Depresja a choroby przewlekłe

Na przebieg chorób przewlekłych wpływa wiele czynników. Niektóre z nich możemy kontrolować, na inne z kolei nie mamy wpływu, co powoduje, że nie jesteśmy w stanie przewidzieć, jaki będzie nasz stan danego dnia. Pomyślność leczenia tego typu schorzeń w dużej mierze zależy od wieku, okoliczności, a także ogólnego stanu zdrowia.

Do powszechnie występujących, przewlekłych stanów chorobowych zalicza się m.in.: choroby serca, cukrzycę, astmę, alergie, epilepsję, depresję, artretyzm, choroby wątroby i nerek, zaburzenia hormonalne (nadczynność i niedoczynność tarczycy, nadnerczy, niedoczynność przedniego płata przysadki mózgowej), choroby układu nerwowego (stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, guzy mózgu, otępienie), chorobę nowotworową, chorobę Alzheimera itp.

Często, kiedy człowiek dowiaduje się, że nie ma szans na całkowite wyleczenie, przeżywa psychiczny wstrząs. Nie przyjmuje do siebie informacji o przewlekłej chorobie i stara się tłumaczyć sobie, że musiała zajść jakaś pomyłka. Dopiero po pewnym czasie zaczyna oswajać się z przykrą wiadomością. Mogą pojawić się stany przygnębienia, utrata wiary w sens życia, odczucia silnego lęku, rozpacz, bezradność.

Badania sugerują, że przynajmniej jedna na cztery osoby z chorobą przewlekłą ma także depresję. O ile uczucie przygnębienia i frustracji spowodowane przewlekłą chorobą może wydawać się naturalne, to depresja jest jednak poważnym stanem chorobowym.

Na rozwój depresji w chorobach przewlekłych istotny wpływ mają:

• sposób leczenia (wybór leków, warunki panujące w szpitalu),
• brak pomocy ze strony rodziny,
• brak wsparcia społecznego (przyjaciele, praca),
• cierpienie fizyczne wynikające z rozwoju choroby,
• niepewność i napięcie co do rozpoznania,
• przykre objawy uboczne leczenia,
• konieczność poddania się zabiegom chirurgicznym,
• przymus podejmowania w krótkim czasie decyzji dotyczących ważnych życiowych spraw,
• w przypadku hospitalizacji – odosobnienie od rodziny i przyjaciół,
• przebywanie w grupie pacjentów (obserwacja cierpienia i śmierci),
• sposób udzielania informacji przez lekarzy i pielęgniarki,
• niepewność związana z wynikiem leczenia, strach przed cierpieniem, niepowodzeniem leczenia i śmiercią,
• zmiany w wyglądzie,
• utrata niezależności, konieczność podporządkowania się zaleceniom lekarzy,
• utrata podstawowych dążeń i celów życiowych,
• załamanie istotnych ról społecznych,
• niejasność przyszłych możliwości.

Depresja może towarzyszyć niemal każdej chorobie somatycznej, zwłaszcza tej o nieuleczalnym lub ciężkim przebiegu. Można ją wtedy traktować jako powikłanie danego schorzenia. Często towarzyszą jej różne objawy emocjonalne, psychiczne bądź fizyczne, które mogą mieć różne nasilenie i mogą najpierw rosnąć, a następnie maleć w miarę upływu czasu.

Wśród oznak depresji warto wyróżnić następujące:

• długotrwałe uczucie smutku lub nieuzasadnione napady płaczu,
• znaczne wahania apetytu lub przebiegu snu,
• drażliwość, ataki złości, zamartwianie się, roztrzęsienie, niepokój, pesymizm, niepewność,
• utrata energii, entuzjazmu, ciągła ospałość,
• poczucie winy, nieprzydatności, beznadziejności, bezsilności,
• niezdolność do koncentracji, podejmowania decyzji
• brak odczuwania przyjemności przy wykonywaniu czynności, które wcześniej sprawiały radość,
• wycofanie się z życia towarzyskiego, zrywanie kontaktów międzyludzkich, izolacja,
• niewytłumaczalne dolegliwości i bóle,
• uporczywe myśli o śmierci i samobójstwie,
• zaburzenia pamięci

Depresja towarzysząca chorobie przewlekłej utrudnia stosowanie się do zaleceń lekarskich lub powoduje ich zaniechanie, osłabia skuteczność terapii, wydłuża okres rekonwalescencji. Badania przeprowadzone na pacjentach przewlekle chorych wykazały, że pacjenci depresyjni uzyskują: gorsze efekty rehabilitacji, później (lub wcale) wracają do pracy, zgłaszają więcej problemów społecznych, doświadczają więcej stresów, dłużej funkcjonują w roli chorego, napotykają na trudności w stosowaniu zaleceń lekarskich i zmianie stylu życia, gorzej radzą sobie z chorobą i gorzej oceniają swoją jakość życia.

Już sama choroba przewlekła znacząco dezorganizuje życie człowieka, staje się źródłem cierpienia i niepokoju emocjonalnego, rodzi wiele negatywnych emocji, które przez współwystępowanie depresji zostają spotęgowane, odbierają radość, nadzieję.

Z kolei depresja, poprzez kształtowanie szkodliwych zachowań, może przyczynić się do pogorszenia przebiegu choroby somatycznej (przewlekłej). Picie alkoholu, palenie papierosów, stosowanie narkotyków oraz nadmiaru leków uspokajających są najczęstszymi „domowymi” sposobami radzenia sobie z depresją. O szkodliwości powyższych zachowań dla zdrowia nikogo nie trzeba przekonywać.

Musi minąć trochę czasu, zanim człowiek nauczy się na nowo normalnie funkcjonować, wykonywać codzienne czynności, stosować się do zaleceń lekarskich i nabierać nadziei na wyleczenie. Warto przy tym skorzystać z kilku wskazówek, które mogą okazać się pomocne:

• pozwól sobie na przeżywanie i pokazywanie negatywnych emocji (żalu, złości, rozpaczy, lęku),
• nie oskarżaj się, nie traktuj choroby jak kary,
• nie ukrywaj diagnozy i rozmawiaj z bliskimi o tym, co przeżywasz,
• nie wstydź się przyznawać, że się boisz i proś innych o pomoc (np. możliwość wyżalenia się, przytulenia),
• poproś lekarza o wyjaśnienie szczegółów dotyczących diagnozy i dalszego leczenia depresji,
• staraj się aktywnie uczestniczyć w leczeniu,
• postaraj się o kontakt z osobami chorymi w celu wzajemnego wsparcia,
• staraj się w miarę możliwości żyć normalnie – sprawiaj sobie drobne przyjemności, dbaj o siebie,
• ucz się czerpać radość z małych sukcesów, pozytywnych wydarzeń, z lepszego samopoczucia danego dnia.

Pamiętaj przede wszystkim, by nigdy się nie poddawać w walce o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne.

Źródła

1. Hesse A., Drogi wyjścia z depresji i lęku, WAM, Kraków 2006, ISBN 83-7318-127-X.
2. Heszen I., Sęk H., Psychologia zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, ISBN 83-01-15050-1.
3. Pużyński S., Depresje i zaburzenia afektywne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3828-6.
4. Szczeklik A., (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0.