Nerw pośrodkowy – budowa, funkcje i uszkodzenie
Nerw pośrodkowy to struktura, która unerwia mięśnie grupy przedniej przedramienia oraz mięśnie kłębu kciuka: skórę ręki, mięśnie zginacze nadgarstka i palców dłoni oraz mięśnie obracające przedramię. Jak jest zbudowany? Jak przebiega? Co oznacza jego uszkodzenie?
1. Co to jest nerw pośrodkowy?
Nerw pośrodkowy (łac. nervus medianus) to struktura, która powstaje z połączenia dwóch korzeni: przyśrodkowego, który pochodzi z pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego i bocznego pochodzącego z jego pęczka bocznego. Zalicza się go do grona nerwów długich splotu ramiennego.
Jakie mięśnie unerwia nerw pośrodkowy? Nervus medianus odpowiada za unerwienie większości mięśni z grupy zginaczy nadgarstka, palców i mięśni kłębu kciuka.
Wraz z nerwem łokciowym zaopatruje przednią grupę mięśni przedramienia, ręki oraz skórę dłoni. To największy nerw odpowiadający za unerwienie mięśni zginaczy kończyny górnej. Typowo otrzymuje włókna nerwowe z korzeni rdzeniowych C6, C7, C8 i Th1 (z pominięciem C5).
2. Gałęzie nerwu pośrodkowego
Prawie wszystkie gałęzie nerwu pośrodkowego odchodzą od głównej części na przedramieniu oraz w okolicy ręki. To:
- gałąź dłoniowa nerwu pośrodkowego,
- gałąź okostnowo-naczyniowa,
- gałąź do stawu łokciowego,
- gałęzie do powierzchownej oraz do głębokiej warstwy przedniej grupy mięśni przedramienia,
- gałęzie do mięśni kłębu kciuka,
- nerw międzykostny przedni przedramienia,
- nerwy dłoniowe wspólne palców.
3. Nerw pośrodkowy - przebieg
Jak przebiega nerw pośrodkowy? Nerw pośrodkowy na ramieniu biegnie wspólnie z tętnicą ramienną, a na przedramieniu pomiędzy warstwami mięśni zginaczy.
Przechodząc przez kanał nadgarstka i dzieli się na nerwy dłoniowe wspólne palców, a następnie na nerwy dłoniowe właściwe palców, które odpowiadają za ruchy oraz czucie trzech pierwszych palców, to jest palca środkowego, palca wskazującego oraz kciuka.
4. Nerw pośrodkowy - uszkodzenie
Porażenie nerwu pośrodkowego obejmuje trzy pierwsze palce u ręki. W czasie zaciskania ręki w pięść, upośledzone jest zginanie kciuka oraz dwóch palców: wskazującego i środkowego.
Gdy zgięte są tylko palce: serdeczny i mały, rozpoznaje się „rękę błogosławiącą”. Gdy do ustawienia dołącza zanik mięśni kłębu kciuka, o ułożeniu mówi się „małpia ręka” (przypomina ułożenie kciuka u małp).
Nerw pośrodkowy - objawy uszkodzenia
Uszkodzenie nerwu pośrodkowego powoduje upośledzenie funkcji ręki o przedramienia. Objawy to:
- ból nadgarstka,
- utrudnione zginanie nadgarstka, drętwienie nadgarstka nasilające się w nocy lub przy przeciążeniu ręki, promieniujące w stronę łokcia,
- upośledzenie zaciskania ręki w pięść w zakresie trzech palców, wypadanie przedmiotów z ręki,
- mrowienie i drętwienie trzech pierwszych palców, mało precyzyjne ruchy palców,
- ograniczona możliwość odwracania i nawracania ręki i przedramienia,
- zasiniona skóra ręki,
- zanik mięśni kciuka,
- zmiany na paznokciach (pękanie, osłabienie płytki).
Porażenie nerwu pośrodkowego obejmuje struktury, które są przez niego unerwiane, czyli trzy pierwsze palce u ręki. Porażenie dotyczy sfery ruchowej oraz czuciowej.
Przyczyny uszkodzenia nerwu pośrodkowego
Przyczyną uszkodzenia nerwu pośrodkowego jest najczęściej zespół cieśni nadgarstka, ucisk na nerw wywołany przez anomalie anatomiczne kości oraz patologiczne zmiany, takie jak ganglion, tłuszczak, krwiak czy guz.
Za patologię mogą również odpowiadać zmiany chorobowe mięśni okolic dłoni i nadgarstka, uraz ramienia, stawu łokciowego, przedramienia lub stawu nadgarstkowego.
5. Nerw pośrodkowy - rehabilitacja i leczenie
Leczenie porażenia nerwu pośrodkowego jest zachowacze lub operacyjne (operacja cieśni nadgarstka), co zależy od ciężkości uszkodzenia struktury. To dlatego tak ważna jest diagnostyka i właściwe rozpoznanie.
Diagnostyka porażenia nerwu pośrodkowego opiera się na wywiadzie, badaniu neurologicznym oraz wynikach badań dodatkowych, takich jak na przykład badanie elektromiograficzne (EMG).
Zachowawcze leczenie nerwu pośrodkowego obejmuje takie postępowanie jak wykonywanie zimnych okładów, które łagodzą obrzęk i tonują ból nadgarstka. Pomocne jest stosowanie opaski lub ortezy odciążającej na staw nadgarstkowy.
Ważne jest unikanie przeciążeń i ruchów zginających oraz prostujących nadgarstek. Nie mniej ważna jest farmakoterapia, czyli podawanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz witaminy B6 i B12.
Nerw pośrodkowy - ćwiczenia
Leczenie zachowawcze uszkodzonego nerwu pośrodkowego wymaga także zabiegów fizykoterapeutycznych oraz ćwiczeń poprawiających ruchomość stawu, rozluźniających, rozciągających i wzmacniających.
Pomocne są zabiegi, które przynoszą efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny, przyspieszają także powrót struktury do pełnej funkcjonalności. To jonoforeza czy krioterapia, pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki oraz kinesiotaping.
Nerw pośrodkowy – leczenie operacyjne
W sytuacji, gdy leczenie zachowawcze nie jest efektywne lub nerw pośrodkowy uległ znacznemu uszkodzeniu (uciśnięciu, naderwaniu lub zerwaniu), konieczny jest zabieg chirurgiczny.
Wówczas przeprowadza się odbarczenie nerwu, przecięcie troczka mięśni zginaczy w kanale nadgarstka. Aby w pełni przywrócić sprawność fizyczną ręki, konieczna jest rehabilitacja.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.