Glikogen – funkcje, nadmiar, niedobór i uzupełnianie
Glikogen to polisacharyd, który w organizmie człowieka pełni wiele istotnych funkcji. Przede wszystkim odżywia mięśnie podczas wysiłku fizycznego, jest również źródłem energii. Występuje w postaci glikogenu mięśniowego oraz wątrobowego. Zarówno jego przewlekły nadmiar, jak i brak wywołuje różne przykre objawy. Może mieć także groźne konsekwencje. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest glikogen?
Glikogen to polisacharyd, czyli wielocukier, nazywany paliwem dla pracujących mięśni. Jest produktem glikogenogenezy. To proces syntezy glikogenu z glukozy, który zachodzi w wątrobie. Jego celem jest gromadzenie zapasów do spożytkowania w przyszłości.
Wszystkie węglowodany magazynowane w organizmie zamieniane są w glikogen. Ten składa się z połączonych ze sobą cząsteczek glukozy. Powstaje z węglowodanów dostarczanych organizmowi z dietą.
Glikogen znajduje się w mięśniach (glikogen mięśniowy) oraz wątrobie (glikogen wątrobowy). Choć komórki wątrobowe cechuje siedmiokrotnie większe stężenie glikogenu, z uwagi na dużą masę mięśni szkieletowych to właśnie one w organizmie człowieka są jego największym magazynem. Oznacza to, że około 3/4 całkowitej zawartości glikogenu w ciele człowieka znajduje się właśnie w tkance mięśniowej.
2. Funkcje glikogenu
Jaką funkcję pełni glikogen w organizmie? Glikogen mięśniowy to zapasowy materiał energetyczny, będący jej głównym źródłem dla pracujących mięśni. Stanowi ustrojową rezerwę węglowodanową, która ulega zużyciu, gdy poziom glukozy w krwiobiegu obniża się, a dostępność cukru się zmniejsza.
W chwili, gdy zostaje podjęta aktywność fizyczna, glikogen zostaje rozłożony do glukozy. Organizm najpierw wykorzystuje zapasy glikogenu mięśniowego, a gdy te są wyczerpane, sięga po glikogen wątrobowy.
Glikogen wątrobowy jest odpowiedzialny za utrzymanie optymalnego poziomu glukozy we krwi. Nie zależy to od podejmowanego wysiłku. Ponadto wspomaga sprawne działanie układu nerwowego.
Odpowiednia ilość glikogenu w wątrobie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organizmu. W czasie hipoglikemii, czyli spadku stężenia glukozy we krwi, pobierana jest ona właśnie z zapasów glikogenu.
Zobacz także:
3. Niedobór i uzupełnianie glikogenu
Bardzo ważne jest, by po każdym większym wysiłku uzupełnić poziomu glikogenu. Jest to możliwe dzięki odpowiednio zbilansowanym posiłkom. To szczególnie ważne zwłaszcza dla sportowców i osób aktywnych fizycznie.
Gdy glikogen nie zostanie uzupełniony, organizm zacznie czerpać energię z innego źródła, na przykład z aminokwasów. To może prowadzić do naciągnięcia mięśni, ponieważ aminokwasy są ich budulcem.
Brak glikogenu w mięśniach może dawać także inne przykre objawy i mieć dotkliwe konsekwencje. Nieuzupełniony może doprowadzić nie tylko do osłabienia mięśni, ale również szybkiego przetrenowania i kontuzji. Im większe zapasy glikogenu, tym trening jest wydajniejszy i efektywniejszy. Dzienna, zalecana dla każdego dawka węglowodanów wynosi 2,5 g/kg.
W procesie odbudowy glikogenu ważna jest nie tylko odpowiednia ilość węglowodanów, ale również szybkość ich podania po wysiłku. Synteza glikogenu jest najbardziej intensywna w ciągu 5-6 godzin po zakończeniu wysiłku. W tym czasie warto zjeść produkty o wysokim indeksie glikemicznym. Po tym czasie, kiedy proces glikogenezy przebiega wolniej, warto spożywać produkty o niższym indeksie glikemiczny.
4. Nadmiar glikogenu
Z nadmiarem glikogenu związane są glikogenozy, czyli choroby spichrzeniowe glikogenu (GSD). To grupa chorób rzadkich, które należą do wrodzonych wad metabolizmu. Glikogenozy dziedziczą się w sposób autosomalny recesywny (gen choroby pochodzi od obydwu rodziców).
U ludzi zdrowych węglowodany są rozkładane w przewodzie pokarmowym do glukozy. Ta, po wchłonięciu do krwi, jest wykorzystywana na bieżące potrzeby organizmu. Jak wspomniano, jej nadmiar gromadzony jest w postaci glikogenu w wątrobie i mięśniach. Niestety u osób chorych zmagazynowany glikogen nie może być wykorzystany. Jego nadmiar zaś grozi uszkodzeniem wątroby, mięśni i serca.
W celu zapewnienia prawidłowego rozwoju i funkcjonowanie, a także zapobiegania powikłaniom, w przypadku GSD stosuje się leczenie dietetyczne. Zalecana jest dieta bogatobiałkowa z ograniczeniem węglowodanów. Oznacza to, że należy unikać spożywania cukru i słodyczy, a także owoców.
Konieczne jest ograniczanie jedzenia pieczywa, makaronów, kaszy, ryżu, wyrobów mącznych i niektórych warzyw (ziemniaki, buraki, kukurydza), czyli produktów będących źródłem węglowodanów złożonych. Posiłki powinny bazować na produktach białkowych: mięsie i przetworach mięsnych, jajach, rybach, mleku i naturalnych produktach mlecznych.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.