Choroba Alzheimera - przyczyny, objawy, leczenie, jak pomóc choremu

Diagnoza choroby Alzheimera to trudne przeżycie zarówno dla pacjenta, jak i jego bliskich. Ważne, by niepewność i strach o zdrowie i życie chorego szybko ustąpiły miejsca działaniu. We wczesnym stadium choroby Alzheimera można zrobić wiele, by złagodzić objawy i opóźnić rozwój choroby. Mark Twain słusznie zauważył, że życie byłoby nieskończenie szczęśliwsze, gdybyśmy mogli rozpocząć je w wieku lat osiemdziesięciu i stopniowo zbliżać się do osiemnastu. Żyjemy coraz dłużej, dlatego też rośnie zapadalność na choroby, które są silnie skorelowane z wiekiem. Wśród nich znajduje się choroba Alzheimera, na którą cierpi jedna na dziesięć osób powyżej 65 roku życia i niemal 50% osób, które ukończyły 85 lat.

1. Czym jest choroba Alzheimera?

Alzheimer to choroba neurodegeneracyjna, polegająca na zmianach zachodzących w komórkach nerwowych mózgu. Zaobserwowano, że w przebiegu choroby we włóknach nerwowych odkładane jest specyficzne białko – beta-amyloid.

Zobacz film: "Wiedza i świadomość pacjentów w dobie Internetu"

Odkładanie tej postaci amyloidu utrudnia działanie neuronów, w wyniku czego nie mogą spełniać swoich funkcji. Najprawdopodobniej to powoduje obumieranie komórek nerwowych w mózgu.

Degeneracja neuronów powoduje obniżenie produkcji neuroprzekaźników, a dokładniej acetylocholiny oraz brak możliwości działania już wytworzonej na receptory, znajdujące sie na włóknach neuronów.

Acetylocholina bierze udział w reakcji zapamiętywania, dlatego też pojawiają się w tej chorobie problemy z pamięcią. W badaniach wykazano, że frakcja alfa-amyloidy nie wpływa na rozwój choroby Alzheimera i prowadzone są badania nad lekami, powodującymi przemianę beta-amyloidu w jego postać alfa.

1.1. Kogo najczęściej dotyka choroba Alzheimera?

Alzheimer najczęściej występuje u osób starszych – jak wynika z danych szacunkowych, na chorobę Alzheimera zapada od 5 do 10 proc. pacjentów, którzy przekroczyli 65. rok życia i 50 proc. osób po 80. roku życia. Obecnie na chorobę alzheimera cierpi około 250 tys. Polaków, jednak zdaniem naukowców liczba ta w najbliższych dekadach może ulec znacznemu wzrostowi.

Nie jest możliwe wskazanie jednego czynnika wywołującego chorobę Alzheimera. Za główną przyczynę choroby Alzheimera uważa się wiek, chociaż nie bez znaczenia są także zmiany genowe.

Jak wykazują badania, na chorobę Alzheimera w większym stopniu są narażone osoby o niskim stopniu wykształcenia, które unikają spotkań towarzyskich, a także te, które są wystawione na działanie substancji toksycznych.

Rozwój choroby Alzheimera jest odpowiedzialny za nieodwracalne uszkodzenie komórek nerwowych. Dochodzi do niego głównie w tych obszarach mózgu, które odpowiadają za procesy pamięciowe i poznawcze.

Niszczenie neuronów w chorobie Alzheimera postępuje w szybkim tempie, co staje się przyczyną znacznego upośledzenia zdolności intelektualnych. Objawem alzheimera jest wyraźne otępienie, w którego przebiegu można wyszczególnić pewne etapy: fazę początkową, wczesną, umiarkowaną oraz zaawansowaną.

W dzisiejszych czasach choroba Alzheimera nie oznacza izolacji. Dzięki internetowi chory na chorobę Alzheimera może mieć kontakty z innymi chorymi na forum o alzheimerze.

W chorobie Alzheimera forum może również pomóc rodzinie chorego. Pamiętajmy, że choroba Alzheimera bardzo obciąża również najbliższych chorego. Wsparcie udzielane w chorobie Alzheimera na forum jest często bardzo ważne zarówno dla chorego, jak i dla jego rodziny.

2. Objawy choroby Alzheimera

Bardzo często początek choroby Alzheimera bywa niezauważany. Schorzenie rozwija się powoli, przez lata, początkowo bezobjawowo. Choroba Alzheimera to efekt miedzy innymi postępującego zanikania połączeń synaptycznych w mózgu, odpowiadających za procesy myślenia, przetwarzania i zapamiętywania informacji.

U osób z chorobą Alzheimera naturalna równowaga pomiędzy utratą i odtwarzaniem połączeń synaptycznych jest zaburzona i komórki nerwowe z czasem ulegają trwałej degeneracji. W początkowym stadium choroby pojawiają się zaburzenia pamięci epizodycznej (przede wszystkim trudność w zapamiętywaniu nowych informacji) oraz procesów poznawczych:

• kłopoty z przypomnieniem sobie znanych wcześniej faktów,
• pozostawianie rzeczy w niewłaściwych miejscach oraz trudności w ich znalezieniu,
• wielokrotne powtarzanie uwag, pytań i czynności,
• postępująca konieczność korzystania z pomocy innych przy czynnościach wykonywanych wcześniej samodzielnie itp.

