Niedosłuch – czym jest? Przyczyny, rodzaje, leczenie
Niedosłuch to zaburzenie odbioru dźwięków z otoczenia. Często dotyczy on osób starszych, jednak jego przyczyny mogą też nie być związane z wiekiem. Problem ten znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie, uczestniczenie w życiu towarzyskim i ogólną satysfakcję z życia. Co najczęściej powoduje niedosłuch? Jak leczyć zaburzenie?
- 1. Czym jest niedosłuch?
- 2. Jakie są przyczyny niedosłuchu?
- 3. Jakie są rodzaje niedosłuchu?
- 4. Jakie są objawy niedosłuchu?
- 5. Jak diagnozuje się niedosłuch?
- 6. Jak leczyć niedosłuch?
- 6.1. Aparaty analogowe
- 6.2. Aparaty cyfrowe
- 7. Czy istnieją środki wspomagające słuch dla osób z niedosłuchem?
- 8. Czy niedosłuch może wpływać na rozwój mowy u dzieci?
- 9. Jakie są potencjalne skutki psychospołeczne niedosłuchu?
- 10. Czy można zapobiegać niedosłuchowi?
1. Czym jest niedosłuch?
Niedosłuch (łac. hypoacusis) jest jedną z częstszych wad w obrębie ludzkich zmysłów. To zaburzenie ze strony narządu słuchu, polegające na nieprawidłowym przewodzeniu, czy odbiorze dźwięków. Zaburzenie to może mieć charakter nabyty lub wrodzony. Może być częściowe lub całkowite, jedno- lub obustronne.
Biorąc pod uwagę skalę natężenia, wyróżnia się cztery stopnie niedosłuchu:
- lekki stopień niedosłuchu (21-40 dB),
- umiarkowany stopień niedosłuchu (41-70 dB),
- znaczny stopień niedosłuchu (71-90 dB),
- głęboki stopień niedosłuchu (≥91 dB).
Norma słyszenia wynosi 0-20 dB.
2. Jakie są przyczyny niedosłuchu?
Przyczyny niedosłuchu mogą być zarówno wrodzone, jak i nabyte. W pierwszym przypadku zaburzenie może być spowodowane czynnikami dziedzicznymi i wadami rozwojowymi uwarunkowanymi genetycznie. Może być również konsekwencją chorób matki przebytych w okresie ciąży, wywołanych przez infekcje wirusowe. Czasem przyczyną mogą być też obciążenia o charakterze okołoporodowym.
Z kolei przyczyny nabytego niedosłuchu to m.in.
- zażywanie leków uszkadzających słuch (ototoksycznych),
- długotrwałe przebywanie w hałasie,
- niektóre choroby, m.in. choroba Meniere’a, przewlekłe zapalenie ucha, przewlekłe nieropne zapalenie ucha środkowego, uszkodzenia powstałe na skutek infekcji o podłożu wirusowym (np. przeziębienie, grypa), zapalenie opon mózgowych,
- bardzo głośne słuchanie muzyki,
- nowotwory przewodu słuchowego,
- urazy głowy, urazy mechaniczne np. przebicie błony bębenkowej,
- ciało obce, czop w przewodzie słuchowym zewnętrznym,
- zatrucie toksynami.
Mikrouszkodzenia narządu słuchu powiązane mogą być także m.in. z zaburzeniami krążenia, zaburzeniami przemiany materii, chorobami o podłożu autoimmunologicznym.
Przyczyną niedosłuchu może być też naturalny proces starzenia się narządu słuchu. Ryzyko zaburzenia wzrasta bowiem wraz z wiekiem.
3. Jakie są rodzaje niedosłuchu?
Istnieją trzy główne rodzaje ubytku słuchu:
- niedosłuch przewodzeniowy – zaburzenia w części przewodzącej dźwięk (przewód słuchowy zewnętrzny lub ucho środkowe); lepiej słyszalne tony wysokie,
- niedosłuch odbiorczy (zmysłowo-nerwowy) – zaburzenia w części odbierającej dźwięk: nerwu ślimakowego (niedosłuch pozaślimakowy), narządu Cortiego (niedosłuch ślimakowy), zwoju spiralnego (niedosłuch ośrodkowy); lepiej słyszalne tony niskie,
- niedosłuch mieszany – współwystępowanie obu rodzajów w jednym narządzie.
