Otyłość może przyspieszać alzheimera. Tak szybko postępują zmiany w mózgu

W Wielkiej Brytanii z demencją żyje już blisko milion osób, w Polsce – szacuje się, że kilkaset tysięcy. Otyłość od dawna znajduje się na liście czynników zwiększających ryzyko choroby Alzheimera. Wykazano, że nadmierna masa ciała w wieku 35-65 lat podnosi prawdopodobieństwo demencji w późniejszym życiu o około jedną trzecią. Tłumaczy się to m.in. tym, że otyłość sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2, czyli schorzeń, które uszkadzają naczynia krwionośne, również te w mózgu.

Dotąd wiedza na ten temat opierała się głównie na analizie ryzyka populacyjnego. Teraz naukowcom ze Stanów Zjednoczonych po raz pierwszy udało się uchwycić ten związek na poziomie biomarkerów we krwi, bezpośrednio powiązanych z chorobą Alzheimera. Wyniki ich pracy zostaną zaprezentowane na dorocznym zjeździe Radiological Society of North America (RSNA).

Zespół badaczy przeanalizował dane z pięciu lat obserwacji 407 uczestników. Każda z tych osób miała wykonywane zarówno badania krwi, jak i obrazowanie mózgu. Kluczowy był test mierzący stężenie białka p-tau217 w osoczu. Podwyższony poziom tej fosforylowanej formy białka tau jest uważany za bardzo czuły wskaźnik obecności blaszek amyloidowych – charakterystycznych, lepkich złogów białkowych odkładających się w mózgach osób z chorobą Alzheimera.

Początkowa analiza pokazała ciekawy i pozornie sprzeczny wynik: osoby z wyższym BMI miały niższe poziomy biomarkerów we krwi i mniej blaszek amyloidowych w mózgu. Na pierwszy rzut oka mogło to sugerować wręcz ochronny wpływ otyłości, co stało w sprzeczności z dotychczasową wiedzą.

- Uważamy, że obniżone poziomy biomarkerów krwi u osób otyłych wynikają z rozcieńczenia w większej objętości krwi – wyjaśnił główny autor badania, Soheil Mohammadi z Mallinckrodt Institute of Radiology. Innymi słowy, przy większej masie ciała i większej objętości krwi te same ilości patologicznych białek mogą być gorzej wykrywalne w pojedynczej próbce.

Dopiero analiza długoterminowa pokazała pełny obraz sytuacji. Gdy naukowcy przyjrzeli się zmianom biomarkerów w czasie, okazało się, że u osób z otyłością tempo narastania patologii typowych dla alzheimera było wyraźnie szybsze.

Osoby z otyłością miały od 29 do 95 proc. szybszy wzrost wskaźnika p-tau217 w osoczu w porównaniu z uczestnikami o prawidłowej masie ciała. Tak dynamiczny przyrost sugeruje, że procesy prowadzące do choroby Alzheimera zachodzą u nich intensywniej, nawet jeśli na początku nie widać tego jeszcze w standardowych badaniach czy w objawach klinicznych.

Dr Mohammadi podkreślił, że gdyby poprzestać jedynie na pojedynczym oznaczeniu biomarkerów, można by "dać się zwieść" i wyciągnąć błędny wniosek, że osoby z otyłością mają mniejsze ryzyko choroby Alzheimera. Dopiero śledzenie pacjentów w czasie pokazuje, że jest dokładnie odwrotnie.

W badaniu równolegle analizowano wyniki badań krwi i skanów mózgu. Główny autor badań, dr Cyrus Raji, zwrócił uwagę, że to właśnie markery krwi okazały się bardziej czułe niż obrazowanie mózgu, jeśli chodzi o uchwycenie wpływu otyłości na rozwój zmian alzheimerowskich.

Według niego przyszłość diagnostyki i monitorowania terapii leży w połączeniu obu metod: regularnych oznaczeń biomarkerów oraz obrazowania mózgu. "Uważa on, że w przyszłości standardem staną się wieloletnie oceny z wykorzystaniem biomarkerów krwi oraz obrazowania mózgu w monitorowaniu leczenia i działania leków przeciwamyloidowych" – podkreślono w opisie badania.

Dr Raji zwraca też uwagę na szansę, jaką stwarzają nowe terapie otyłości: - To jest tak fascynujący obszar badań, ponieważ mamy obecnie leki, które bardzo skutecznie leczą otyłość, co oznacza, że w przyszłych badaniach moglibyśmy śledzić wpływ leków odchudzających na biomarkery choroby Alzheimera.

Nowe wyniki wzmacniają przesłanie, że dbałość o prawidłową masę ciała to nie tylko kwestia serca czy stawów, ale również mózgu. Otyłość może przyspieszać procesy neurodegeneracyjne na długo przed wystąpieniem pierwszych problemów z pamięcią.

- Dobrze, że mamy biomarkery krwi do śledzenia patologii molekularnej choroby Alzheimera oraz badania MRI do obserwowania dodatkowych oznak degeneracji mózgu i reakcji na różne terapie. Ta praca stanowi fundament dla przyszłych badań i prób terapeutycznych – podsumowuje dr Raji.

Dla pacjentów i lekarzy oznacza to, że skuteczna walka z otyłością może w przyszłości stać się jednym z ważnych elementów profilaktyki choroby Alzheimera, a proste badania krwi pomogą wcześniej wykrywać osoby najbardziej zagrożone rozwojem demencji.

Marta Słupska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródło: independent.co.uk, mp.pl