Osoby aktywne zawodowo mogą odczuwać spadek efektywności, zwłaszcza jeśli mają w pracy do czynienia z liczbami, rachunkami itp. Mogą pojawić się także zaburzenia zachowania:

• apatia,
• rozdrażnienie,
• wypieranie choroby.

Objawy te są jednak na tyle łagodne, że pacjent może – a wręcz powinien – przy wsparciu bliskich, zachować samodzielność.

2.1. Faza początkowa Alzheimera

W początkowym etapie choroby Alzheimera pierwsze objawy są dość łagodne. Objawem alzheimera są zaburzenia poznawcze, które nie są charakterystyczne dla grupy wiekowej, do której należy pacjent, ani dla poziomu jego wykształcenia.

W chorobie Alzheimera chory zaczyna mieć problemy z prawidłowym funkcjonowaniem pamięci krótkotrwałej – coraz częściej zdarza się mu zapominać o drobiazgach. Kolejny objaw alzheimera to zapominanie nazwisk i adresów.

Z powodu choroby Alzheimera pojawia się problem z rozpoznaniem miejsca, w którym się znajduje. Typowym dla choroby Alzheimera pierwszym objawem są powtarzające się pytania o tę samą kwestię, a także nieporadne prowadzenie rozmowy.

W czasie konwersacji chory na chorobę Alzheimera często gubi wątek lub kolejny raz wraca do poruszanego tematu. Rozwój choroby Alzheimera negatywnie wpływa na życie towarzyskie chorego. Z powodu choroby Alzheimera zaczyna on unikać wyjść ze znajomymi czy spotkań w większym gronie.

W wielu przypadkach choroby Alzheimera pierwszym objawom towarzyszą problemy z koncentracją, kłopoty z podejmowaniem decyzji. Czasem w przebiegu choroby Alzheimera wystąpić mogą dodatkowo rozdrażnienie, apatia czy stany depresyjne.

2.2. Wczesna faza Alzheimera

W kolejnej fazie obserwowane w rozwoju choroby Alzheimera objawy to głównie nasilenie wyżej wymienionych objawów alzheimera. W wyniku znacznego pogorszenia pamięci krótkotrwałej w chorobie Alzheimera dochodzi do tego, że normalne funkcjonowanie zostaje znacznie utrudnione.

Chory na chorobę Alzheimera ma ogromny problem z wykonywaniem zadań o charakterze złożonym – prowadzeniem auta czy robieniem zakupów, do czego przyczyniają się postępujące zaburzenia koncentracji.

Demencja prowadzi do tego, że osoba chora nie potrafi odnaleźć się we własnym domu, którego rozkładu nie pamięta. W chorobie Alzheimera do problemów z komunikacją dołączają kłopoty z rozpoznawaniem twarzy, co niejednokrotnie skutkuje całkowitym wycofaniem się z życia społecznego.

Kolejnym w chorobie Alzheimera objawem są zmiany w zachowaniu osoby chorej na alzheimera – nasila się jego drażliwość i apatyczność, pojawiają się napady złości i nieuzasadniona podejrzliwość względem najbliższych.

2.3. Faza umiarkowana Alzheimera

Choroba Alzheimera prowadzi do całkowitej utraty samodzielności. Zaburzenia procesów pamięciowych nie dotyczą już jedynie pamięci krótkotrwałej – choroba Alzheimera sprawia, że chory nie potrafi przypomnieć sobie ważnych faktów na temat własnego życia, nie jest w stanie przyswoić żadnej nowej informacji, niemożliwe staje się także racjonalne podjęcie jakiejkolwiek decyzji.

Charakterystyczny na tym etapie choroby Alzheimera objaw to także huśtawka nastrojów – u osób chorych na alzheimera poczucie frustracji w mgnieniu oka ustąpić może radości i niewyjaśnionej euforii.

Choroba Alzheimera powoduje brak samokontroli w kwestii zachowania, co sprawia, że pacjent wymaga nieustannej opieki, zwłaszcza że traci on zdolność rozpoznawania miejsc i orientacji w czasie, a także umiejętność samodzielnego wykonywania takich czynności jak mycie czy ubieranie.

2.4. Zaawansowana faza Alzheimera

Znaczne zaburzenie działania układu nerwowego sprawia, że życie osoby chorej na alzheimera jest uzależnione od pomocy innych. Niemal całkowity zanik pamięci i problemy z mówieniem skutkują niemożnością nawiązania kontaktu z otoczeniem.

Choroba Alzheimera doprowadza do tego, że chory nie potrafi już odróżnić pór roku, dnia od nocy, zapomina o jedzeniu, często cierpi przy tym na bezsenność.

