Estrogen - funkcje, badanie, normy, niedobór i nadmiar estrogenu
Estrogen to grupa hormonów żeńskich, bez których niemożliwe jest rozmnażanie. Pełnią w organizmie kobiet wiele istotnych funkcji, takich jak regulowanie cyklu menstruacyjnego czy rozwój piersi. Kiedy badać estrogeny? Jakie jest działanie estrogenów i dlaczego warto leczyć nieprawidłowości z nimi związane? Jakie są objawy spadku estrogenów?
- 1. Czym jest estrogen?
- 2. Rodzaje estrogenu
- 2.1. Naturalne estrogeny
- 2.2. Syntetyczne estrogeny
- 3. Rola estrogenu w organizmie
- 3.1. Estrogen u mężczyzn
- 4. Wskazania do badania estrogenów
- 5. Przeciwskazania do badania estrogenów
- 6. Normy poziomu estrogenu
- 7. Poziom estrogenu w ciąży
- 7.1. Normy estrogenu - interpretacja wyniku badania
- 7.2. Niedobór estrogenu
- 7.3. Nadmiar estrogenów
- 8. Badanie estrogenu - cena/refundacja
1. Czym jest estrogen?
Estrogeny to grupa kobiecych hormonów, produkowanych przede wszystkim w rozwijających się w jajnikach pęcherzykach Graafa, w ciałku żółtym i w łożysku. Produkcję tych hormonów w jajnikach stymuluje hormon luteinizujący.
Niektóre estrogeny produkowane są w mniejszych ilościach również w innych tkankach, między innymi w wątrobie, nadnerczach oraz w piersiach. Te drugorzędne źródła naturalnego estrogenu mają ogromne znaczenie dla kobiet, które przeszły menopauzę.
Poziom jednego z estrogenów – estradiolu waha się w różnych fazach cyklu menstruacyjnego, a najwyższą wartość uzyskuje tuż przed owulacją.
2. Rodzaje estrogenu
2.1. Naturalne estrogeny
Wyróżnia się trzy główne biologicznie czynne estrogeny:
- hormon estron (E1),
- 17b-estradiol (E2),
- hormon estriol (E3).
U kobiet w wieku produkcyjnym największą aktywność przejawia hormon o nazwie 17b-estradiol, jego źródłem są komórki jajników. Estron ma od 5 do 10 razy mniejsze znaczenie biologiczne niż estradiol, jest wytwarzany w tkance tłuszczowej, nerkach i w wątrobie. Najsłabszy wpływ na organizm ma estriol, czyli wynik metabolizacji hormonu E2 oraz E1.
2.2. Syntetyczne estrogeny
Estrogeny syntetyczne to steroidy, które nie występują w naturze. Zostały one stworzone w człowieka, wykorzystuje się je w medycynie i farmaceutyce. Syntetyczne estrogeny występują na przykład w środkach antykoncepcyjnych, pod nazwą ethylestradiol, mestranol i diethylestradiol.
Estrogeny w tabletkach w większości są dostępne na podstawie skierowania od lekarza, ale istnieją również preparaty, zawierające hormony żeńskie bez recepty.
3. Rola estrogenu w organizmie
Hormon estrogen u kobiety odpowiada za rozwój drugorzędnych cech płciowych, takich jak rozwój piersi czy regulacja cyklu menstruacyjnego.
Inne funkcje estrogenów to:
- przyspieszanie metabolizmu;
- redukowanie masy mięśniowej;
- pogrubianie błony śluzowej macicy;
- zwiększanie nawilżenia pochwy;
- pogrubianie ściany pochwy;
- zwiększenie formowania tkanki kostnej.
3.1. Estrogen u mężczyzn
Estrogen u mężczyzn reguluje niektóre funkcje układu rozrodczego, szczególnie w zakresie dojrzewania plemników, a także wpływa na libido. Działanie estrogenne u mężczyzn wpływa na:
- płodność,
- ruch plemników,
- profilaktykę osteoporozy (estrogeny a osteoporoza),
- profilaktykę zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego.
Co ciekawe, jednym z objawów niskiego estrogenu u mężczyzn jest zwiększona ruchliwość plemników. Wysoki estrogen nie sprzyja zatem zapłodnieniu i może wpływać na rozrost tkanek w obrębie piersi (ginekomastia to objaw wysokiego estrogenu u panów).
4. Wskazania do badania estrogenów
Poziom estrogenu należy sprawdzić, jeśli niepokoją nas pewne objawy. Przede wszystkim jest to brak miesiączki lub jej zaburzenia, a także kłopoty z zajściem w ciążę. Estrogeny należy sprawdzić także w przypadku jakichkolwiek zaburzeń w obrębie jajników lub jąder, a także zaniku libido u kobiet.
Na zaburzenia stężenia estrogenów we krwi ma wpływ także menopauza, mlekotok i podejrzenie guza w obrębie narządów rodnych. Objawy niedoboru estrogenów i progesteronu mogą mieć również negatywny wpływ na ogólne samopoczucie.
5. Przeciwskazania do badania estrogenów
Badanie poziomu estrogenu jest całkowicie bezpieczne i może wykonać je każdy w większości placówek medycznych z punktem do pobierania krwi. Wystarczy zgłosić się do przychodni na czczo, po upływie co najmniej 8 godzin od ostatniego posiłku. Badanie estrogenu wymaga pobrania niewielkiej ilości krwi z dołu łokciowego.
