Hormony steroidowe – przykłady, funkcje, podział i mechanizm działania
Hormony steroidowe to substancje wytwarzane przez ludzki organizm. Tworzą grupę hormonów o różnorodnych funkcjach biologicznych, ale i pewnych cechach wspólnych. Wyróżnia się pięć substancji tego rodzaju. To androgeny, estrogeny, glikokortykoidy, mineralokortykoidy oraz gestageny. Jakie pełnią rolę? Na czym polega mechanizm ich działania?
1. Co to są hormony steroidowe?
Hormony steroidowe, znane także jako hormony sterydowe, to grupa substancji, których cechą wspólną jest szkielet steroidowy i mechanizm działania.
Hormony steroidowe w większości są syntezowane przez korę nadnerczy oraz gonady (czyli jajniki u kobiet i jądra u mężczyzn). Niektóre z nich są również syntezowane przez łożysko w przypadku ciężarnych.
Za powstawanie hormonów sterydowych w komórce odpowiada gładkie retikulum endoplazmatyczne. Substratem do ich biosyntezy jest cholesterol, który przez działanie enzymów mitochondrialnych ulega przekształceniu do pregnenolonu i trafia do cytozolu, by przybrać postać progesteronu.
2. Hormony steroidowe – mechanizm działania
Mechanizm działania hormonów steroidowych jest stosunkowo prosty. Substancje działają bowiem przez receptory wewnątrzkomórkowe, przenikając do komórki. Następnie łączą się z odpowiednim receptorem docelowym i wywołują zmiany na poziomie molekularnym.
Receptory dla hormonów steroidowych są obecne w jądrze komórek, na które oddziałują – w cytoplazmie lub jądrze komórki. Wybór odpowiednich hormonów komórce umożliwia obecność receptorów specyficznych.
3. Hormony steroidowe – podział
Hormony steroidowe dzieli się na klasy różniące się od siebie strukturą i pełnioną funkcją. To:
- glikokortykoidy,
- mineralokortykoidy wydzielane są przez korę nadnerczy,
- gestageny; jedynym fizjologicznym gestagenem jest progesteron,
- estrogeny; u ludzi obecne są trzy rodzaje estrogenów: estron, estradiol oraz estriol.
- androgeny, czyli testosteron i androsteron.
Do hormonów steroidowych zalicza się także witaminę D. Choć jako jedyna nie zawiera układu steroidowego, steroidy są jej prekursorami.
Hormony steroidowe – przykłady
Do najbardziej znanych hormonów steroidowych należą:
- hormony płciowe męskie (androgeny, przede wszystkim testosteron),
- hormony płciowe żeńskie (estrogeny i gestageny, m.in. estradiol i progesteron),
- kortykosteroidy (m.in. kortyzon, aldosteron),
- LH i FSH (hormony: luteinizujący i folikulotropowy).
Inne hormony steroidowe to kortykosteroidy produkowane przez korę nadnerczy czy ekdyzon produkowany przez owady.
4. Hormony steroidowe – funkcje
Hormony są substancjami syntezowanymi przez wyspecjalizowane gruczoły i transportowane w organizmie do miejsc działania. Oznacza to, że do komórek docelowych docierają wraz z płynami ustrojowymi, najczęściej wraz z krwią. Co charakterystyczne, hormony sterydowe stanowią grupę małocząsteczkowych związków chemicznych, które z łatwością przenikają przez błonę komórkową.
Substancje odpowiadają za regulację czynności i modyfikację cech strukturalnych tkanek docelowych. Pełnią wiele różnych funkcji biologicznych, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet.
Na przykład funkcją mineralokortykoidów jest regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej. Aldosteron (ich głównym przedstawiciel) reguluje metabolizm jonów sodu i potasu. Testosteron odpowiada za rozwój męskich narządów płciowych oraz za spermatogenezę, stymuluje syntezę białek, wpływa na rozrost mięśni szkieletowych (działa anaboliczne). Gestageny biorą udział w zapłodnieniu, przygotowują macicę do implantacji zarodka i utrzymania ciąży.
Z kolei glikokortykosteroidy:
- biorą udział w metabolizmie białka, tłuszczów oraz węglowodanów,
- mobilizują organizm w sytuacjach stresowych, zarówno pod kątem fizycznym, jak i emocjonalnym,
- modulują odporność, mają wpływ na odpowiedź immunologiczną organizmu,
- wpływają na ciśnienie krwi.
Najważniejszym glikokortykosteroidem pod względem fizjologicznym jest kortyzol. W zależności od jego stężenia tkankowego i szybkości wydzielania kortyzolu:
- podwyższa poziom glukozy we krwi,
- hamuje namnażania limfocytów T,
- powoduje nasilone wydalanie potasu i wapnia przez nerki oraz zatrzymanie sodu,
- zwiększa syntezę glikogenu wątrobowego,
- hamuje odpowiedź odporności swoistej i nieswoistej, przez co zahamowaniu ulegają reakcje zapalne,
- działa depresyjnie, ale i euforyzująco.
Zastosowanie hormonów sterydowych w medycynie
Hormony sterydowe są wykorzystywane w medycynie, ale i sporcie. Ich stosowanie ma wiele skutków pozytywnych, jak i negatywnych, stąd budzą różne obawy i kontrowersje.
Ma to związek z tym, że ingerowanie w gospodarkę hormonalną organizmu może wywoływać wiele poważnych skutków ubocznych. Z tego względu terapię hormonalną wdraża się wyłącznie w przypadkach, gdy jest do tego ważne medyczne wskazanie. W czasie leczenia należy przestrzegać ilości dawek terapeutycznych.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.