zostaje wysłana do analizy w laboratorium. Do miejsca nakłucia przyczepiony zostaje gazik, który powinien być przez pacjenta uciskany przez 3-4 minuty. Zapobiega to nadmiernemu krwawieniu z rany, a także minimalizuje ryzyko wystąpienia zasinienia.

8. Zastosowanie morfologii krwi obwodowej

Morfologia krwi obwodowej znalazła zastosowanie w:

• diagnostyce niedokrwistości,
• diagnostyce zapaleń oraz zakażeń,
• diagnostyce chorób nowotworowych.

Oprócz tego, badanie to wykorzystywane jest w przypadku podejrzenia zaburzeń krzepnięcia, nadkrwistości, skazy krwotocznej, krwotoku wewnętrznego. Profilaktycznie morfologię krwi powinno wykonywać się przynajmniej raz w roku.

To najczęściej wykonywane badanie krwi pozwala wstępnie ocenić stan naszego zdrowia, a w przypadku stwierdzenia w jego wyniku nieprawidłowości - zasugerować przyczynę objawów chorobowych i ukierunkować lekarza w podejmowaniu dalszych kroków diagnostycznych czy leczniczych.

9. Czym się różni morfologia pełna od podstawowej?

Morfologia krwi pełna, znana również jako morfologia 5diff, jest morfologią krwi z pełnym różnicowaniem granulocytów.

Podstawowa morfologia jest badaniem laboratoryjnym, które pokazuje stan krwinek białych i czerwonych, płytek krwi, hematokrytu i hemoglobiny. Wyniki morfologii pełnej pokazują również parametry czerwonokrwinkowe takie jak MCH, MCHC, a także płytkowe MPV, PDW oraz PCT. Dostajemy również wyniki poziomu eozynofilów, bazofilów, granulocytów, limfocytów.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.