6. Normy poziomu estrogenu
To, ile estrogenów powinno znajdować się w ciele kobiety, zależy przede wszystkim od jej wieku i fazy cyklu. Ich poziom jest najmniejszy podczas miesiączki, a do owulacji stopniowo wzrasta.
Estrogen wspiera wydzielanie hormonu LH, który jest odpowiedzialny za tworzenie się ciałka żółtego. Rolą estrogenu jest także utrzymanie ewentualnej ciąży, jeśli dojdzie do zapłodnienia.
Po okresie menopauzy stężenie estrogenu gwałtownie spada i pozostaje na niskim poziomie aż do końca życia kobiety. Ogólnie przyjęte normy dla różnych typów estrogenów to:
W przypadku estradiolu:
- faza folikularna, czyli pierwsza połowa cyklu - 10-90 pg/ml
- środek cyklu - 100-500 pg/ml
- faza lutealna - 50-240 pg/ml
- menopauza - 20-30 pg/ml.
W przypadku estriolu norma to 2 ng/ml w fazie folikularnej, natomiast estronu - 20-150 pg/ml. Mężczyźni także posiadają w swoim organizmie estrogeny, jednak jest ich znacznie mniej, niż u kobiet. Poziom estradiolu u mężczyzn to zaledwie 8-30 pg/ml.
7. Poziom estrogenu w ciąży
Estrogen produkowany jest przez ciałko żółte, a następnie przez łożysko. Za sprawą tego hormonu możliwe jest stałe powiększanie się macicy, prawidłowy rozwój płodu, a nawet reakcja macicy na oksytocynę, stymulującą skurcze w trakcie porodu.
Estrogen wpływa również na kanaliki mleczne w piersi, by przygotować je do produkcji mleka. Poziom tego hormonu wzrasta gwałtownie po pierwszym trymestrze ciąży i utrzymuje wysokie stężenie, aż do rozwiązania.
Wartości te można poznać, wykonując badanie estradiolu, czyli aktywnego biologicznie estrogenu. Normy estradiolu w ciąży:
- I trymestr ciąży: 154 - 3243 pg/ml,
- II trymestr ciąży:1561 - 21280 pg/ml,
- III trymestr*: 8525 - >30000 pg/ml.
7.1. Normy estrogenu - interpretacja wyniku badania
Podwyższony poziom estrogenu (wysoki estrogen) jest całkowicie naturalny w czasie ciąży. W innych okolicznościach może wskazywać na występowanie poważnych chorób, takich jak nowotwór jajnika, jądra lub nadnerczy, a także świadczyć o schorzeniach wątroby.
U niektórych pacjentów zbyt duża ilość hormonu ma związek z niedoczynnością tarczycy, natomiast nadmiar estrogenów u mężczyzn może wiązać się z ginekomastią.
Niski estrogen rozpoznaje się natomiast w przypadku zespołu Turnera, niedoczynności przysadki, hipogonadyzmu i zespołu policystycznych jajników. Niedobór estrogenu może być też skutkiem choroby metabolicznej, zaburzeń odżywiania lub intensywnego wysiłku fizycznego.
7.2. Niedobór estrogenu
Niedobór estrogenów (w tym spadek estrogenów) ma bardzo niekorzystny wpływ na organizm kobiety. Może powodować rozregulowanie cyklów menstruacyjnych, a nawet ich brak. Objawy niedoboru estrogenu to:
- uderzenia gorąca, nocne poty, zaburzenia snu;
- suchość w pochwie, utrata elastyczności tkanki pochwy;
- infekcje dróg moczowych, nietrzymanie moczu;
- spadek libido;
- wahania nastroju, depresja;
- zaburzenia pamięci;
- utrata jędrności piersi;
- utrata kolagenu i nawilżenia w warstwach skóry;
- ubytki w tkance kostnej, zwiększone ryzyko osteoporoza;
- podwyższenie poziomu cholesterolu, zwiększone ryzyko chorób serca.
7.3. Nadmiar estrogenów
Nadmiar estrogenów często występuje u kobiet otyłych, w ciąży, cierpiących na cukrzycę lub nadciśnienie tętnicze, a także u kobiet przyjmujących preparaty zawierające ten hormon (tabletki lub zioła estrogenne). Objawy nadmiaru estrogenu to:
- bóle głowy;
- miażdżyca;
- infekcje pochwy;
- skurcze;
- przybieranie na wadze;
- mięśniaki macicy;
- zmęczenie;
- osteoporoza;
- uderzenia gorąca;
- rozregulowanie cyklu menstruacyjnego;
- depresja;
- ataki paniki;
- obniżenie poczucia własnej wartości;
- wahania nastroju;
- zaburzenia pamięci.
Właściwy poziom estrogenu ma duże znaczenie dla właściwego funkcjonowania organizmu zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Za mało lub za dużo estrogenu może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia.
8. Badanie estrogenu - cena/refundacja
Badanie stężenia estrogenu można wykonać na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega na wykorzystaniu skierowania od lekarza (na przykład endokrynologa), wówczas jest ono całkowicie bezpieczne i finansowane przez NFZ.
Drugi sposób wiąże się z poniesieniem kosztów. Cena badania estrogenu wynosi od 30 do 50 złotych w zależności od konkretnej placówki medycznej.
Oznaczenie estrogenu i progesteronu można wykonać na polecenie lekarza lub na własną rękę, ale wyniki każdorazowo należy omówić ze specjalistą. Interpretacja żeńskich hormonów jest zależna od wielu różnych czynników, takich jak wiek i ogólny stan zdrowia.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.