Niedosłuch dzieli się także w oparciu o inne kryteria. I tak, ze względu na czas jego pojawienia, wyróżnia się:
- niedosłuch prelingwalny – zaburzenie powstałe przed rozwojem mowy; może być wrodzony (powstały w okresie prenatalnym) i nabyty (po urodzeniu do 1 r.ż.),
- niedosłuch perilingwalny – powstały w czasie kształtowania się mowy (2-7 r.ż.),
- niedosłuch postlingwalny – powstały po rozwoju mowy.
Z kolei ze względu na etiologię niedosłuch można podzielić na:
- wrodzony,
- nabyty.
Ponadto z uwagi na to, czy ubytek słuchu pojawia się w jednym uchu, czy w obojgu uszu, wyróżnia się:
- niedosłuch jednostronny (niedosłuch ucha lewego, niedosłuch ucha prawego),
- niedosłuch obustronny.
4. Jakie są objawy niedosłuchu?
Niedosłuch związany z wiekiem postępuje stopniowo. W równym stopniu obejmuje zarówno prawe, jak i lewe ucho. Początkowo objawia się trudnościami w rozumieniu mowy innych osób. Ludzie cierpiący na niedosłuch gorzej słyszą tony o wysokiej częstotliwości. Ponadto problemem jest śledzenie rozmowy prowadzonej w dużym hałasie, w większym gronie osób.
Poza tym niedosłuchowi, związanemu z wiekiem, często towarzyszą zawroty głowy i szumy uszne. Z czasem zaburzenia słuchu na tyle się pogłębiają, że mogą doprowadzić do całkowitej głuchoty.
Z kolei niedosłyszenie u dzieci może objawiać się niereagowaniem na dźwięki, brakiem rozwoju mowy, przekręcaniem wyrazów, czy kłopotami z nauką. Dziecko, które gorzej słyszy, może także ustawiać telewizor głośniej niż pozostali członkowie rodziny. Może też mówić głośniej niż zwykle, nie reagować na swoje imię, nie wykonywać poleceń, czy zwracać się tylko jednym uchem do źródła hałasu.
5. Jak diagnozuje się niedosłuch?
Aby określić stopień i rodzaj niedosłuchu, należy wykonać badanie audiometryczne. Skierowanie na to badanie wypisuje lekarz otolaryngolog. Badanie słuchu u dorosłych odbywa się w specjalnej, wytłumionej kabinie. Polega na podawaniu pacjentom czystych dźwięków, na które mają zareagować naciśnięciem specjalnego przycisku.
Wynikiem badania słuchu jest wykres, tzw. audiogram, który pozwala określić stopień uszkodzenia narządu słuchu.
W określonych przypadkach pomocne może być również wykonanie badania rozumienia mowy (audiometria mowy).
6. Jak leczyć niedosłuch?
Niedosłuch leczony jest w zależności od przyczyny uszkodzenia słuchu i stopnia ubytku. Dostępne metody leczenia zaburzeń słuchu to m.in. farmakoterapia, interwencje chirurgiczne, czy wszczepienie implantu słuchowego. W niektórych przypadkach konieczne może być usunięcie ciała obcego lub też leczenie przyczyny podstawowej (np. infekcji), powodującej problem.
Dla wielu ludzi z upośledzeniem słuchu ratunkiem okazuje się także aparat słuchowy. Przywraca on zdolność słyszenia i rozumienia ludzkiej mowy. Noszone w uchu lub za uchem aparaty słuchowe są tak maleńkie, że prawie niezauważalne. Można je dobrać w zależności od potrzeb pacjenta i stopnia niedosłuchu. Dobrze dobrany aparat słuchowy daje odczuwalną poprawę słyszenia w ponad 90 proc. przypadków.
