Gorczyca – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Gorczyca (Sinapis L.) to jednoroczna roślina oleista z rodziny kapustowatych. Występuje w Europie, północnej Afryce i Azji. Wyróżnia się jej wiele odmian, przy czym uprawia się trzy gatunki. To gorczyca biała (Brassica alba), gorczyca sarepska (Brassica juncea) i gorczyca czarna (Brassica nigra).

Nasiona gorczycy są zasobne w substancje odżywcze, które odpowiadają za jej lecznicze właściwości. Zawierają białko, nienasycone kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy, sterole roślinne, olejki eteryczne, a także:

• witaminy A, C, E, K i witaminy z grupy B (B1, B2, B5, B6, PP, kwas foliowy),
• minerały – magnez, mangan, selen, cynk, wapń, miedź, żelazo.

Skład chemiczny nasion gorczycy, a co za tym idzie także jej właściwości zdrowotne, w dużej mierze zależą od gatunku. Na przykład w gorczycy białej obecne są nie tylko białka, sole mineralne, olejki eteryczne, substancje śluzowe, ale i kwasy tłuszczowe (głównie oleinowy i linolenowy) czy synalbina (glikozyd).

Jednocześnie nasiona gorczycy zawierają kwas erukowy i glukozynolany, które są szkodliwe dla zdrowia.

Nasiona gorczycy wykorzystywane są do produkcji musztard. Ponieważ zawierają znaczne ilości tłuszczu, pozyskuje się z nich także olej, który ma zastosowanie w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym. Nasiona odnajdują się zaś w kuchni i gospodarstwie domowym, medycynie i kosmetyce.

Gorczyca – jak stosować w kuchni?

Nasiona gorczycy czarnej lub sarepskiej stosowane są do sosów. Z kolei gorczyca biała używana jest do:

• aromatyzowania warzyw w occie, kiszonek oraz przetworów wędliniarskich,
• marynowania (jako środek silnie konserwujący),
• przyprawiania dań: gotowanych ryb, gorących i zimnych sosów, tłustych mięs i kiełbas, zapiekanek, duszonych warzyw; świeże liście można dodawać do sałatek.Gorczyca może być wykorzystywana również do usuwania nieprzyjemnych zapachów w garnkach (wystarczy włożyć do nich rozdrobnione nasiona i zalać je wodą). Można ją również wykorzystywać do celów leczniczych.

Gorczyca w medycynie

W starożytnej Grecji i Rzymie gorczycę wykorzystywano do uśmierzania bólu zębów, zatruć pokarmowych oraz niestrawności, leczenia ukąszeń przez jadowite zwierzęta. Traktowana była również jako afrodyzjak.

Ponieważ Sinapis wykazuje działanie prozdrowotne i właściwości lecznicze, roślina jest obecna także we współczesnej medycynie, głównie niekonwencjonalnej. Na co działa gorczyca? Okazuje się, że jej nasiona:

• łagodzą objawy niestrawności i nieżytu żołądka i jelit, zaparć i choroby wrzodowej,
• działają żółciotwórczo i żółciopędnie,
• zapobiegają wzdęciom,
• obniżają poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
• łagodzą ból. Nasiona gorczycy można wykorzystywać na przykład do okładów, które uśmierzają ból reumatyczny i artretyczny oraz łagodzą stany zapalne, jak i poprawiają krążenie krwi. Sprawdzają się także plastry i maści zawierające rozcieńczony olejek gorczyczny, są stosowane jako środek przeciwbólowy i działają rozgrzewająco.

Nasiona gorczycy pomagają również łagodzić stan zapalny zatok (ma działanie rozgrzewające, łagodzi ból, ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny) czy zapalenie gardła i jamy ustnej (olejek gorczyczny wykazuje działanie antyseptyczne).

Gorczyca w kosmetyce

Nasiona gorczycy wpływają na utrzymanie zdrowego stanu włosów i skóry, opóźniają proces starzenia się skóry. Nie bez powodu olej gorczyczny jest składnikiem wielu kosmetyków zarówno do pielęgnacji ciała, jak i włosów (poprawia krążenie skóry głowy, wzmacnia cebulki włosów, wspiera leczenie łysienia).

O ile gorczyca używana jako przyprawa jest uznawana za bezpieczną, o tyle podczas stosowania preparatów, które ją zawierają, należy zachować ostrożność. Dotyczy to zarówno stosowania wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Gorczyca zawiera związki chemiczne, które stosowane w nadmiarze mogą być szkodliwe dla zdrowia.

Szczególne środki ostrożności powinni zachować diabetycy – nasiona gorczycy mogą wpływać na obniżenie poziomu cukru we krwi oraz ciężarne. Na przykład stosowane w większych ilościach nasiona gorczycy czarnej powodują przekrwienie macicy, co może prowadzić do poronienia.

W przypadku stosowania gorczycy zewnętrznie (w postaci olejków eterycznych i innych produktów, które ją zawierają), trzeba pamiętać o tym, że może ona działać drażniąco tak na skórę, jak i błony śluzowe. Długotrwałe aplikowanie produktu może nie tylko wywołać przekrwienie, podrażnienie, zaczerwienienie, pieczenie, oparzenia, ale nawet martwicę skóry.

Duże dawki gorczycy stosowane wewnętrznie mogą również uszkodzić drogi moczowe oraz nerki.