Cukrzyca typu 1 - zachorowalność, leczenie i życie z chorobą

Cukrzyca typu 1 dawniej nazywana była cukrzycą młodzieńczą, gdyż najczęściej początek choroby następuje w młodym wieku. Według najnowszych badań epidemiologicznych cukrzyca typu 1 stwierdzana jest u około 19% osób chorujących na cukrzycę. Objawy cukrzycy uzewnętrzniają się nagle i są niespodziewane. Leczenie tego typu cukrzycy najczęciej polega na wprowadzeniu specjalnej diety i podawaniu odpowiednich dawek insuliny.

1. Cukrzyca typu 1 - zachorowalność

Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, zapadalność na ten typ cukrzycy stale wzrasta. Występują jednak różnice zachorowalności na cukrzycę typu 1:

• etniczne (mniejsza zapadalność u przedstawicieli rasy czarnej niż białej),
• geograficzne (większa zapadalność na Północy niż na Południu, np. wskaźnik zapadalności we Włoszech 6,5, a w Finlandii 42,9),
• sezonowe (większa zapadalność w zimie, prawdopodobnie wskutek częstszych infekcji wirusowych).

Na cukrzycę typu 1 zapadają głównie osoby poniżej 30. roku życia. W zależności od wieku zachorowania wyróżnia się dwa szczyty zapadalności:

• 10.-12. rok życia (występujący znacznie częściej),
• 16.-19. rok życia (pojawiający się rzadziej).

W cukrzycy typu 1 dochodzi do niszczenia komórek beta trzustki (komórki te są odpowiedzialne za produkcję insuliny). Proces ten przebiega stopniowo i w początkowej fazie choroby jest bezobjawowy. Objawy cukrzycy pojawiają się nagle, gdy zniszczeniu ulegnie około 90% komórek beta. W wyniku zniszczenia komórek beta zostaje zahamowana produkcja insuliny.

ROZWIĄŻ TEST

Cukrzyca uznana została za chorobę cywilizacyjną. Sprawdź, czy też ci grozi. Rozwiąż test i dowiedz się, czy możesz zachorować na cukrzycę typu 1.

1.1. Cukrzyca typu 1 - jak i dlaczego dochodzi do niszczenia komórek beta?

Do niszczenia komórek beta dochodzi u osób predysponowanych genetycznie (bardziej podatnych). Zaznacza się duży wpływ czynników środowiskowych, do których zalicza się:

• infekcje wirusowe (różyczka, wirus Coxackie B4, wirus cytomegalii),
• infekcje bakteryjne,
• pewne rodzaje pożywienia (wczesny kontakt z mlekiem krowim w dzieciństwie, spożywanie produktów wędzonych).

Czynnikiem inicjującym może być właśnie czynnik środowiskowy, który doprowadza do rozwoju odpowiedzi obronnej organizmu. U osób predysponowanych reakcja obronna (przeciw np. infekcji wirusowej) przybiera bardziej rozległą formę – wytwarzane są przeciwciała, które niszczą komórki własne organizmu (tutaj komórki beta trzustki).

1.2. Cukrzyca typu 1 - czy zapadalność na chorobę uwarunkowana jest genetycznie?

Występowanie cukrzycy w rodzinie częściej obserwuje się postaci typu 2 (> 25%) niż w cukrzycy typu 1.

Fakt, że cukrzyca typu 1 powstaje u 36% par bliźniaków jednojajowych, a także częściej występuje w niektórych rodzinach, dowodzi, że z jednej strony do powstania choroby niezbędne jest podłoże genetyczne, z drugiej zaś – same czynniki genetyczne nie są przyczyną choroby. A zatem zapewne dziedziczy się predyspozycje do rozwoju cukrzycy, ale nie dziedziczy się samej choroby.

1.3. Cukrzyca typu 1 - czy cukrzyca może powodować przedwczesną menopauzę?

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna) u kobiet często wiąże się z licznymi, dobrze znanymi dolegliwościami i komplikacjami. Na przykład może opóźnić pojawienie się pierwszej menstruacji, zwiększyć problem nieregularności okresu i ryzyko osteoporozy. Według najnowszych badań do tej listy należałoby dodać jeszcze jedną pozycję - przedwczesna menopauza.

Badanie zostało przeprowadzone przez amerykańskich naukowców na 143 kobietach dotkniętych cukrzycą typu 1, 186 zdrowych siostrach diabetyczek oraz 160 kobietach z nimi niespokrewnionych. Wyniki badań potwierdzają opóźnienie pojawienia się pierwszej menstruacji u diabetyczek (średnio o rok: 13,5 zamiast 12,5 lat) oraz nieregularności cyklu przed 30. rokiem życia (u 46% diabetyczek i 33% kobiet zdrowych).

Naukowcy stwierdzili również, że u kobiet chorych na cukrzycę menopauza pojawia się średnio w wieku 41,6 lat, natomiast u ich sióstr w wieku 49,9 lat, a u reszty kobiet - 48 lat. Tym samym cukrzyca skraca okres płodności aż o 6 lat i trwa on 30, zamiast 36 lat. Z tego wynika, że u kobiet chorujących na cukrzycę okres płodności jest krótszy o 17% niż u reszty.

Powyższe badania opisują poważne powikłanie po cukrzycy. Zrozumienie mechanizmu przedwczesnej menopauzy u kobiet chorujących na cukrzycę pozwoli być może w przyszłości przeciwdziałać temu zjawisku.

2. Cukrzyca typu 1 - leczenie i życie z chorobą

Pełny rozwój cukrzycy typu 1 zależy od tempa niszczenia komórek beta. U dzieci i młodzieży, gdy rezerwa wydzielania insuliny zostanie w pewnym momencie wyczerpana, dochodzi do gwałtownego początku choroby, którego pierwszymi objawami są zazwyczaj kwasica ketonowa (patrz wyżej) i śpiączka.

Chwiejny przebieg cukrzycy oraz brak właściwej równowagi metabolicznej, wynikający ze słabej kontroli glikemii, doprowadza do rozwoju powikłań. Powikłąnia mogą pojawić się po 5. latach od diagnozy. U osób starszych przebieg cukrzycy nie jest tak gwałtowny, pomimo że występują jego wszystkie składowe. Objawy narastają stopniowo, a chorzy rzadziej zapadają na kwasicę ketonową i śpiączkę.

Skuteczne leczenie cukrzycy typu 1 (dotyczy to także skutecznego leczenia innych typów cukrzycy) zawiera takie elementy, jak:

• leczenie dietetyczne,
• leczenie wysiłkiem fizycznym,
• leczenie insuliną w odpowiednich dawkach,
• edukacja osoby chorej w zakresie zarówno istoty samej choroby, jak i stosowania w życiu codziennym powyższych elementów.

Postępowanie niefarmakologiczne ma istotne znaczenie w leczeniu choroby. Dzieci i młodzież, u których rozpoznano cukrzycę typu 1, mają organizowane szkolenia w wyspecjalizowanych ośrodkach. Na oddziałach tych uczone są doboru odpowiednich dawek insuliny do wartości spożywanych pokarmów oraz zastosowania leczenia w praktyce. W trakcie szkolenia pacjenci są także zapoznawani z działaniem pomp insulinowych.

Pompy do ciągłego podskórnego wlewu insuliny stosowane w leczeniu cukrzycy typu 1pozwalają na lepszą kontrolę glikemii (stężenia glukozy we krwi) niż konwencjonalna insulinoterapia. Odpowiednia kontrola glikemii jest bardzo ważna, gdyż znacznie redukuje rozwój przewlekłych powikłań.