Jodek potasu – zastosowanie, dawkowanie, właściwości i działanie

Jodek potasu to nieorganiczny związek chemiczny o szerokim zastosowaniu medycznym i kosmetycznym. Pełni także rolę w żywieniu człowieka, szczególnie w rejonach, które narażone są na niedobór jodu. Jak działa jodek potasu? Jaka jest jego funkcja w przypadku zagrożeń skażeniami promieniotwórczymi? Czy istnieją przeciwwskazania do przyjmowania jodku potasu?

1. Jodek potasu – co to jest?

Jodek potasu, czyli sól potasowa kwasu jodowodorowego, to nieorganiczny związek chemiczny o wzorze KI. Ma postać bezbarwnych kryształków, które dobrze rozpuszczają się w wodzie.

Jodek potasu stosowany jest w medycynie od dawna. Jest to główny składnik płynu Lugola, który dawniej podawano dzieciom, aby zminimalizować ryzyko skażenia radioaktywnego związanego z katastrofą w Czarnobylu. Płyn ten miał za zadanie zatrzymywanie wnikania radioaktywnych izotopów do organizmu.

2. Jodek potasu – właściwości

Jodek potasu ma następujące właściwości:

• wspiera prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczycowego,
• działa przeciwzapalnie i wykrztuśnie,
• działa niszcząco na grzyby chorobotwórcze Sporothrix schenckii, przez co wspomaga leczenie sporotrychozy,
• zapobiega wychwytowi jodu radioaktywnego przez tarczycę, zmniejszając ryzyko raka tarczycy.

3. Jodek potasu – jak działa?

Zawarty w jodku potasu jod pełni szereg istotnych funkcji w organizmie człowieka. Występuje on głównie w tarczycy i jest odpowiedzialny za wspomaganie prawidłowego funkcjonowania tego gruczołu.

Nie tylko stymuluje jego pracę, ale ma także podstawowe znaczenie dla syntezy hormonów tarczycy. Przez to wpływa jednocześnie na metabolizm energetyczny, odporność, czy równowagę hormonalną.

W przypadku niedoboru jodu mogą wystąpić wole i obrzęki tarczycy, a nawet rak tego gruczołu.

4. Jodek potasu – zastosowanie

Jodek potasu wykorzystywany jest głównie w przemyśle farmaceutycznym, jako dodatek do leków na niedoczynność tarczycy, ale też suplementów diety oraz płynów. Można go znaleźć także w składzie rozmaitych maści, np. do leczenia urazów, czy naciągniętych mięśni.

Z uwagi na to, że wspomaga ochronę przed radioaktywnym jodem, stosuje się go przede wszystkim w przypadku skażenia promieniotwórczego. Poza obecnością w osławionym płynie Lugola, stosowany jest też do produkcji jodyny. Jest to dość powszechny środek do dezynfekcji, wykorzystywany w szpitalach.

Jodek potasu wykazuje również działanie przeciwzapalne oraz wykrztuśne. Stosowany jest także w sytuacji, w której konieczna jest suplementacja jodu, u pacjentów z niedoborem tego pierwiastka.

Jodek potasu wykorzystuje się też do jodowania soli kuchennej, aby przeciwdziałać niedoborom jodu i regulować pracę tarczycy. Czasami wykorzystuje się go także do uzdatniania wody pitnej.

5. Jodek potasu w aptekach

W aptekach znaleźć można suplementy z jodkiem potasu. Mają one najczęściej postać tabletek lub kapsułek. Stosuje się je w przypadku niedoborów jodu, np. u osób zamieszkałych na terenach położonych z dala od morza.

Jodek potasu jest dostępny nie tylko w postaci suplementu, ale i leku. Leki z jodem w większej dawce dostępne są wyłącznie na receptę. Jednak w przypadku zagrożeń skażeniami promieniotwórczymi Minister Zdrowia może zdecydować o wydawaniu ich bezpłatnie, bez recepty.

W aptekach można również kupić płyn Lugola, czyli wodny roztwór jodu i jodku potasu. Jednak preparat ten przeznaczony jest głównie do stosowania zewnętrznego. Dlatego też nie powinien być przyjmowany doustnie bez wyraźnego wskazania lekarskiego.

6. Jak stosować jodek potasu – dawkowanie

Suplementację jodku potasu najlepiej konsultować z lekarzem czy farmaceutą. Zwłaszcza kobiety w ciąży i karmiące piersią, powinny przyjmować jod pod kontrolą lekarza.

Jodek potasu powinien być zawsze przyjmowany dokładnie w takich ilościach, w jakich zaleci lekarz. Przed rozpoczęciem suplementacji, czy leczenia należy także dokładnie zapoznać się z ulotką. Dawkowanie uzależnione jest zarówno od wieku, jak i stanu zdrowia pacjenta.

Środek jest podawany doustnie, zazwyczaj w postaci tabletek. Są one wygodne w aplikacji, można je połknąć lub też rozgnieść i rozpuścić w płynie, np. wodzie.

