Zespół stopy cukrzycowej - przyczyny, objawy, leczenie
Zespół stopy cukrzycowej to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy, pojawia się u 6 do 10 proc. chorych. Komplikacje zaczynają się od kłopotów z poruszaniem, a mogą zakończyć amputacją stopy. Statystyki są zatrważające: zespół stopy cukrzycowej jest bardzo trudny w leczeniu. 5-15 proc. przypadków wymaga amputacji kończyn, co prowadzi do inwalidztwa i skrócenia życia chorego. Niestety, świadomość społeczna leczenia stopy cukrzycowej jest nadal niedostateczna.
1. Co to jest stopa cukrzycowa?
Zespół stopy cukrzycowej jest jednym z powikłań cukrzycy i może dotyczyć chorych na cukrzycę typu 1 oraz cukrzycę typu 2, leczonych insuliną oraz lekami doustnymi.
Stopa cukrzycowa ma charakterystyczny wygląd. Skóra staje się sucha, łuszcząca się, pozbawiona owłosienia, w okolicy pięt i na innych wystających częściach stopy pojawiają się pęknięcia z towarzyszącymi ogniskami owrzodzenia i martwicy.
Tkanki miękkie kończyn zanikają, paznokcie z powodu zaburzeń wzrostu są zdeformowane, a cała stopa jest niedożywiona i sina. Skóra, tkanki miękkie, mięśnie i nerwy ulegają przewlekłemu niedotlenieniu. Wpływa na to uszkodzenie naczyń tętniczych i ich stopniowe zarastanie, zmniejszanie się elastyczności naczyń i prowadzi do nasilonej miażdżycy.
Ponadto, zwiększona lepkość krwi i skłonność płytek krwi do agregacji (zlepienia się), a tym samym do tworzenia zakrzepów i zatorów, staje się przyczyną powstania stopy cukrzycowej.
2. Rodzaje stopy cukrzycowej
Zespół stopy cukrzycowej może pojawiać się pod trzema różnmi postaciami.
2.1. Stopa neuropatyczna
Jest najczęstszą postacią (70 proc. przypadków stopy cukrzycowej). Stwierdza się ciepłą stopę o różowym zabarwieniu z wyczuwalnym tętnem oraz upośledzeniem czucia głębokiego, wyrażającego się upośledzeniem czucia wibracji.
Brak jest bolesności w ruchu, następuje niewielka bolesność w spoczynku. Struktura kości jest uszkodzona. Leczenie odbywa się w odciążeniu. Powikłanie stanowią bezbólowe owrzodzenia neuropatyczne.
2.2. Stopa niedokrwienna
Stan ten spowodowany jest miażdżycą zarostową naczyń obwodowych. Rozpoznanie uwzględnia wywiad (nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemię, palenie tytoniu), chromanie przestankowe. Stwierdza się zimną stopę z sinawym zabarwieniem oraz brak wyczuwalnego tętna na niej, martwicę lub zgorzel; zachowane jest natomiast czucie głębokie.
Obecna jest bolesność w ruchu i bardzo nasilona bolesność w spoczynku. Struktura kości jest prawidłowa. Leczenie obejmuje ruch.
2.3. Stopa neuropatyczno-niedokrwienna (postać mieszana)
Charakteryzuje się najgorszym rokowaniem. Łączy w sobie objawy stopy neuropatycznej i niedokrwiennej.
Nieleczona cukrzyca niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji. O najczęściej występujących powikłaniach cukrzycy przeczytasz na portalu KtoMaLek.pl. Na portalu sprawdzisz również dostępność leków aptekach i zarezerwujesz je online.
3. Objawy stopy cukrzycowej
Przyczyną stopy cukrzycowej są zmiany w naczyniach krwionośnych oraz uszkodzenie włókien nerwowych – jest to tzw. neuropatia obwodowa. Powstaniu tych zmian sprzyja złe wyrównanie cukrzycy.
Neuropatia prowadzi do utraty czucia bólu i temperatury w obrębie stóp, co objawia się niezauważaniem żadnych dolegliwości, np. skaleczeń. Łatwo w takiej sytuacji o oparzenie stóp, jeżeli chory pragnie rozgrzać zmarznięte stopy o bezpośrednie źródło ciepła (piece, kominki, gorąca woda).
Również otarcie skóry spowodowane źle dopasowanymi butami bywa przyczyną powstania owrzodzeń.
Typowymi objawami stopy cukrzycowej są dolegliwości bólowe, takie jak: uczucie pieczenia, mrowienie lub drętwienie kończyn, które nasilają się zwłaszcza wieczorem lub w nocy.
Stopa cukrzyka przestaje powoli pełnić podstawową funkcję narządów stanowiących aparat podpórkowy – staje się strukturą chorą, źródłem cierpienia i dolegliwości.
Dochodzi więc do uszkodzenia struktury stopy, w obrębie której powstają: pęknięcia skóry suchej i inne choroby skóry. Z czasem stanowią zagrożenie nie tylko dla chorej kończyny, ale i dla życia chorego.
Może to doprowadzić do amputacji palców, często całej stopy, a nawet ud. Aby temu zapobiec, niezmiernie ważne są profilaktyka i leczenie zespołu stopy cukrzycowej.
