Stężenie glukozy we krwi - normy, hipoglikemia, hiperglikemia, diagnostyka i monitorowanie

Glukoza obecna we krwi stanowi fundamentalne źródło energii dla naszego ciała. Cukier pełni kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu wszystkich narządów i układów, jednak zarówno jego niedobór, jak i nadmiar może być szkodliwy.

Glukoza jest dostarczana poprzez spożywane pożywienie, choć możliwe jest także jej powstawanie w wyniku syntezy z aminokwasów lub uwalnianie z zapasów wątrobowych. Procesy, takie jak glikogenoliza, glikogeneza, glikoliza i glukoneogeneza również wpływają na poziom glukozy we krwi.

Kluczową rolę w regulacji stężenia cukru pełni hormon trzustkowy, czyli insulina. Po spożyciu posiłku ilość glukozy wzrasta, co skutkuje produkcją insuliny i w efekcie spadkiem poziomu cukru.

Stężenie glukozy we krwi na czczo, czyli po upływie co najmniej 8 godzin od ostatniego posiłku, nie powinno przekraczać 99 mg/dL. Normy stężenia glukozy we krwi to:

• prawidłowy poziom cukru na czczo: 70-99 mg/dL (3.9-5.5 mmol/L),
• stan przedcukrzycowy: 100-125 mg/dL (5.6-6.9 mmol/L),
• cukrzyca: ≥ 126 mg/dL (≥ 7.0 mmol/L)

Wyniki poniżej 70 mg/dL mogą wskazywać na hipoglikemię (zbyt niski poziom cukru we krwi), wartości między 70 a 99 mg/dL są uznawane za normę, te w przedziale 100-125 mg/dL sugerują zaburzenia tolerancji glukozy i wymagają dalszej diagnostyki, natomiast wynik równy lub wyższy niż 126 mg/dL może świadczyć o cukrzycy.

Krzywa cukrowa, inaczej znana jako test obciążenia glukozą (OGTT), jest szczegółowym badaniem mającym na celu ocenę zdolności organizmu do regulowania poziomu glukozy we krwi w określonym czasie. Normy dla krzywej cukrowej:

• stężenie glukozy na czczo: poniżej 7.0 mmol/L (126 mg/dL),
• poziom cukru po 2 godzinach od spożycia 75 g glukozy: poniżej 7.8 mmol/L (140 mg/dL).

Zbyt niskie stężenie glukozy we krwi (poniżej 70 mg/dL) określane jest mianem hipoglikemii, jest to stan wpływający negatywnie na funkcjonowanie organizmu i wymaga pilnej interwencji. W skrajnych przypadkach zbyt niski poziom cukru może doprowadzić do drgawek, utraty przytomności i śpiączki.

Przyczyny zbyt niskiego stężenia glukozy to:

• przyjęcie zbyt dużej dawki insuliny lub leków przeciwcukrzycowych,
• pomijanie posiłków lub głodówka,
• nagłe spożycie dużej ilości cukrów prostych,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• picie alkoholu na czczo,
• problemy z funkcjonowaniem wątroby lub nerek,
• hiperinsulinemia,
• niewydolność kory nadnerczy lub przysadki mózgowej.

Hiperglikemia to stan, w którym poziom glukozy we krwi jest wyższy niż norma. Jest to charakterystyczne dla osób z cukrzycą, ale może występować także w innych sytuacjach.

Główną przyczyną hiperglikemii jest nieprawidłowa produkcja lub działanie insuliny, hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu cukru we krwi. W przypadku cukrzycy typu 1 organizm nie produkuje wystarczającej ilości insuliny, podczas gdy w cukrzycy typu 2 ciało nie wykorzystuje efektywnie dostępnej insuliny.

Dodatkowo nieprawidłowe nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej oraz otyłość mogą przyczyniać się do hiperglikemii. Spożywanie dużych ilości wysokokalorycznych pokarmów i cukrów prostych może prowadzić do szybkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi. Na stężenie cukru mają też wpływ: stres, zaburzenia hormonalne, infekcje, a także niektóre leki.

Skutki niskiego stężenia glukozy (hipoglikemii):

• zmęczenie i osłabienie,
• drżenie rąk,
• nadmierna potliwość,
• uczucie niepokoju,
• drażliwość,
• tachykardia,
• zawroty głowy,
• zaburzenia widzenia,
• drgawki,
• utrata przytomności,
• śpiączka,
• niedotlenienie mózgu.

Skutki wysokiego stężenia glukozy (hiperglikemii):

• nadmierne pragnienie,
• wzmożone oddawanie moczu,
• wzrost apetytu,
• utrata wagi,
• osłabienie i zmęczenie,
• rozmyte widzenie,
• osłabienie układu odpornościowego,
• problemy z gojeniem się ran,
• problemy z układem sercowo-naczyniowym.

Zarówno niskie, jak i wysokie stężenie glukozy wymaga uwagi i odpowiedniego leczenia. Regularne monitorowanie poziomu glukozy, dostosowywanie diety, aktywność fizyczna i leczenie farmakologiczne są kluczowe dla utrzymania prawidłowego poziomu glukozy i zapobiegania powikłaniom związanym z zaburzeniami glikemicznymi.

Diagnostyka i monitorowanie stężenia glukozy we krwi są kluczowymi elementami w utrzymaniu zdrowia metabolicznego. Niezwykle istotne są regularne pomiary stężenia glukozy na czczo, które pozwalają na szybkie wykrycie stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy.

Dużą wartość diagnostyczną ma także test obciążenia glukozą (OGTT), który polega na wypiciu roztworu glukozy i kilkukrotnym oznaczeniu poziomu cukru. Badanie to pozwala na diagnostykę insulinooporności lub cukrzycy typu 2.

Podczas profilaktycznych badań krwi warto oznaczyć także stężenie hemoglobiny glikowanej, która odzwierciedla średni poziom glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy.

Pacjenci z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej powinni regularnie dokonywać samodzielnych pomiarów stężenia glukozy za pomocą glukometru. Mogą zdecydować się również na system ciągłego monitorowania glikemii, który monitoruje poziom cukru we krwi w czasie zbliżonym do rzeczywistego.

Kontrolowanie poziomu glukozy jest kluczowe zarówno dla diagnostyki, jak i skutecznego leczenia cukrzycy oraz innych zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Dzięki temu możliwe jest również zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań, stanowiących zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta.

Źródła

1. Cukrzyca słabo diagnozowana
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2
3. Herrmann F., Lohmann T., Muller P., Endokrynologia w praktyce klinicznej. Diagnostyka i leczenie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3835-4
4. Kokot F., Kokot S. Badania laboratoryjne - zakres norm i interpretacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2711-X