Lęk wysokości (akrofobia) - skąd się bierze i jak go pokonać

Lęk wysokości to jedna z najpopularniejszych fobii, ponieważ cierpi na nią co dwudziesta z nas. Masz zawroty głowy, stojąc na balkonie? Czujesz niepokój w windzie? Panicznie boisz się latania samolotem? Dowiedz się, jak je pokonać - to łatwiejsze niż ci się wydaje.

1. Czym jest akrofobia?

Akrofobia, czyli potocznie lęk wysokości, to fobia, której nazwa pochodzi z języka greckiego. Słowo „acron” oznacza wysokość, stąd takie określenie dla strachu przed przebywaniem na wysokości oraz lęku przed spadnięciem.

Zobacz film: "Podróż samolotem w czasie ciąży"

Nie lubimy przebywać na dużych wysokościach. Zwykle odczuwamy niegroźny lęk, ale unikamy kolejek górskich w wesołym miasteczku, krawędzi klifów czy wysokich górskich stoków. Niektórzy mają jednak poważniejsze objawy lęku wysokości – boją się przebywania na mostach, kręci im się w głowie w czasie jazdy windą i nigdy nie wchodzą na wysokie piętra różnych budynków.

Naukowcy uważają, że wszyscy rodzimy się z lękiem wysokości. U większości z nas, wraz z rozwojem oraz dojrzewaniem strach mija. U innych jednak utrzymuje się przez całe życie i często stanowi poważny problem. O ile możemy po prostu trzymać się z daleka od skoków na bungee, o tyle w dzisiejszych czasach coraz trudniej uniknąć podróży samolotem czy jeżdżenia windą.

2. Skąd się bierze lęk wysokości?

Osoba doświadczająca akrofobii czuje się niepewnie, np. w górach, na balkonie, a nawet stojąc na stołku. Mogą pojawić się u niej zawroty głowy, niepokój, panika, przyspieszona akcja serca, drżenie mięśni, nadmierna potliwość, mdłości – fizjologiczne objawy fobii.

Akrofobia może wystąpić na samą myśl o konieczności przebywania w wysoko położonym miejscu, ale nie obserwuje się go podczas oglądania zdjęć czy filmów, prezentujących przepaście itp. Skrajne przypadki akrofobii wymagają pomocy terapeutycznej.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi co do przyczyn powstawania lęku wysokości. Zgodnie z podejściem behawiorystycznym rozwój akrofobii, tak jak inne fobie, łączy się z procesem warunkowania. Człowiek po prostu nauczył się bać będąc na znacznych wysokościach i trudno uporać mu się teraz z paraliżującym strachem.

Aktualne doniesienia z badań psychologicznych zdają się jednak obalać twierdzenia behawiorystów dotyczące genezy akrofobii. Uwypukla się raczej znaczenie wrodzonego instynktu. Człowiek ewolucyjnie został przystosowany, by bać się upadku, który stanowił potencjalne zagrożenie i niósł ryzyko zranienia czy nawet śmierci.

Lęk wysokości stał się mechanizmem adaptacyjnym, który warunkował przeżycie i sukces reprodukcyjny. Ewolucyjne podejście zakłada zatem, że każdy człowiek nosi w sobie zadatki do strachu przed byciem na wysokościach – różnimy się między sobą jedynie natężeniem odczuć z tym związanych, a termin „akrofobia” należy rezerwować dla najcięższych przypadków.

Eksperymenty psychologów rozwojowych z wykorzystaniem „wizualnych przepaści” wskazują, że niemowlęta uczące się raczkować czy chodzić, niechętnie wchodzą na podłogę ze szkła, pod którą widać kilkumetrową przestrzeń, co sugeruje, że dzieci rodzą się z instynktem unikania upadków i pewnym poziomem lęku wysokości.

Istnieje też grupa naukowców, która twierdzi, że traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, np. upadek z huśtawki czy wypadnięcie z wózka mogą uprawdopodabniać i nasilać strach przed wysokościami.

Inni badacze uważają, że akrofobia to skutek braku równowagi między wrażeniami z ucha wewnętrznego a danymi wzrokowymi. Jak widać źródła lęku wysokości są do tej pory nieznane i pozostają raczej w sferze spekulacji niż pewnych danych potwierdzonych naukowo.

