Choroba Alzheimera zaliczana jest do grupy neurodegeneracyjnych, co oznacza, że prowadzi do uszkodzenia układu nerwowego, a w konsekwencji także do otępienia. Szczególnie narażone są osoby starsze, po 65. roku życia, jednak pierwsze objawy można zaobserwowować już dużo wcześniej.
Choć bezpośrednie przyczyny choroby Alzheimera nie zostały do końca poznane, można wyróżnić kilka czynników, które sprzyjają jej powstawaniu. Nie ma natomiast badań, które określiłyby mechanizm uszkadzający układ nerwowy i prowadzący do degeneracji mózgu.
Choroba Alzheimera niszczy neuroprzekaźniki odpowiadające za prawidłowe funkcje poznawcze. Jednym z nich - kluczowym dla procesu zapamiętywania - jest acetyloholina. Według badań naukowych, przyczyną wystąpienia Alzheimera jest nieprawidłowa synteza tego przekaźnika. U osób chorych stwierdzono zmniejszenie uwalniania acetyloholiny, a to mogło wpłynąć na proces zapamiętywania i uczenia się.
Choroba jest spowodowana także odkładaniem się w mózgu dwóch rodzajów białek - beta-amyloidu i białka tau. Lokują się one pomiędzy neuronami i tworzą blaszki starcze. Powoduje to zaburzenia w funkcjonowaniu poszczególnych neuronów, a z czasem ich obumieranie.
Na rozwój choroby Alzheimera na pewno wpływa ogólny stan naszego zdrowia. Czynniki, które sprzyjają jej powstaniu to między innymi cukrzyca, a także predyspozycje genetyczne (przypadki zachorowań w rodzinie) i płeć (kobiety są bardziej narażone).
Ryzyko wystąpienia choroby wzrasta z wiekiem. Badania wykazały także, że osoby z wyższym wykształceniem są mniej narażone na wystąpienie choroby, niż te z niskim wykształceniem. Wiąże się to głównie z wykonywaną przez nich pracą umysłową częściej niż fizyczną. Dlatego lekarze polecają rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek, aby cały czas ćwiczyć umysł (pamięć, koncentrację, orientację w czasie i przestrzeni) i nie dopuścić w ten sposób do rozwoju choroby.
Nie bez znaczenia jest także dieta. Badania wykazują, że ma ona wpływ na kondycję psychiczną, a także wszystkie procesy poznawcze. Uważa się, że najlepsza dla naszego zdrowia jest dieta śródziemnomorska, określana najzdrowszą na świecie. Sprzyja ona długotrwałemu życiu w zdrowiu. Za rozwój choroby Alzheimera może być odpowiedzialny niedobór witaminy B12 i podwyższona wartość homocysteiny, natomiast kwas foliowy oraz witaminy C i E wykazują działanie ochronne.