Hipotermia - przyczyny, objawy, pierwsza pomoc, leczenie

Termoregulacyjne zdolności naszego organizmu są w stanie utrzymać jego temperaturę na poziomie 36,6 stopni. Sytuacja jednak zmienia się, kiedy wystawimy organizm na działanie zbyt niskiej lub zbyt wysokiej temperatury.

Dochodzi wtedy do zaburzenia termoregulacji – zbyt wysoka temperatura może spowodować powstanie udaru cieplnego, a zbyt niska hipotermię, której najczęstszym powodem jest długotrwały kontakt całego ciała z lodowatą wodą.

Zimna woda jest w stanie doprowadzić ciało człowieka do hipotermii nawet 20 razy szybciej niż zimne powietrze – dlatego też uważa się, że z wpadnięciem do lodowatej wody wiąże się większe ryzyko hipotermii niż stanie na zimnie.

Przyjmuje się, że w wodzie o temperaturze 4 stopni Celsjusza przeciętny człowiek może przeżyć 4 minuty, a w tej, która ma 1 stopień Celsjusza, zaledwie minutę. W przypadku hipoterii zdradliwa może być nie tylko woda, ale też zimne powietrze, przejmujący wiatr i deszcz.

Silny wiatr może dać uczucie temperatury niższej nawet o 20 stopni od tej, która jest w rzeczywistości. Na niekorzyść działa też efekt windchill, polega on na tym, że gdy wystawiamy na działanie wiatru odkrytą skórę, paruje ona bardzo szybko, a przez to ochładza organizm i szybko prowadzi do hipotermii. Właśnie dlatego często pomimo silnego słońca odczuwamy chłód spowodowany wiatrem.

Rozwój hipotermii zaczyna się od znanych wszystkim objawów. Uczucie zimna powoduje, że nasze ciało zaczyna drżeć, mamy zimne dłonie i stopy. Objawem hipotermii są dreszcze, ponieważ organizm, chcąc zachować prawidłowe funkcjonowanie wszystkich organów, stara się pobudzić mięśnie do ruchu.

Zazwyczaj wtedy reagujemy, ubierając się cieplej, nakładając rękawiczki i ciepłe skarpety, jednak nie zawsze mamy taką możliwość, np. stojąc na przystanku. W dalszej kolejności objawem hipotermii jest ból dłoni lub stóp z zimna – wtedy temperatura naszego ciała wynosi około 35-36 stopni.

Następnie związane z hipotermią objawy to niepokój, brak energii, zaburzenia koncentracji i świadomości – czasem możemy nie zdawać sobie sprawy z tego, gdzie jesteśmy i która jest godzina.

Kiedy temperatura naszego organizmu spadnie do 28-30 stopni dreszcze zanikają, ale pojawiają się zaburzenia mowy i sztywność mięśni. Często osoba w stanie hipotermii przypomina zachowaniem nietrzeźwego: ma problem z utrzymaniem pionowej pozycji ciała, jej ruchy są chwiejne, a mowa bełkotliwa.

Następnie dochodzi do utraty świadomości. Kiedy temperatura spada poniżej 28 stopni, stan człowieka w hipotermii przypomina śmierć. Jego skóra przybiera kolor sinozielony, puls jest ledwo wyczuwalny, a oddech płytki i przerywany.

Dalsze oziębienie organizmu prowadzi do zatrzymania krążenia, niedotlenienia mózgu, braku reakcji źrenic na bodźce świetlne i dotykowe.

Osoba z wczesnymi objawami hipotermii, takimi jak ochłodzenie dłoni i stóp oraz drżenie ciała, jest w stanie sama zapobiec dalszemu wyziębieniu organizmu.

Czasem jednak błędnie po przyjściu do domu od razu wchodzimy do wanny z ciepłą wodą, pocieramy dłonie lub co gorsza, sięgamy po wysokoprocentowe napoje, które co prawda nas rozgrzeją, ale tylko na chwilę.

Tymczasem powinniśmy wejść pod koc, nałożyć ciepłe ubranie i w ten sposób stopniowo się ogrzewać. W przeciwnym razie możemy doprowadzić do szoku termicznego, którego konsekwencje będą dużo poważniejsze od lekkiej hipotermii.

Jeżeli jednak mamy do czynienia z osobą w stanie głębokiej hipotermii, powinniśmy przede wszystkim postarać się o utrzymanie jej funkcji życiowych do przyjazdu karetki.

Rozpoczynamy więc masaż serca i uciskamy klatkę piersiową, wykonując pomiędzy serią ucisków sztuczne oddychanie. Jeśli serce zacznie bić i pojawi się oddech, należy przenieść ją do ciepłego pomieszczenia, a jeżeli nie jesteśmy w stanie tego zrobić, przykryjmy ją kurtką, kocem czy grubymi ręcznikami i czekajmy do przyjazdu karetki pogotowia.

Po przewiezieniu chorego do szpitala jego leczenie opiera się na zastosowaniu krążenia pozaustrojowego. Po wprowadzeniu wenflonów do naczyń krwionośnych pacjenta w stanie hipotermii, jego krew zostaje doprowadzana do specjalnego aparatu, który przeprowadza pozaustrojowe utlenowanie krwi.

Aparat ECMO jest w stanie ogrzewać krew osoby wyziębionej nawet o 6-9 stopni Celsjusza w ciągu godziny. Potem ogrzana krew wraca do organizmu chorego, a dzięki niej niesprawne narządy wewnętrzne podejmują ponownie pracę.

Co ciekawe, przy niektórych operacjach, takich jak przeszczep serca, celowo wywołuje się u pacjenta hipotermię. Jest to tzw. hipotermia ochronna, która pomaga przeżyć podczas zatrzymania krążenia.

Hipotermia terapeutyczna polega na kontrolowanym wychładzaniu organizmu, jej celem jest uzyskania temperatury poniżej normy, a więc 32-33 stopnie Celsjusza. Następnie stan ten należy utrzymać przez okres od 12 do 36 godzin.

Hipotermia terapeutyczna ma na celu ochronę ośrodkowego układu nerwowego. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko zgonu i następuje poprawa jakości życia pacjenta po wyprowadzeniu z tego stanu.