Zespół stopy cukrzycowej to powikłania cukrzycy. Występuje u 15 proc. wszystkich chorych na cukrzycę. Opisane powyżej zmiany, stanowiące jedynie zarys istoty stopy cukrzycowej, są konsekwencją istnienia neuropatii cukrzycowych. Neuropatia ruchowa w przebiegu cukrzycy prowadzi do zaników mięśni i zaburzonej współpracy prostowników i zginaczy oraz zniekształcenia stopy.
Neuropatia czuciowa, poprzez zaburzenia czucia bólu temperatury, dotyku, zwiększa ryzyko urazów, które z kolei przyczyniają się do powstawania owrzodzeń. Neuropatia autonomiczna powoduje zaś powstawanie przetok tętniczo-żylnych i upośledzenie utlenowania krwi, co prowadzi do zaburzeń troficznych wpływających na owrzodzenia.
3.1. Staw Charcota (neuroartropatia)
Powikłanie zespołu stopy cukrzycowej stanowi staw Charcota (neuroartropatia). Wyróżniamy 4 fazy kliniczne tego stanu:
- Faza 1 – gorąca, czerwona, obrzęknięta stopa cukrzycowa, przypominająca zapalenie tkanek.
- Faza 2 – złamania i zwichnięcia stawów stopy.
- Faza 3 – deformacja stopy, zniszczenie stawów.
- Faza 4 – owrzodzenie w okolicy łuku stopy.
4. Leczenie stopy cukrzycowej
W przypadku, gdy chory znajdzie się w szpitalu, program leczniczy rozpoczyna się od unieruchomienia nogi, odciążenia jej i leżenia w łóżku.
Zapobiega to szerzeniu się zakażenia i polepsza utlenienie tkanek stopy. Chirurg usuwa tkanki martwe, podaje odpowiednie antybiotyki oraz pobiera posiewy bakteriologiczne. Lekarz ocenia też stan ukrwienia stopy z myślą o ewentualnej operacji, której celem jest polepszenie przepływu krwi w stopie. W tym celu stosuje się protezy naczyniowe, pozwalające ominąć zatkane tętnice albo sympatektomię lędźwiową.
W ten sposób można utrzymać rozszerzenie naczyń tętniczych w kończynach dolnych. Wraz z leczeniem chirurgicznym podaje się insulinę, leki wspomagające leczenie i antybiotyki. Stosuje się również odpowiednią dietę dla cukrzyków.
Zespół stopy cukrzycowej jest poważnym problemem społecznym, wymaga współdziałania lekarzy różnych specjalności. Z pewnością lepiej zapobiegać niż leczyć, więc przestrzeganie zasad profilaktyki cukrzycy staje się kwestią nadrzędną.
W przeciwnym razie pacjentowi grozi amputacja kończyny. Ważne jest, aby była wykonana w odpowiednim momencie. Jest to zabieg radykalny, ale bywa wybawieniem dla pacjenta, któremu dobre i funkcjonalne protezowanie poamputacyjne przywraca możliwość prowadzenia aktywnego życia.
Z danych amerykańskich wynika, że rocznie w USA dokonuje się u pacjentów z cukrzycą około 54 tys. amputacji, z których połowa jest poniżej kostki, połowa powyżej niej, co stanowi połowę ogółu tych zabiegów spowodowanych chorobami kończyn.
Dane statystyczne są przerażające – chorzy na cukrzycę osiągają 25 razy większą konieczność amputacji nogi niż ogół populacji, ponadto 70 proc. amputacji na świecie jest spowodowanych powikłaniami cukrzycy, a co 30 sekund na świecie dochodzi do amputacji nogi u chorego na cukrzycę. Należy jednak wspomnieć, że 85 proc. amputacji u chorych na cukrzycę można zapobiec.
5. Profilaktyka stopy cukrzycowej
Wielu przypadkom owrzodzeń, a zwłaszcza amputacji u chorych można zapobiec, pod warunkiem wczesnego rozpoznania problemu oraz odpowiedniej profilaktyki pięty cukrzycowej.
Oto kilka wskazówek.
- Utrzymanie poziomu cukru we krwi w optymalnych, fizjologicznych granicach poprzez zdrową dietę i odpowiednią dawkę leków, decyduje o uniknięciu tego powikłania.
- Wygodne obuwie z naturalnych materiałów oraz wełniane lub bawełniane skarpetki zapobiegają uszkodzeniu stopy cukrzycowej. Obuwie noszone przez chorego powinno być dostatecznie szerokie, w odpowiednich rozmiarach, obcas powinien być niski i szeroki.
- Pielęgnacja stóp to podstawa. Oszczędnie i delikatnie obcinaj paznokcie i wycinaj skórki. Miejsca zmienione chorobowo natłuszczaj – można stosować maść witaminową.
- Nie wolno lekceważyć nawet lekkich skaleczeń, należy je zabezpieczyć jałowymi opatrunkami, a jeżeli nie goją się – wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem.
- Powinno się unikać spacerów na boso (nawet po domu) oraz stosowania maści na odciski.
Paznokcie powinny być obcięte prosto - nie na kształt litery V - ale niezbyt krótko. Jeżeli chory na cukrzycę ma problem z obcięciem paznokci, powinien skorzystać z pomocy personelu medycznego.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.