Miesiączka – definicja, fizjologia, pierwsza menstruacja, problemy, ból

Miesiączka, inaczej menstuacja lub okres, polega na cyklicznym krwawieniu z wnętrza macicy, a dokładniej związane jest z okresowym złuszczaniem się błony śluzowej jamy macicy. Ta modyfikacja nabłonka macicy powodowana jest zmianami hormonalnymi pojawiającymi się pod koniec cyklu owulacyjnego – spadek ilości wydzielanego estrogenu i progesteronu.

Menstruacja ma miejsce 14 dni po owulacji. Jeżeli dochodzi do zapłodnienia, ciałko żółte rozwija się wokół komórki jajowej, kontynuując wydzielanie hormonów w dużej ilości, dzięki czemu błona śluzowa macicy otrzymuje stymulację hormonalną umożliwiającą zagnieżdżenie się embrionu. W wypadku ciąży plamienie może pojawiać się jeszcze przez nawet 2–3 pierwsze miesiące.

Czas trwania menstruacji i obfitość krwawienia są różne u każdej z kobiet, średnio krwawienie wynosi od 5 do 25 ml i trwa od 2 do 6 dni dla cyklu 28-dniowego. U niektórych kobiet występują również mniej lub bardziej nasilone bóle menstruacyjne.

Pierwsza menstruacja pojawia się w okresie dojrzewania i oznacza rozpoczęcie pierwszych cyklów owulacyjnych. Średnio występuje około 13. roku życia. Najczęściej menarche (wystąpienie pierwszej menstruacji) ma miejsce w czasie, gdy nie została jeszcze osiągnięta pełna dojrzałość hormonalna, dlatego w większości przypadków pierwsze cykle są bezowulacyjne. To wyjaśnia ich nieregularność. Jest tak około dwóch lat.

Brak menstruacji może być związany z wieloma sytuacjami normalnymi i patologicznymi, funkcjonalnymi lub organicznymi. Jest to przede wszystkim znak ostrzegawczy. W przypadku kobiet w okresie rozrodczym najczęstszą przyczyną braku miesiączki jest ciąża wewnątrzmaciczna lub pozamaciczna. U kobiet powyżej 45–50. roku życia ponad dwuletni brak miesiączki jest zwykle objawem menopauzy.

Brak miesiączki może być również spowodowany przyjmowaniem pigułek antykoncepcyjnych i innych środków hormonalnych (zawierających estrogen i progesteron), które znacząco zmniejszają grubość błony śluzowej macicy.

Poza powodami natury fizjologicznej oraz zażywaniem leków brak menstruacji może mieć następujące przyczyny:

• brak owulacji. Jego przyczyny funkcjonalne mogą być różne, np. dystrofia jajnika czy guzy przysadki, ale również przedwczesna menstruacja, anoreksja, poważne zaburzenia psychiczne itd. Kuracja polega na stymulacji owulacji, odpowiedniej terapii hormonalnej lub leczeniu choroby powodującej ten problem.

• zbyt cienka błona śluzowa macicy. Najczęstszym powodem są zrosty w jej obrębie, które powstają po zabiegach chirurgicznych. Ich leczenie jest również chirurgiczne.

• stenoza szyjki macicy. To zwężenie szyjki macicy, które najczęściej powstaje w następstwie zabiegów chirurgicznych. Powoduje ona zatrzymanie menstruacji w jamie macicy i pojawienie się bólów menstruacyjnych. Przypadłość tę leczy się chirurgicznie.

Silne bóle brzucha w czasie menstruacji są częstym powodem konsultacji lekarskich. Bardzo często bóle menstruacyjne są powodowane przez skurcze macicy. Leczenie tych dolegliwości polega na zażywaniu leków hormonalnych, przeciwskurczowych, przeciwzapalnych itd.

Bolesne miesiączki mogą być również spowodowane stanami chorobowymi, z których najczęstszym jest endometrioza, czyli przerost błony śluzowej macicy. Wówczas w czasie miesiączki występują obfite skrzepy i krwawienia. Endometriozę można leczyć farmakologicznie lub chirurgicznie.