Właściwie dopasowany i eksploatowany aparat słuchowy nie ma szkodliwego wpływu na narząd słuchu. Wręcz przeciwnie – regularnie używany może zapobiec dalszemu pogłębianiu się niedosłuchu. Aparat słuchowy składa się z mikrofonu, wzmacniacza i słuchawki, którą zazwyczaj umieszcza się w uchu.
Dostępne są zarówno aparaty analogowe, jak i cyfrowe.
6.1. Aparaty analogowe
Jako pierwsze pojawiły się aparaty analogowe, które są nadal wykorzystywane, zwłaszcza przez starsze osoby. W tego typu aparatach słuchowych fala dźwiękowa zostaje zamieniona na impuls elektryczny, co może wpływać na pogorszenie jakości dźwięków.
6.2. Aparaty cyfrowe
Aparaty cyfrowe mają większe możliwości niż aparaty analogowe i są o wiele mniejsze. Są idealne dla osób aktywnych zawodowo i towarzysko. Niektóre są tak nowoczesne, że same rozpoznają hałas, wyłączają go i jednocześnie wzmacniają docierającą do uszu mowę.
Cyfrowe aparaty słuchowe są prawdziwym dobrodziejstwem dla ludzi z zaawansowaną głuchotą. Mogą być używane codziennie, od rana do wieczora. Dostępne są w różnych cenach i refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
7. Czy istnieją środki wspomagające słuch dla osób z niedosłuchem?
W aptekach dostać można różnego rodzaju suplementy diety, które wspierają dobry słuch. Produkty te zawierają w swoim składzie między innymi naturalne ekstrakty roślinne (np. z miłorzębu japońskiego), niektóre witaminy z grupy B, melatoninę, czy magnez. Dostępne są także preparaty zmiękczające woskowinę, w formie kropli, czy sprayów.
Jednak produkty te nie są w stanie wyleczyć niedosłuchu. Tego rodzaju zaburzenie zawsze wymaga konsultacji laryngologicznej. Lekarz w oparciu o wynik pomiaru intensywności dźwięku i stopnia ubytku słuchu w decybelach, jest w stanie wdrożyć odpowiednie leczenie i zdecydować, czy tego rodzaju suplementacja jest potrzebna.
8. Czy niedosłuch może wpływać na rozwój mowy u dzieci?
Słuch jest niezbędny nie tylko do odbierania mowy, ale również dla jej rozwoju. Wady słuchu mogą prowadzić do opóźnienia rozwoju komunikacji językowej oraz ograniczać zasób słów. Pojawiają się także zaburzenia artykulacji. Dziecko może przekręcać wyrazy, mówić niewyraźnie. Występują również ograniczenia w zakresie umiejętności rozumienia wypowiedzi słownych.
Co istotne, nawet niewielka wada słuchu i nieznaczny stopień niedosłuchu u dziecka może mieć już negatywny wpływ na rozwój mowy i rozumienie języka.
9. Jakie są potencjalne skutki psychospołeczne niedosłuchu?
Niedosłuch wpływa negatywnie na nawiązywanie i podtrzymywanie relacji. Zaburza zdolność komunikowania się nie tylko w kontaktach bezpośrednich, ale także podczas rozmów przez telefon. Niezdolność do wyraźnego słyszenia ogranicza samodzielność, może negatywnie wpływać na rozwój zawodowy i edukację.
Osoby z niedosłuchem mogą odczuwać wstyd, niezręczność, niższe poczucie własnej wartości. Co dalej może prowadzić do izolacji społecznej, obniżonego nastroju, wyczerpania psychicznego i zachowań depresyjnych.
10. Czy można zapobiegać niedosłuchowi?
W profilaktyce niedosłuchu pomocne jest:
- unikanie długotrwałej ekspozycji na hałas,
- stosowanie środków ochronnych dla słuchu, gdy natężenie hałasu jest duże,
- ochrona uszu przed zimnem i wiatrem,
- wdrożenie leczenia w razie infekcji,
- dbanie o higienę uszu,
- wykonywanie profilaktycznych badań słuchu,
- zmniejszanie głośności podczas słuchania muzyki lub oglądania telewizji.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.