Kokoryczka – właściwości lecznicze, działanie i wygląd

Kokoryczka (Polygonatum Mill.) to rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Należy do niego co najmniej 50, według niektórych źródeł ponad 70 gatunków.

Polygonatum Mill jest znana także jako „pieczęć Salomona” (ang. Solomon’s seal) i „korzeń szminkowy” (niem. Schminckwurzel), co nawiązuje do faktu wyrabiania szminek z kłącza kokoryczki.

Rośliny występują w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, głównie w południowo-zachodnich Chinach, ale także w Europie i Ameryce Północnej. Można je spotkać na skraju widnych lasów liściastych i w zaroślach oraz w górskich lasach i kosodrzewinie.

W Polsce rośnie kokoryczka okółkowa (Polygonatum verticillatum), kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum) i kokoryczka wonna (Polygonatum odoratum). Traktuje się je jako rośliny ozdobne, niektóre także lecznicze i pokarmowe.

Kokoryczki to byliny kłączowe. Mają:

• duże, grube, poziomo rosnące kłącze,
• wyrastające z kłącza pojedyncze, nierozgałęzione, wzniesione, zwykle łukowate łodygi,
• naprzeciwległe lub skrętoległe, siedzące lub krótkoogonkowe liście,
• wyrastające w skupieniach, obupłciowe, dzwonkowate, białe, zwykle zwisające na szypułkach kwiaty; kokoryczka kwitnie od kwietnia do czerwca,
• okrągłe, czarne lub czerwone jagody (owoce).

W zależności od gatunku kokoryczka osiąga wysokość od 20 do 100 cm.

Uprawa koloryczki

Kokoryczka w ogrodzie to typowa roślina do cienia nadającą się do uprawy pod drzewami. Świetnie sprawdza się jako roślina okrywowa sadzona w większych grupach.

Kokoryczkę sadzi się wczesną jesienią lub wiosną. Stanowisko dla niej powinno być cieniste lub półcieniste, częściowo osłonięte. Jest łatwa w uprawie.

Surowcem leczniczym kokoryczki jest ziele i kłącze rośliny (Rhizoma et Herba Polygonati). Kłącze pozyskuje się głównie wiosną i jesienią, a ziele w okresie kwitnienia, to jest od maja do czerwca.

Do substancji czynnych biologicznie w zielu oraz kłączu kokoryczki należą saponiny steroidowe (m.in. konwalaryna), polisacharydy, aminokwasy (asparagina), flawonoidy, antrachinony, glikozydy i alkaloidy. Można przygotować z nich napar, odwar, macerat, nalewkę, intrakt czy wyciąg.

Kokoryczka jest wykorzystywana w ziołolecznictwie zarówno w Azji, jak i w Europie. Wskazaniem do jej stosowania są choroby układu oddechowego (roślina służy do rozrzedzania zalegającego śluzu), ale także osteoporoza, osłabienie i zmęczenie, zawroty głowy, cukrzyca, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze i inne choroby krążenia. Ma to związek z właściwościami rośliny.

Wiadomo, że kokoryczka ma właściwości hipoglikemizujące (obniża stężenie glukozy we krwi), zmniejsza poziom „złego” cholesterolu, obniża ciśnienie tętnicze krwi i reguluje pracę serca, zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego, zwalnia częstotliwość pracy serca.

Wykazuje także działanie przeciwnowotworowe, uspokajające i moczopędne, dzięki czemu zwiększa objętość wydalanego moczu, ale i wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn. Ma także działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe.

Zewnętrznie kokoryczka używana jest jako tonik, napar czy odwar:

• do rozjaśniania skóry i niwelowania przebarwień,
• w celu łagodzenia stanów zapalnych skóry oraz błon śluzowych (działa kojąco, chłodzi i odkaża),
• do zmniejszania obrzęków i zastoju żylnego.

Kokoryczka, choć jest uznawana za roślinę leczniczą, nie może być używana zawsze i przez wszystkich. Należy pamiętać, że pomimo swoich walorów to jednocześnie trująca roślina ogrodowa. Ponieważ zawiera toksyczne dla ludzi glikozydy i asparganinę, nawet niewielka ilość jagód może wywoływać wymioty, biegunkę i zaburzenie pracy serca.

Stosowanie surowca leczniczego (ziele i kłącze) w optymalnych dawkach leczniczych i przez krótki okres jest bezpieczne. Zażywanie za dużych dawek prowadzi do podrażnienia przewodu pokarmowego, co wiąże się z pojawieniem wymiotów, biegunki czy nudności.

Stosowanie przez kobiety w ciąży i karmiące piersią powinno być skonsultowane z lekarzem. Warto także pamiętać, że nie powinny po nią sięgać dzieci, osoby z niskim ciśnieniem krwi oraz przyjmujące leki hipotensyjne czy nasercowe.