Utracie kontroli nad zwieraczami towarzyszą w chorobie Alzheimera objawy o charakterze neurologicznym – chory przestaje chodzić, jego ruchy stają się wyraźnie spowolnione, a ciało sztywne. Z tego powodu większość czasu spędza w łóżku, nie rozumiejąc otaczającej go rzeczywistości. Ta faza choroby Alzheimera trwa około dwóch lat.

3. Rozpoznanie i leczenie choroby Alzheimera

Lekarz przeprowadza rozmowy z chorym lub jego rodziną. Niekiedy do diagnozy używany jest rezonans magnetyczny, który obrazuje zaniki w mózgu. Wzrasta także znaczenie badań genetycznych.

Leczenie Alzheimera nastręcza wiele trudności i zwykle ogranicza się do łagodzenia objawów. Ważne jest uspokojenie pacjenta, który cierpi z powodu depresji, psychoz, zaburzeń snu oraz pobudzenia. Istotna jest także opieka rodziny.

Podawane są leki usprawniające przepływ krwi w naczyniach mózgowych, leki wpływające na pamięć, np. preparaty z lecytyną. Przede wszystkim stosowane są jednak inhibitory acetylocholinoesterazy – enzymu odpowiedzialnego za rozkład acetylocholiny. Zaliczamy tutaj galantaminę, donepezil, takrynę.

Osoby, które zauważyły u siebie pierwsze objawy choroby Alzheimera, powinny skonsultować się z lekarzem. Nie zawsze symptomy te oznaczają alzheimeryzm, dlatego warto uzyskać możliwie szybką diagnozę. Im wcześniej choroba jest rozpoznana, tym szybciej można zacząć jej leczenie.

4. Jak możemy pomóc osobie z chorobą Alzheimera?

Jak wydłużyć tę fazę, w której chory na alzheimera możliwie długo zachowuje samodzielność? Jest na to wiele sposobów:

4.1. Właściwie dobrane lekarstwa

Podstawą są dobrze dobrane leki: ważne, by chory przyjmował je w zaleconych dawkach i o określonych porach. We wczesnym stadium choroby Alzheimera chory jest w stanie sam kontrolować pory zażywania leków, ale na wszelki wypadek warto mu o tym przypominać, np. ustawić przypomnienia w telefonie.

4.2. Trening umysłowy

Warto zapewnić choremu trening umysłowy, rozwijający i aktywizujący funkcje poznawcze. Zachęcajmy chorego do:

• pisania listów,
• układanek,
• gier słownych,
• wszelkich innych zadań wymagających koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Pomocna może być na tym etapie psychoterapia czy terapia zajęciowa, podtrzymująca nastrój i ogólną sprawność chorego. Starajmy się zachęcać chorego do tego, by – tak długo jak to jest możliwe – aktywnie uczestniczył w codziennym życiu rodzinnym i towarzyskim.

4.3. Odpowiednia dieta

W zmaganiach z chorobą pomaga także odpowiednie, zrównoważone odżywianie się. Na talerzu chorego powinny pojawiać się:

• warzywa,
• owoce,
• pełnoziarniste pieczywo,
• pełnoziarniste makarony,
• ryby.

Ważnym uzupełnieniem diety są dodatkowo produkty bogate w:

• błonnik, (figi suszone, orzechu laskowe),
• witaminę C, (pomarańcze),
• selen (kukurydza, mak),
• nienasycone kwasy tłuszczowe (łosoś atlantycki, sardynki).

Ważnym wsparciem będą także dobrane przez lekarza specjalistyczne preparaty odżywcze.

4.4. Aktywność fizyczna

Zadbajmy także o aktywność fizyczną chorego. Ćwiczenia powinny być dostosowane do możliwości pacjenta, ale przy tym atrakcyjne i ciekawe. Warto wykorzystać kije, poduszki, kółka, szarfy czy... po prostu zaprosić bliską osobę do tańca.

Najlepszą porą na rehabilitację jest przedpołudnie, kiedy chory ma większą motywację do pracy.

4.5. Poczucie bezpieczeństwa

Pamiętajmy też o tym, że nawyki, rutyna, obecność w dobrze znanych miejscach zwiększają poczucie bezpieczeństwa i spokój chorego. Dlatego dbajmy o stały rozkład dnia i zajęć, o to by używane przez chorego przedmioty miały swoje miejsce.

Pomaga także opisanie szafek czy szuflad (np. leki, talerze, sztućce), dobrze widoczny zegar oraz kalendarz – najlepiej z wyrywanymi kartkami (można połączyć go z rehabilitacją, zamieszczając na każdej stronie zadanie ćwiczące umysł).

4.6. Pozytywne nastawienie

Chorzy, jak nigdy wcześniej, potrzebują naszego wsparcia, ale i dobrego nastroju. Dlatego postarajmy się, by opieka nad chorym – zwłaszcza w pierwszej, łagodnej fazie choroby – była doświadczeniem, które łączy i buduje kapitał bezcennych wspomnień.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.