Nadciśnienie wrotne – przyczyny, objawy, leczenie i powikłania

Nadciśnienie wrotne to stan, istotą którego jest wzrost ciśnienia w żyle wrotnej powyżej 12 mm Hg. Prawidłowe ciśnienie w żyle wrotnej jest niskie ciśnienie i wynosi od 6 do 8 mmHg (według niektórych źródeł od 5 do 10 mm Hg). Do rozwoju nadciśnienia wrotnego prowadzi zwiększenie oporu w krążeniu wrotnym i utrudniony przepływ krwi.

Żyła wrotna to naczynie, które z jamy brzusznej, to jest żołądka, jelit, śledziony i trzustki, odprowadza do wątroby krew zasobną w składniki pokarmowe i leki, ale i substancje szkodliwe.

W wątrobie krew jest oczyszczana i kierowana żyłami do serca. Wskutek wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej krew cofa się i nie dociera do wątroby.

W zależności od miejsca, gdzie jest zlokalizowana przyczyna utrudnionego przepływu krwi w krążeniu wrotnym wyróżnia się:

• nadciśnienie przedwątrobowe,
• nadciśnienie wątrobowe,
• nadciśnienie zawątrobowe.

W zdecydowanej większości przypadków za nadciśnienie w żyle wrotnej odpowiada marskość wątroby związana z żółtaczką typu B lub WZW C oraz alkoholizmem. Inną przyczyną mogą być schorzenia serca, które utrudniają odpływ krwi z żyły głównej dolnej oraz chorobami nowotworowymi.

Zdarza się, że nadciśnienie wrotne jest powikłaniem zakrzepicy żyły wrotnej, śledzionowej, żył krezkowych i żył wątrobowych (zespół Budda-Chiariego) i obecności zakrzepów w naczyniach, co jest związane ze zwiększoną krzepliwością krwi lub zabiegów i urazów w obrębie jamy brzusznej. Przyczyną nadciśnienia wrotnego może być także schistosomatoza, choroba pasożytnicza wywołana przez przywry.

Za nadciśnienie wrotne u dzieci odpowiadają zaburzenia przepływu krwi przez naczynia przedwątrobowe spowodowane głównie zakrzepicą.

Dolegliwości i symptomy towarzyszące nadciśnieniu wrotnemu są skutkiem wzrostu ciśnienia krwi oraz choroby będącej przyczyną zaburzenia.

Jakie są objawy nadciśnienia wrotnego? To przede wszystkim żylaki przełyku i dna żołądka, obrzęki, wodobrzusze, żółtaczka, także żylaki odbytu czy zaburzenia czynności mózgu związane z niewydolnością wątroby.

Skutkiem cofania się krwi przez żyłę pępkową są poszerzenie żył w powłokach jamy brzusznej wokół pępka (tzw. głowa Meduzy). Charakterystyczne jest powiększenie śledziony z nadreaktywność (hipersplenizm), który przejawia się nadmiernym niszczeniem czerwonych lub białych krwinek oraz płytek krwi.

Nadciśnienie wrotne - jakie badania diagnostyczne wykonać?

Rutynowo nie wykonuje się pomiarów ciśnienia wrotnego, ponieważ jest to badanie inwazyjne. Wymaga cewnikowania naczyń. Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów klinicznych oraz badań dodatkowych.

Aby rozpoznać nadciśnienie wrotne, wykonuje się takie badania jak USG jamy brzusznej, USG dopplerowskie, także endoskopię przewodu pokarmowego.

Terapia nadciśnienia wrotnego ma charakter przyczynowy i polega na leczeniu przyczyn nadciśnienia wrotnego, czyli najczęściej marskości wątroby. Celem jest zniesienie objawów, ale i zapobieganie groźnym powikłaniom.

W leczeniu nadciśnienia wrotnego wykorzystuje się różne rozwiązania, co w dużej mierze zależy od stanu pacjenta i stadium choroby. I tak w profilaktyce krwawień z żylaków przełyku wykorzystuje się leki blokujące receptory adrenergiczne, zaś gdy te już się pojawią, stosuje się podwiązki lub endopętle, skleroterapię, B-RTO lub wsteczną obliterację żylaków żołądka. W zakrzepicy podawane są leki przeciwzakrzepowe. Możliwe jest także wykonanie nakłuć otrzewnej w celu odbarczenia wodobrzusza czy przetaczanie świeżo mrożonego osocza.

Nadciśnienie wrotne i odpływ wsteczny krwi prowadzi do poszerzenia żył i żylaków, między innymi żołądka i przełyku, ale i ma negatywny wpływ na pracę mechanizmu zastawkowego. Najpoważniejszym związanym z patologią powikłaniem są krwotoki z żylaków przełyku i żołądka, które stanowią zagrożenie nie tylko zdrowia, ale i życia.

Następstwem nadciśnienia wrotnego jest rozwój krążenia obocznego:

• krążenia wrotno-żołądkowo-przełykowego z rozwojem żylaków przełyku i dna żołądka,
• krążenia pomiędzy żyłami krezkowymi a żyłami odbytu, z rozwojem żylaków odbytu,
• krążenia żołądkowo-przeponowo-nadnerczowego i żołądkowo-przeponowo-nerkowego,
• krążenia okołopępkowego między żyłami okołopępkowymi a żyłą nabrzuszną powierzchowną z rozwojem tzw. głowy Meduzy.

Co więcej, ponieważ krew nie jest pozbawiana szkodliwych substancji w wątrobie, może dojść do uszkodzenia mózgu wskutek działania toksyn obecnym w układzie krążenia.

Źródła

1. Aktualne poglądy na etiopatogenezę nadciśnienia wrotnego w marskości wątroby
2. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
3. Konturek S. Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3188-5
4. Socha J. Gastroenterologia praktyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, ISBN 83-200-2281-9