Choroba Kennedy'ego – leczenie, diagnostyka, objawy i przyczyny

Choroba Kennedy'ego (ang. Kennedy's disease, X-linked spinal and bulbar muscular atrophy, SBMA, SMAX1), czyli opuszkowo-rdzeniowy zanik mięśni, to rzadka neurozwyrodnieniowa choroba genetyczna sprzężona z chromosomem X. W jej przebiegu dochodzi do dysfunkcji receptora androgenowego.

Jeśli chodzi o częstość występowania SBMA, specjaliści szacują, że choroba dotyczy jednego na 40 tysięcy mężczyzn. Zwracają przy tym uwagę, że szacunki są najpewniej zaniżone z uwagi na możliwość istnienia wielu niezdiagnozowanych przypadków choroby (postęp choroby zwykle jest bardzo powolny, pierwsze objawy są niespecyficzne, a rozpoznanie trudne, ponieważ często wymaga wykonania dodatkowych badań w celu wykluczenia innych schorzeń, które dają podobne objawy).

Wiadomo, że choroba Kennedy’ego jest uwarunkowana genetycznie. Jej istotą jest zwielokrotnienie powtórzeń trójnukleotydu (CAG, cytosine-adenine-guanine) w zmutowanym genie. Bezpośrednią przyczyną SBMA jest uszkodzenie genu kodującego białko receptora androgenowego (AR, androgen receptor).

Dokładny mechanizm prowadzący do rozwoju choroby pozostaje nieznany. Wiadomo, że w wyniku mutacji dochodzi do agregacji nieprawidłowego białka i tworzenia się wtrętów wewnątrz jądra komórki.

Choroba Kennedy'ego – dziedziczenie

Choroba SBMA jest dziedziczona w sposób recesywny, sprzężony z chromosomem X. Co to znaczy? Ponieważ gen odpowiadający za SBMA zlokalizowany jest na chromosomie X, chorują na nią wyłącznie mężczyźni. Kobiety są nosicielkami choroby, ale nie mają objawów choroby. Zmutowany gen jest przekazywany z matki na syna.

Pierwsze symptomy SBMA pojawiają się zwykle w wieku 30-40 lat i są mało specyficzne. Główne objawy choroby Kennedy’ego są związane z uszkodzeniem dolnego neuronu ruchowego.

Objawem SBMA jest:

• przewlekłe, powoli postępujące osłabienie,
• zanik mięśni kończyn oraz mięśni opuszkowych, co prowadzi do zaburzeń połykania czy okresowych bezdechów z powodu kurczu mięśni krtani,
• hiporefleksja (obniżona wrażliwość mięśni na bodźce),
• fascykulacje, inaczej drżenie pęczkowe widoczne głównie w obrębie języka i wokół ust; to błyskawiczne, drobne skurcze grup włókienek mięśniowych,
• ścieńczenie skóry,
• parestezje, czyli zaburzenia czucia wibracji w kończynach dolnych.

Patologia obejmuje głównie mięśnie twarzy, mięśnie artykulacyjne i połykowe, krtani oraz mięśnie kończyn. Wskutek rozwoju choroby po 20-30 latach większość pacjentów traci sprawność ruchową na tyle, że porusza się za pomocą wózka inwalidzkiego.

Często pojawiają się objawy zespołu oporności na androgeny, takie jak obniżona płodność, ginekomastia, zanik jąder i impotencja.

Choroby nerwowo-mięśniowe, do których należy choroba Kennedy’ego, leczy się i diagnozuje w szpitalnym oddziale neurologicznym lub poradni neurologicznej. W diagnostyce SBMA wykorzystuje się wywiad lekarski, badanie neurologiczne, badania obrazowe, badania genetyczne i laboratoryjne z krwi.

O rozpoznaniu choroby SBMA decyduje badanie genetyczne, to jest potwierdzenie występowania mutacji w genie receptora androgenowego. Jednocześnie wyniki innych badań wskazują na różne nieprawidłowości:

• u niemal wszystkich chorych na SBMA stężenie kreatyniny jest podwyższone,
• u zdecydowanej większości pacjentów zmagających się z chorobą Kennedy'ego obserwuje się zwiększenie aktywności aminotransferaz asparaginianowej (AspAT, aspartate aminotransferase) i alaninowej (AlAT, alanine aminotransferase).
• w badaniu elektroneurograficznym (ENG, electroneurography) stwierdza się cechy polineuropatii czuciowej,
• w badaniu elektromiograficznym (EMG, electromyography) stwierdza się powoli postępujące uszkodzenie komórek rogów przednich rdzenia kręgowego,mogą także występować zaburzenia gospodarki lipidowej oraz metabolizmu glukozy.

Nie ma skutecznego leczenia choroby Kennedy’ego. Ze względu na genetyczne podłoże choroby Kennedy'ego oraz nieodwracalne uszkodzenie komórek nerwowych wyleczenie pacjenta nie jest możliwe.

Terapia w przypadku rozpoznania SBMA ma charakter objawowy. Celem działań jest zmniejszenie nasilenia objawów i łagodzenie bólu. Duże znaczenie ma rehabilitacja ukierunkowana na napięcie mięśniowe i utrzymywanie sprawności. Gdy pojawiają się zaburzenia mowy, niezbędne jest wsparcie laryngologa.