Niepokalanek pospolity – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus), znany także jako niepokalanek mnisi czy niepokalanek zwyczajny, to roślina zielna z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Naturalnie występuje na terenie Afryki, Azji i Europy Południowej.

W Polsce, z uwagi na niskie temperatury okresu zimowego, należy do rzadkości. Nie rośnie dziko. Jest jednoroczną rośliną sadzoną w ogrodach lub uprawianą w donicach w celach ozdobnych.

Jak wygląda niepokalanek mnisi? Roślina swoim wyglądem przypomina lawendę. Jej owoce – kuliste pestkowce – mogą kojarzyć się z ziarenkami pieprzu. Ma postać niewielkiego, aromatycznego krzewu o ozdobnych kwiatach i liściach, które mają dłoniaste ułożenie. Roślina kwitnie od czerwca do września.

Niepokalanek pospolity to roślina lecznicza. Surowiec zielarski stanowi owoc niepokalanka zwyczajnego (Fructus Agni casti fructus) o minimalnej zawartości kastycyny na poziomie 0,08 proc. (Fructus Agni casti). Całe, dojrzałe owoce zbiera się jesienią, po czym suszy w temperaturze pokojowej.

Wykorzystywane są także liście rośliny (Fructus Agni casti).

Niepokalanek pospolity zawiera wiele substancji czynnych, które warunkują jego działanie lecznicze. To przede wszystkim flawonoidy, głównie kastycyna, luteolina, apigenina, chryzosplenetyna, chryzosplenol D, cynarozyd, izoramnetyna i penduletyna, także octan bornylu, 1,8- cyneol, limonen, α- pinen i β-pinen, sabinen, farnsezen, beta – kariofilen oraz octan alfa – terpinylu. W jego składzie obecne są także diterpeny labdanowe, alkaloidy czy irydoidy.

Leki z niepokalankiem mają postać tabletek zawierających suchy wyciąg z owoców niepokalanka pospolitego lub kropli homeopatycznych. Dostępne są również suplementy diety: suszone ziele, tabletki, wyciągi czy kapsułki.

Początkowo niepokalanek pospolity był wykorzystywany w medycynie klasztornej (do czego nawiązuje jego nazwa). Mnisi zauważyli, że łagodzi dolegliwości związane z miesiączką oraz obniża poziom popędu seksualnego u kobiet.

Jego właściwości i aktywność ma głównie związek z działaniem dopaminergicznym (jako agonista receptorów dopaminergicznych hamuje uwalnianie prolaktyny z przysadki mózgowej), ale i estrogennym.

Jak niepokalanek wpływa na kobiecy organizm?

Niepokalanek pospolity wpływa na organizm kobiety, ponieważ:

• wspomaga łagodzenie objawów PMS, który objawia się wahaniami nastroju, bólem głowy i piersi, rozdrażnieniem czy napięciem nerwowym,
• pomaga regulować cykl menstruacyjny z uwagi na stabilizowanie stężenia hormonów kobiecych,
• pomaga przy zbyt skąpym bądź intensywnym krwawieniu,
• wspiera płodność nie tylko dzięki uregulowaniu cyklu menstruacyjnego, ale i wpływie na poziom progesteronu w fazie lutealnej,
• łagodzi objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, drażliwość, kołatanie serca, zmęczenie,
• pomaga usuwać nadmiar wody w organizmie, przeciwdziała obrzękom związanym z gromadzeniem wody (niepokalanek działa moczopędnie).

Co istotne, roślina – za sprawą obecności flawonoidów i garbników – działa także przeciwnowotworowo, zwłaszcza jeżeli chodzi o raka szyjki macicy i jajników.

Niepokalanek dla mężczyzn?

Niepokalanek mnisi może być stosowany także przez mężczyzn. Roślina sprawdza się w leczeniu zaburzeń przedwczesnego wytrysku, łagodzi objawy andropauzy, wycisza zmiany trądzikowe, hamuje wypadanie włosów oraz zmniejsza przetłuszczanie się skóry twarzy.

Niepokalanek pospolity wspiera również walkę z wolnymi rodnikami, które odpowiadają nie tylko za przyspieszenie procesów starzenia, ale i rozwój wielu chorób.

Niepokalanek pospolity, pomimo że wykazuje dobroczynny wpływ na organizm, może wywołać działania niepożądane, takie jak nudności, bóle brzucha, zaczerwienienie, wysypka, pokrzywka, świąd i inne alergiczne reakcje skórne, bóle i zawroty głowy, suchość w ustach, pobudzenie, zaburzenia cyklu menstruacyjnego, tachykardia.

Niemniej roślina jest bezpieczna – stosowana w dozwolonych ilościach jest dobrze tolerowana (najczęściej sugeruje się zażywanie ich w granicach 200-300 mg dziennie, zwykle raz lub dwa w ciągu doby), a efekty uboczne występują rzadko. A przeciwwskazania?

Preparaty z niepokalankiem mnisim nie są przeznaczone dla:

• kobiet w ciąży,
• kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, hormonalną terapię zastępczą,
• kobiet zmagających się z chorobą hormonozależną, np. nowotworową (rak piersi, rak trzonu macicy, rak okrężnicy, rak jajnika, rak szyjki macicy, rak odbytnicy, rak żołądka, rak tarczycy),
• osób stosujących leki: dopaminowe, anty-psychotyczne, stosowane w chorobie Parkinsona.