Dawkowanie w przypadku narażenia na działanie radioaktywnego jodu

W przypadku skażenia promieniotwórczego konieczne jest przyjęcie znacznie wyższej dawki jodku potasu niż przy codziennej suplementacji. W profilaktyce skażenia radioaktywnego należy więc bezwzględnie stosować się do wytycznych, a tabletki przyjmować tylko po wezwaniu do tego przez odpowiednie władze.

Według wytycznych w razie awarii jądrowej, czy uwolnienia radioaktywnego jodu należy przyjąć następujące dawki:

• noworodki poniżej 1. miesiąca życia – 1/4 tabletki (12,5 mg jodu),
• dzieci od 1. miesiąca do 3 lat – 1/2 tabletki (25 mg jodu),
• dzieci 3-12 lat – 1 tabletka (50 mg jodu),
• dzieci powyżej 12 lat, dorośli do 60 lat – 2 tabletki (100 mg jodu),
• ciężarne, kobiety karmiące piersią – 2 tabletki (100 mg jodu).

Środek wykazuje najlepsze działanie, jeśli zostanie przyjęty do 2 godzin od momentu wystawienia na promieniowanie. Jednak uważa się, że przyjęcie jodku potasu do 8 godzin także ma korzystne działanie dla pacjenta.

Przed przyjęciem jodku potasu, warto jest zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu.

7. Jodek potasu a promieniowanie

Jodek potasu odgrywa ważną rolę w zabezpieczaniu organizmu przed działaniem promieniowania radioaktywnego. Jego spożycie w odpowiedniej dawce hamuje wchłanianie radioaktywnych izotopów jodu do tarczycy i zapobiega ich gromadzeniu.

Jest to możliwe dzięki nasyceniu tarczycy stabilnym jodem, co powoduje zablokowanie czynności tego gruczołu. Tym samym zostaje ograniczona jodochwytność radioaktywnej postaci tego pierwiastka.

Absorbowanie radioaktywnego jodu zwiększa ryzyko zapadalności na raka tarczycy w przyszłości. Zwłaszcza wśród osób młodych, dzieci, niemowląt i kobiet w ciąży. Warto jednak podkreślić, że jodek potasu nie chroni przed wszystkimi skutkami promieniowania. Zabezpiecza tylko tarczycę.

7.1. Przeciwwskazania do przyjmowania jodku potasu w czasie zagrożenia radioaktywnego

Przeciwwskazania do stosowania jodku potasu to:

• uczulenie i nadwrażliwość na jodek potasu lub inny składnik leku,
• jawna nadczynność tarczycy,
• choroby autoimmunologiczne związane ze świądem i pęcherzami skórnymi (zapalenie opryszczkowe skóry – choroba Duhringa),
• zaburzenia naczyń krwionośnych.

W przypadku powyższych przeciwwskazań, konieczna jest konsultacja z lekarzem, który biorąc pod uwagę wszystkie za i przeciw, zdecyduje o dalszym postępowaniu.

Konsultacji lekarskiej wymaga też:

• nieleczona autonomia tarczycy,
• zaburzenie czynności nerek,
• leczenie zaburzeń czynności nadnerczy,
• odwodnienie,
• leczenie chorób tarczycy (także w przeszłości),
• przyjmowanie niektórych leków (hamujących czynność tarczycy, moczopędnych oszczędzających potas, kaptopril, enalapril, chinidyna).

8. Jodek potasu – działania niepożądane

Stosowanie doustnie jodku potasu w formie środka wykrztuśnego nie powinno wchodzić w reakcje z innymi lekami o tej specyfice. Niektóre leki zawierające jodek potasu mogą wywołać pewne skutki uboczne. Najczęściej może być to:

• katar,
• problemy żołądkowe,
• nudności i wymioty,
• alergie skórne – wysypka, świąd.

Jod jest niezbędny w czasie ciąży, jednak przed zastosowaniem jodku potasu kobieta powinna skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

9. Czy jodek potasu jest szkodliwy?

Leki z jodkiem potasu należy zawsze stosować zgodnie ze wskazaniami lekarza, który ustala dawkowanie na podstawie przyczyny podania. Natomiast w sytuacjach narażenia na działanie radioaktywnego jodu należy postępować zgodnie z obowiązującymi wytycznymi.

Jeśli jodek potasu jest przyjmowany zgodnie z zaleceniami lekarza nie stanowi zagrożenia dla zdrowia pacjenta, może być podawany nawet kobietom w ciąży lub karmiącym piersią.

Jednak niekorzystnie na organizm działa przyjmowanie jodku potasu na własną rękę, bez wyraźnych wskazań. Zbyt częste, niekontrolowane przyjmowanie jodu w dużych dawkach ma negatywny wpływ na funkcjonowanie gruczołu tarczycy, ponieważ zaburza jej prawidłową pracę. Ponadto nieuzasadnione przyjmowanie jodku potasu może podrażniać układ pokarmowy, czy wywoływać reakcje alergiczne.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.