Fentanyl – wskazania, działanie, przeciwwskazania, skutki uboczne
Fentanyl to silny lek przeciwbólowy, który wydawany jest wyłącznie na receptę. Należy do opioidowych leków przeciwbólowych. Choć leki z tej grupy wyróżniają się stosunkowo dużą skutecznością, to wielu pacjentów obawia się ich przyjmowania. Czy słusznie? Jakie są różnice między fentanylem a innymi lekami przeciwbólowymi?
1. Co to jest fentanyl i jakie ma zastosowanie?
Fentanyl (łac. fentanylum) to syntetyczny opioid o działaniu przeciwbólowym, który pobudza działanie receptorów opioidowych. Stosowany jest przede wszystkim w leczeniu silnego, przewlekłego bólu oraz w anestezjologii.
Czy fentanyl jest dostępny w postaci tabletek? Fentanyl dostępny jest w różnych formach, także w tabletkach. Inne możliwe postaci leku to, chociażby plastry, aerozole, roztwory i ampułki do iniekcji.
Preparaty na rynku polskim, które zawierają fentanylum, to m.in.:
- Fentanyl Actavis (system transdermalny, plaster),
- Fentanyl WZF (roztwór do wstrzykiwań),
- Fentanyl Kalceks (roztwór do wstrzykiwań),
- AuroFena (tabletki),
- Durogesic (system transdermalny, plaster),
- Fenta MX (system transdermalny, plaster),
- Effentora (tabletki podpoliczkowe),
- Vellofent (tabletki podjęzykowe),
- Matrifen (system transdermalny, plaster),
- Instanyl (aerozol),
- PecFent (aerozol).
2. Jakie są wskazania do stosowania fentanylu?
Działanie przeciwbólowe fentanylu (postać roztworu do wstrzykiwań) wykorzystuje się przede wszystkim w uzupełnianiu znieczulenia ogólnego lub regionalnego oraz w ich podtrzymywaniu (jako lek dodatkowy).
Ponadto fentanyl w postaci roztworu do wstrzykiwań stosuje się w neuroleptoanalgezji w skojarzeniu z lekiem neuroleptycznym oraz jako środek znieczulający z tlenem w zabiegach chirurgicznych (pacjenci z grupy wysokiego ryzyka).
Fentanyl w innych formach stosuje się zwykle w leczeniu ciężkiego, przewlekłego bólu, oraz bólu opornego na leczenie, w którym można stosować odpowiednio przeciwbólowe leki opioidowe.
Fentanyl – dawkowanie
Dawkowanie ustala lekarz w zależności od indywidualnej sytuacji pacjenta (wskazania, stopnia nasilenia choroby, ale też ogólnego stanu zdrowia i stanu klinicznego).
3. Przeciwwskazania do stosowania fentanylu
Czy istnieją ograniczenia w przepisywaniu fentanylu? Przeciwwskazanie do podania leku może stanowić:
- nadwrażliwość na fentanylum,
- nadwrażliwość na jakiekolwiek substancje pomocnicze zawarte w leku,
- nadwrażliwość na substancje o działaniu podobnym do morfiny,
- ciężkie zaburzenie ośrodkowego układu nerwowego,
- ciężka obturacyjna choroba płuc,
- ciężka depresja oddechowa.
4. Jakie są środki ostrożności przy stosowaniu fentanylu?
Stosowanie leków zawierających fentanylum, podobnie jak w przypadku innych opioidów, wiąże się z ryzykiem zaburzeń oddechu. Ponadto fentanyl może wywołać ciężkie działania niepożądane u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.
Ostrożność w stosowaniu leku należy zachować także u chorych z niewydolnością wątroby (umiarkowaną do ciężkiej) oraz niewydolnością nerek (umiarkowaną do ciężkiej). Ostrożność wskazana jest także w przypadku pacjentów w podeszłym wieku oraz osób osłabionych i wyniszczonych.
Nie zaleca się stosowania fentanylu podczas porodu ani w okresie ciąży. U ciężarnych lek może być podany wyłącznie w przypadku, gdy jest to bezwzględnie konieczne (o czym decyduje lekarz). Podczas przyjmowania leku nie należy spożywać alkoholu. Lek może wpływać też na zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.
Fentanyl może także wpływać na działanie niektórych leków (m.in. ketaminy i leków wpływających depresyjnie na OUN). Dlatego też w przypadku przyjmowania innych leków należy skonsultować się z lekarzem.
5. Jakie są skutki uboczne fentanylu?
Najczęstsze skutki uboczne fentanylu to przede wszystkim zawroty i ból głowy, senność, wyciszenie, nudności i wymioty, nadmierne pocenie się i zaparcia. Do ciężkich działań niepożądanych zalicza się z kolei przede wszystkim depresję oddechową, bradykardię, czy hipotonię.
Wszystkie możliwe skutki uboczne opisane są w ulotce, która dołączona jest do opakowania każdego preparatu zawierającego fentanyl.
Czy fentanyl jest uzależniający?
Fentanyl podobnie jak inne opioidy może powodować uzależnienie psychiczne i fizyczne (stąd częsta obawa pacjentów: fentanyl a uzależnienie).
6. Czy fentanyl jest bezpieczny w leczeniu bólu przewlekłego?
Lek ma bardzo silne działanie przeciwbólowe. Obecnie nie są znane silniejsze niż fentanyl (w tym jego pochodne) leki o takim działaniu.
Jak działa fentanyl na organizm?
Lek podawany w małych dawkach daje efekty zbliżone do innych opioidów. Większe dawki wywołują natomiast objawy ze strony układu nerwowego. Fentanyl bardzo szybko przenika do mózgu, gdyż dobrze rozpuszcza się w tłuszczach. Działa szybciej i silniej nawet od morfiny. W dodatku bardzo łatwo go przedawkować.
Dlatego też niewłaściwe stosowanie leku może być niebezpieczne, gdyż wiąże się z wieloma poważnymi konsekwencjami.
Ważne jest, więc by zawsze stosować lek zgodnie ze wskazaniami lekarskimi i nigdy nie przekraczać zalecanych dawek. Dla bezpieczeństwa istotne jest także, by w trakcie leczenia unikać picia alkoholu, czy zażywania narkotyków.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