3. Jak objawia się strach przed wysokością?

U osób z akrofobią w sytuacjach wywołujących lęk pojawiają się zarówno symptomy fizyczne, jak i psychologiczne. Typowe objawy lęku wysokości to przyspieszony oddech, zawroty głowy, oszołomienie, nadmierne pocenie, napięcie mięśni, drżenie kończyn, przyspieszenie tętna, palpitacja serca, skurcze żołądka, nudności, bóle głowy.

Na tym nie koniec, bo jeszcze groźniejsze są symptomy psychiczne takie jak panika, niepokój i ogromny strach. W stresujących momentach u niektórych chorych pojawiają się nawet myśli o nieuchronnej śmierci, która nastąpi właśnie w tym momencie.

4. Jak pokonać lęk wysokości?

Lęk wysokości może bardzo uprzykrzyć życie. Człowiek cierpiący na akrofobię unika wszelkich miejsc, w których mógłby zacząć się bać. Nie wchodzi na wysokie wieże, na balkony w wysokich blokach mieszkaniowych, rezygnuje z uprawiania sportów wysokościowych, boi się latania samolotem albo skakania do basenu z trampoliny.

Jeśli przebywanie na ostatnim piętrze budynku przyprawia cię o zawroty głowy, to na pewno nieraz zastanawiałeś się  jak pokonać lęk. Przy poważnych zaburzeniach, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, niezbędna może okazać się pomoc psychologiczna. W innych przypadkach wskazane jest przyjmowanie leków.

Większość osób ma jednak łagodniejsze formy akrofobii, które można pokonać samodzielnie. Jak to zrobić? Oto krótki przewodnik, który pomoże ci przemóc lęk wysokości w 3 krokach:

• Przygotuj się. Jeśli wiesz, że czeka cię sytuacja, w której będziesz zmuszony do radzenia sobie z fobią, to postaraj się wcześniej przygotować. Zamknij oczy, wyobraź sobie tę sytuację i staraj się myśleć o tym, że wokół znajdują się zabezpieczenia, które uchronią cię przed upadkiem. Kiedy masz atak paniki, trudno ci myśleć racjonalnie i zapominasz, że większość miejsc jest odpowiednio zabezpieczona – dlatego przećwicz to wcześniej.
• Stosuj metodę małych kroków. W przeszłości psychologowie twierdzili, że nagła konfrontacja z fobią to najlepszy sposób na pozbycie się lęku. Jeśli pacjent bał się wody, to wrzucali go do basenu – był zmuszony poradzić sobie ze strachem, aby przeżyć. Obecnie nie stosuje się tak ekstremalnych metod, których konsekwencją często bywało pogłębienie się traumy. Najbardziej popularna jest metoda małych kroków, która pozwala oswoić strach i skutecznie z nim walczyć. Jeśli twoim celem jest stanąć na krawędzi balkonu, to zacznij od małych kroków. Niektórych przeraża już samo słowo „balkon”, dlatego walki z fobią nie rozpoczynaj od wyjścia na taras, chyba że na parterze. Skup się na stopniowych postępach, a pewnego dnia uda ci się podejść do barierki na dużej wyskości.
• Oddychaj. Osoby cierpiące na różnego rodzaju fobie, w sytuacjach wywołujących lęk najczęściej zapominają o oddychaniu. To sprawia, że panika wrasta i nasilają się inne objawy. Niezależnie od tego, czy chcesz pokonać strach przed skokiem z wysokiego mostu, czy jazdą windą - zawsze pamiętaj o oddychaniu. Skup się na oddechu – to cię uspokoi i zajmie myśli, przez co nie będziesz koncentrować się na obawach.

Najważniejsza jest cierpliwość i słuchanie siebie. Nie zmuszaj się do niczego, co sprawia, że czujesz się niekomfortowo. Staraj się pokonać strach przed wysokością we własnym tempie, a na pewno uda ci się pożegnać akrofobię.

W skrajnych przypadkach, gdy akrofobia paraliżuje życie pacjenta, konieczna staje się terapia fobii, najlepiej w nurcie behawioralno-poznawczym, by skonfrontować się stopniowo ze źródłem strachu i zmodyfikować sposób myślenia o przebywaniu na wysokościach. W tym celu wykorzystuje się różne techniki terapeutyczne, np. systematyczną desensytyzację, zanurzanie lub metodę modelowania. Aby ją rozpocząć konieczne jest spotkanie z psychologiem.

Zobacz także:                                                                                                                             Gry komputerowe wyleczą nas z lęków                                                                                Czego boimy się najbardziej?                                                                                                Zobacz, jak pomóc dziecku pokonać strach przed lekarzem

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.