Depresja anaklityczna
Depresja anaklityczna (ang. anaclitic depressive disorder, anaclitic depression) to określenie depresji u niemowląt. Termin ten wprowadził do słownika w 1946 roku amerykański psychiatra Rene Spitz. Teoria depresji wczesnodziecięcej odnosiła się do dzieci odseparowanych od matek w drugim półroczu życia w wyniku konieczności kilkumiesięcznego pobytu w szpitalu (dłużej niż 3 miesiące). Stąd depresję anaklityczną określa się inaczej jako hospitalizm albo chorobę szpitalną. Czym różni się depresja niemowląt od zaburzeń nastroju u dorosłych? Jak objawia się depresja anaklityczna?
1. Depresja a wiek
Żadna z grup wiekowych nie jest odporna na zaburzenia depresyjne. Porównywanie występowania depresji w poszczególnych grupach wiekowych przynosi kontrowersyjne rezultaty. W różnych okresach życia depresja może manifestować się w nieco odmienny sposób. Daje się jednak zaobserwować tzw. efekt kohorty, polegający na tym, że osoby urodzone na początku XX wieku relacjonują znacznie mniej zaburzeń depresyjnych niż urodzone w połowie wieku i później. Niestety, wraz z rozwojem cywilizacji i uprzemysłowienia wzrasta odsetek osób cierpiących na zaburzenia nastroju.
Stan psychiczny podobny do depresji, który pojawia się najwcześniej w ciągu życia, określono mianem depresji anaklitycznej. Termin ten zawdzięczamy psychiatrze o imieniu Rene Spitz, który obserwował niemowlęta w wieku od 6 do 18 miesięcy, odizolowane na dłuższy czas od matki, np. z powodu pobytu w szpitalu albo umieszczenia w domu dziecka. Depresja dziecięca jest zagadnieniem kontrowersyjnym. Do niedawana uważano, że depresja ze wszystkimi objawami osiowymi, takimi jak: bierność, negatywne przekonania, pesymizm, rezygnacja, smutek oraz wycofanie, w dzieciństwie zdarza się stosunkowo rzadko. Twierdzono, że u dzieci reakcja na stratę przybiera postać agresji, drażliwości, nadpobudliwości i tendencji do drobnych wykroczeń. Dzieciom, podobnie jak dorosłym z zaburzeniami depresyjnymi, mogą towarzyszyć deficyty poznawcze.
2. Separacja a dziecięca depresja
Ryzyko pojawienia się depresji anaklitycznej u niemowląt wiąże się nierozerwalnie z naturalnym rozwojem psychicznym dziecka. Przez około pół roku od narodzin dziecka niemowlę i matka tworzą specyficzny układ symbiotyczny. Noworodek jest zależny od matki. Jego poziom zaspokojenia potrzeb oraz prawidłowe funkcjonowanie zasadza się na gotowości kobiety do realizowania się w roli matki. Po upływie około 6 miesięcy pojawia się proces psychicznego oddzielania się dziecka od matki, chociaż ciągle stanowi ona społeczne lustro dla niemowlęcia. Jest to tzw. okres separacji-indywiduacji, kształtowania się zrębów osobowości i definiowania swojego „Ja”. Matka musi pozwolić na stopniowe usamodzielnianie się dziecka, gdyż bycie nadopiekuńczym rodzicem może generować w późniejszym wieku różne problemy emocjonalne u dziecka, np. lęk separacyjny.
Naturalne jest, że w czasie tworzenia się niezależnej tożsamości u dziecka może pojawić się tendencja do płaczu, pogorszenie się apetytu czy drażliwość. Na początku życia dziecko istnieje tylko dzięki matce. Z czasem przychodzi zdolność różnicowania ja-ty. Co jednak ma wspólnego separacja z depresją anaklityczną? Przymusowe i zbyt wczesne odizolowanie maluszka od matki może prowadzić do rozwoju charakterystycznego zespołu objawów, określanego jako depresja anaklityczna. Ten rodzaj depresji pojawia się u niemowląt, które umieszczono w szpitalu, które straciły matkę przy porodzie, zostały porzucone albo trafiły do domu dziecka jako noworodki. Jak objawia się depresja anaklityczna? Do głównych objawów należą:
- apatia, ale brak skłonności do płaczu,
- niepokój,
- spadek wagi w wyniku utraty apetytu,
- zwiększona podatność na choroby wieku dziecięcego,
- problemy ze snem,
- opóźnienia rozwoju psychoruchowego,
- ograniczona ruchliwość,
- upośledzenie interakcji z otoczeniem,
- zanik ssania,
- objawy niestrawności,
- podwyższona temperatura ciała.
W skrajnych przypadkach może dojść do śmierci niemowlęcia. Powrót matki albo pojawienie się jej substytutu w postaci opiekunki cofa objawy depresji anaklitycznej w okresie 3 miesięcy. Podobne zjawisko zaobserwowano u małych rezusów oddzielonych od matki. Opisano też powtarzającą się regularnie sekwencję zachowań – najpierw aktywny protest na rozłąkę z matką, potem rozpacz, a w końcu zwątpienie i otępienie uczuciowe.
Treści w naszych serwisach służą celom informacyjno-edukacyjnym i nie zastępują konsultacji lekarskiej. Przed podjęciem decyzji zdrowotnych skonsultuj się ze specjalistą.
