Fruktoza – gdzie występuje i czy jest szkodliwa?
Fruktoza to cukier prosty, którego naturalnym źródłem w diecie są owoce i miód. Ze względu na swoje właściwości, jej obecność w jadłospisie może nie wywoływać żadnych skutków ubocznych, ale i przyczyniać się do rozwoju różnych chorób. Od czego to zależy? Czy fruktoza jest zdrowa czy szkodliwa?
1. Co to jest fruktoza?
Fruktoza, znana także jako cukier owocowy, to organiczny związek chemiczny z grupy ketoz. Jest jednym z cukrów prostych (monosacharyd). Ponieważ zawiera sześć atomów węgla w cząsteczce, jest heksozą (tak jak glukoza czy galaktoza).
Jakie właściwości ma fruktoza? W temperaturze pokojowej jest białą substancją krystaliczną, która dobrze rozpuszcza się w wodzie. Cechuje się słodkim smakiem. Jest nieco słodsza od sacharozy i zdecydowanie bardziej słodka od glukozy.
W wyniku fermentacji ulega przemianie do etanolu. W organizmie pełni taką samą funkcję jak większość węglowodanów – dostarcza energii. Źródła fruktozy w diecie:
Naturalnym źródłem fruktozy są owoce (stąd nazwa substancji), miód i nektar kwiatów. Wysoką zawartość fruktozy mają zwłaszcza słodkie owoce, takie jak brzoskwinie, gruszki, jabłka czy banany, grejpfruty czy pomarańcze.
Fruktozę można znaleźć także w warzywach, takich jak cebula, dynia, por, szparagi, papryka. Głównym źródłem fruktozy w diecie jest sacharoza, czyli cukier spożywczy oraz syrop kukurydziany. Fruktoza jest metabolizowana w wątrobie.
Warto pamiętać, że fruktoza ma niski indeks glikemiczny (IG), a jej metabolizm zachodzi bez udziału insuliny, dzięki czemu cukier ten nie wpływa bezpośrednio na gospodarkę insulinową. Jako słodzik może być stosowana przez diabetyków.
2. Zastosowanie fruktozy
Fruktoza w przemyśle wykorzystywana jest jako konserwant (dzięki higroskopijności, czyli zdolności wiązania wody) i substancja słodząca. Traktuje się ją jak substytut cukru – tak w postaci krystalicznej, jak i syropów (syrop fruktozowy, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop fruktozowo-glukozowy). To również substrat w przemyśle farmaceutycznym. Glukoza + fruktoza - co powstaje? Fruktoza wraz z glukozą tworzy biały cukier.
3. Czy fruktoza jest szkodliwa?
Fruktoza dostarczana organizmowi w małych dawkach nie stanowi zagrożenia. Szkodliwe jest spożywanie jej w zbyt dużych ilościach – szczególnie w postaci przetworzonej. Ma to związek z tym, że proces przemiany oraz wchłaniania fruktozy zachodzi zdecydowanie wolniej niż w przypadku innych cukrów. W rezultacie może dojść do jej nagromadzenia w organizmie.
Jakie są negatywne skutki spożywania fruktozy? Badania dowodzą, że substancja:
- aktywuje ośrodki nagrody w ludzkim mózgu, nie zapewniając przy tym uczucia sytości,
- wpływa na wzrost produkcji kwasu moczowego, może prowadzić do wystąpienia dny moczanowej, kamieni nerkowych,
- z uwagi na wolniejsze wchłanianie z krwi niż glukoza nie jest wykorzystywana podczas wysiłku fizycznego, a jej nadmiar jest przekształcany w tkankę tłuszczową (ponieważ fruktoza nie jest szybko metabolizowana, odkłada się w tkance tłuszczowej),
- sprawia, że wątroba produkuje większe ilości trójglicerydów, co sprzyja chorobom układu sercowo-naczyniowego (np. miażdżycy), insulinooporności, cukrzycy, nadwadze i otyłości, ale i niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Warto pamiętać, że fruktoza ma właściwości aterogenne, to jest związane z zaburzeniami gospodarki lipidowej,
- nagromadzenie fruktozy może wywołać ból brzucha albo biegunkę. Sprzyja także pogorszeniu stanu jamy ustnej, może wpływać na rozwój próchnicy lub paradontozy.
Czy fruktoza z owoców jest szkodliwa?
Fruktoza występująca w sposób naturalny w owocach nie jest szkodliwa dla zdrowia, w przeciwieństwie do produktów, do których została dodana. Owoce warto jeść, ponieważ mają małą gęstość energetyczną i dużo błonnika, są bogatym źródłem minerałów, witamin i antyoksydantów, które chronią przed rozwojem miażdżycy i innymi chorobami sercowo-naczyniowymi.
4. Nietolerancja fruktozy i fruktozemia
U niektórych osób po spożyciu produktów, które zawierają fruktozę, pojawiają się objawy mogące wskazywać na jej nietolerancję. Nadwrażliwość układu pokarmowego na ten cukier wywołuje dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak:
- gazy i wzdęcia,
- ból brzucha,
- mdłości i wymioty oraz biegunkę,
- senność, osłabienie i omdlenie.
W takiej sytuacji, by potwierdzić wstępne rozpoznanie, wykonuje się wodorowy test oddechowy. Gdy badanie wskaże na nietolerancję fruktozy, konieczne jest wprowadzenie diety ubogiej w źródła fruktozy.
Inną patologią związaną z metabolizmem fruktozy jest fruktozemia. To choroba wrodzona, istotą której jest niedobór enzymu związanego z metabolizmem fruktozy. Konsekwencją fruktozemii są krwotoki, żółtaczka, zwiększona senność i zmęczenie, drgawki, utrata apetytu, niewydolność nerek i wątroby.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.