Metoda obserwacji śluzu - dni płodne i niepłodne, zalety i wady

W metodzie obserwacji śluzu, zwanej też metodą owulacji lub Billingsów, właśnie ocena tej „substancji” dostarcza informacji o „stanie płodności”. Śluz jest wytwarzany przez gruczoły szyjki macicy, a jego obecność jest niezbędna do prawidłowego zapłodnienia. Ponad to śluz umożliwia przeżycie plemników w drogach rodnych kobiet, zapewniając im właściwe pH i zdolność ruchu. Jednak główną rolą śluzu jest tworzenie bariery, chroniącej jamę macicy przed różnymi drobnoustrojami.

Śluz można obserwować na kilka sposobów, należy jednak codziennie używać tej samej metody o identycznej porze dnia. Pierwszą i zarazem najprostszą (ale niepewną) metodą obserwacji śluzu jest ocena obecności lub braku śluzu podczas normalnych czynności fizjologicznych w ciągu dnia. Dzięki tej metodzie nie sprawdzamy jednak samego śluzu. Polegamy tylko na subiektywnych odczuciach kobiety. Do przeprowadzenia obserwacji śluzu może nam posłużyć czysta, biała, wyprasowana serwetka lub chusteczka.

Codziennie o tej samej porze (najlepiej wieczorem, przed stosunkiem, oddaniem moczu) chusteczką należy ucisnąć okolicę zewnętrznych narządów płciowych i ocenić śluz, pochodzący z przedsionka pochwy. Ostatni sposób pozwala na najlepszą i najdokładniejszą ocenę, ponieważ obserwujemy śluz szyjkowy pobrany z ujścia zewnętrznego kanału szyjki macicy. W celu uzyskania najlepszego dostępu do szyjki macicy należy lekko unieść jedną nogę lub kucnąć, następnie palcem wskazującym (lub środkowym) pobieramy niewielką ilość śluzu z okolicy szyjki macicy, która znajduje się w sklepieniu (na górze) pochwy. Ta metoda obserwacji śluzu jest najbardziej skuteczna, ponieważ śluz szyjkowy w najmniejszy sposób jest podatny na zaburzenia występujące w pochwie, np. stan zapalny.

Podczas cyklu miesięcznego kobiety pod wpływem hormonów śluz ulega cyklicznym przemianom. W okresie niepłodności przedowulacyjnej możemy zauważyć dwa etapy związane z niskim poziomem estrogenów. Pierwszy charakteryzuje się brakiem występowania śluzu, co przez kobietę jest odczuwane jako suchość w okolicy przedsionka pochwy i zewnętrznych narządów płciowych. Czasami śluz może nie występować (jest to prawidłowy objaw fizjologiczny).

Etap drugi trwa kilka dni i charakteryzuje go pojawieniem się gęstej, lepkiej i skąpej wydzieliny, czyli śluzu gestagennego. Okres płodny jest związany ze wzrostem poziomu estrogenów i rozpoczyna się wraz ze zmianą konsystencji śluzu. Śluz staje się śliski, gładki, jasny, przezroczysty, szklisty i rozciągliwy (nie urywa się podczas rozciągania w palcach), podobny do białka jajka kurzego. Ma to miejsce około sześć dni przed owulacją. Kobieta w tym okresie odczuwa wilgotność i śliskość w okolicy zewnętrznych narządów płciowych. W cyklu krótkim taki śluz może pojawić się w ostatnich dniach krwawienia lub bezpośrednio po zakończonej miesiączce.

Największe wydzielanie śluzu poprzedza bezpośrednio owulację (ok. 24 godziny). Ostatnia zmiana charakteru śluzu ma miejsce po owulacji - ponownie staje się gestogennozależny. Można zaobserwować, że śluz staje się mętny, nieprzejrzysty, białawy lub żółtawy, nieśliski, gęsty, lepki oraz urywa się (podczas próby rozciągnięcia między palcami), a czasem śluz zupełnie zanika. Jeśli zaobserwujemy, że śluz (około trzeciego dnia) znów przyjmie konsystencję płodnego, świadczy to o opóźnieniu owulacji.

Dni płodne rozpoczynają się wraz z pierwszą zmianą cech śluzu. Jego wodnisty charakter umożliwia przeżycie i zdolność ruchu plemników, a co się z tym bezpośrednio wiąże przyczynia się do zapłodnienia komórki jajowej. Okres ten trwa do czwartego dnia po szczycie wydzielania śluzu. Pozostałe dni cyklu miesięcznego to odpowiednio niepłodność przed- i poowulacyjna.

Polega ona na połączeniu kilku metod naturalnej antykoncepcji. Poza obserwacją śluzu kobieta mierzy codziennie temperaturę (oznaczając dzień owulacji poprzez wzrost temperatury ciała) oraz stosuje kalendarzyk w celu określenia długości cyklu miesięcznego i dni płodnych. Metoda ta jest trudniejsza do nauki i wymaga większej dokładności oraz skrupulatnego notowania wszystkich wyników. Jeśli pomiary uzyskane z kilku metod są bardzo rozbieżne, jako wyznacznik dni płodnych stosuje się metodę obserwacji śluzu.

Metoda ta, jeśli jest właściwie przeprowadzana, jest najlepszą z metod naturalnego planowania rodziny. Wskaźnik Pearla wynosi 0,5-40. Poza tym uczy ona systematyczności, pozwala poznać lepiej swoje ciało i procesy w nim zachodzące. Jest ona zupełnie bezpieczna dla zdrowia, a wszelkie zmiany w układzie hormonalnym są szybciej zauważalne przez kobiety, co pozwala wykryć wiele chorób w stadium początkowym. Poza tym metoda obserwacji śluzu jest akceptowana przez większość kultur i religii.

Tak jak inne metody naturalne, obserwacja śluzu wymaga powstrzymania się od współżycia w określonych fazach cyklu miesięcznego, dlatego według WHO nie jest to metoda antykoncepcyjna. Wymaga ona od kobiety systematyczności, dokładności i sumienności w codziennym wykonywaniu pomiarów, poza tym trudność sprawia nauka przeprowadzania obserwacji śluzu oraz interpretacja wyników i wyciągnięcie odpowiednich wniosków. Podczas nauki oceniania śluzu zaleca się wstrzemięźliwość seksualną w pierwszej połowie cyklu (trudność oceny dni płodnych i niepłodnych). Skuteczność metody obserwacji śluzu jest niska u kobiet, nie mających wprawy w jej stosowaniu. Wzrost ryzyka pomyłki dają też zmiany zachodzące w pochwie, np. infekcja, zakażenie. Ta metoda nie jest też skuteczna u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, po porodzie lub poronieniu oraz w stanach zapalnych narządów płciowych.

Źródła

1. Bręborowicz G. Ginekologia i położnictwo, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3082-X
2. Darney D.P., Speroff L. Antykoncepcja, Medycyna Praktyczna, Kraków 2007, ISBN 83-7430-102-2
3. Pertyński T., Zyss T. (red.), Antykoncepcja, MedPharm, Wrocław 2008, ISBN 978-83-60466-29-2
4. Guillebaud J., Szarewski A., Wszystko o antykoncepcji, Medycyna Praktyczna, Kraków 1997, ISBN 83-86657-31-6