Akomodacja oka – etapy, zaburzenia i ćwiczenia

Akomodacja oka, inaczej nastawność oka, to proces fizjologiczny oznaczający zdolność dostosowywania się narządu wzroku do oglądania obiektów z różnych odległości. To złożony proces, dzięki któremu soczewka zmienia swój kształt i wyostrza obraz, dopasowując się do tego, czy oglądany obiekt jest położony bliżej, czy też dalej. Tym samym akomodacja oka zapewnia prawidłowe, ostre widzenie.

Zjawisko nastawności oka polega na doborze odpowiedniej długości ogniskowej układu optycznego gałki ocznej tak, by na siatkówce powstawał ostry obraz oglądanego przedmiotu. Zakres akomodacji oka człowieka to odległość między punktem bliży i dali wzrokowej, przy czym:

• punkt bliży wzrokowej to najbliższy punkt, jaki oko może ostro widzieć (około 10 cm),
• punkt dali wzrokowej to najdalszy punkt, powyżej którego soczewka nie akomoduje (około 6 m).

Nastawność oka jest możliwa dzięki skurczom mięśnia rzęskowego, który zmienia średnicę ciała rzęskowego i napięcie obwódki rzęskowej (co prowadzi do jej rozluźnienia). To skutkuje powiększeniem się krzywizny soczewki.

Akomodacja oka to skomplikowany proces. By można było uzyskać ostrość widzenia i widzieć przedmioty wyraźnie, oko jest zmuszone dobierać odpowiednią długość ogniskowej układu optycznego za każdym razem, nieustannie. Tym samym nastawność oka obejmuje kilka etapów, ponieważ:

• źrenica zwęża się,
• brzeg źreniczny tęczówki wraz z przednią powierzchnią soczewki przesuwają się ku przodowi,
• następuje skurczenie się mięśnia rzęskowego i jego przybliżenie do soczewki,
• rozluźnienie się włókien obwódki,
• uwypuklenie przedniej powierzchni soczewki,
• uwypuklenie tylnej części soczewki,
• nieznaczne opadanie soczewki wskutek działania grawitacji,
• przesunięcie naczyniówki do przodu.

Ponieważ w miarę upływu czasu elastyczność soczewki zmniejsza się, akomodacja oka może ulec pogorszeniu. To dlatego z biegiem lat pojawiają się trudności z wyraźnym widzeniem obiektów znajdujących się w różnych odległościach. Inne objawy zaburzenia akomodacji oka to zamazywanie obrazu, uczucie dyskomfortu i znużenia przy pracy wzrokowej, podwójne widzenie oraz bóle głowy.

Proces ten to prezbiopia. Rozpoczyna się zwykle około 40. roku życia i postępuje do 70. roku życia, kiedy oko traci zdolność akomodacji. Oznacza to potrzebę używania okularów korekcyjnych.

Jakie są inne przyczyny zaburzenia akomodacji oka? To nie tylko starzenie się organizmu, ale również:

• choroby narządu wzroku, takie jak zapalenie tęczówki, zapalenie twardówki, jaskra,
• choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, zapalenie mózgu, zapalenie zatok, stwardnienie rozsiane, anemia, porażenie nerwu twarzowego, choroba Parkinsona, malaria, uszkodzenia pnia mózgu i szyszynki,
• leki narkotyczne i stosowane w terapii chorób ogólnoustrojowych.

Mówiąc o zaburzeniach akomodacji, warto wspomnieć o zjawisku akomodacji nadmiernej i akomodacji niedostatecznej. Akomodacja niedostateczna obejmuje niesprawność akomodacji, męczliwość akomodacji, ociężałość akomodacji i paraliż akomodacji.

Z kolei akomodacja nadmierna (spazm akomodacji) polega na nadmiernej konwergencji, zwężeniu źrenic oraz na pseudo krótkowzroczności. Jej przyczyną jest nieskorygowana nadwzroczność, choć nieprawidłowość może mieć związek z guzem móżdżku, guzem przysadki czy malformacją Arnolda Chiariego.

W celu korygowania wad refrakcji i zaburzeń akomodacji zastosowanie znajdują okulary korekcyjne (zwykłe, dwuogniskowe, progresywne) lub soczewki kontaktowe, a także leczenie operacyjne: chirurgiczna lub laserowa korekcja wad wzroku.

Duże znaczenie ma także dbanie o narząd wzroku. Kluczowe jest unikanie długotrwałej pracy wzrokowej z bliska. Ważne są okresowe kontrole okulistyczne.

Zaburzeniom akomodacji oka można zapobiegać, stosując ćwiczenia rozluźniające napięcie akomodacji oraz robienie krótkich przerw w pracy wzrokowej z bliska. Jednym z nich jest ustawienie palca czy długopisu w odległości około 20 centymetrów od oczu, skupienie na nim wzroku, a następnie szybkie przeniesienie spojrzenia na obiekt położony nieco dalej.