Objawy białaczki u dzieci

Trzy główne grupy krwinek tworzących krew to:

• erytrocyty, inaczej krwinki czerwone,
• leukocyty, czyli krwinki białe,
• trombocyty, czyli płytki krwi.

Erytrocyty zawierają w sobie hemoglobinę, która ma zdolność łączenia się z tlenem i przenoszenia go we krwi. Odpowiadają więc za prawidłowe utlenowanie organizmu. Leukocyty to grupa wielu rodzajów krwinek, takich jak limfocyty, granulocyty, monocyty. Ich wspólną funkcją jest zapewnienie organizmowi odpowiedniej odporności przez zapobieganie infekcjom oraz ich zwalczanie. Płytki uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi. W wypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego przylegają do jego ściany, aby je uszczelnić, oraz wydzielają substancje powodujące tworzenie skrzepu.

Przy wyparciu poszczególnych typów komórek dochodzi do pojawienia się objawów wynikających z wypadnięcia funkcji pełnionej przez dany składnik. Brak erytrocytów prowadzi do anemii, czyli niedokrwistości. Choroba ta objawia się: narastającym osłabieniem, łatwą męczliwością, zaburzeniami koncentracji, bólami głowy, bladością skóry i śluzówek, dusznościami, zaburzeniami rytmu serca. Natomiast wzrost podatności na występowanie zakażeń wynika z niedoboru leukocytów – dominują głównie zakażenia grzybicze i bakteryjne, uaktywniają się zakażenia wirusowe. Pojawiają się również zaburzenia krzepnięcia.

Białaczka jest zaburzeniem dotyczącym układu leukocytów, czyli białych krwinek. W wyniku niekorzystnej mutacji powstaje komórka nowotworowa. Jest to komórka, która dałaby początek leukocytom, ale powstające z niej krwinki są niepełnowartościowe i nie są w stanie spełniać funkcji odpornościowych. Ponadto rozmnażają się w sposób niekontrolowany. Stopniowo rozrastają się w szpiku – zajmują miejsce oraz zaburzają powstawanie i dojrzewanie innych rodzajów komórek: erytrocytów, leukocytów, płytek krwi. W następnym etapie komórki nowotworowe wydostają się ze szpiku i docierają do różnych narządów, czyniąc w nich szkody.

Najczęściej występującą białaczką u dzieci jest ostra białaczka limfoblastyczna, rzadziej obserwowana jest ostra białaczka szpikowa, a najrzadziej białaczki przewlekłe. Początek objawów białaczki nieraz jest trudny do uchwycenia. Objawy białaczki wynikają z niedoborów komórek krwi potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu małego człowieka oraz z uszkodzenia narządów, do których zawędrowały komórki białaczkowe.

Zwiększa się skłonność do powstawania siniaków i wybroczyn, mogą pojawić się krwawienia z nosa czy dziąseł, może także wydłużać się czas krwawienia - na przykład po zranieniu. Pojawiać może się również zwiększona tendencja do zakażeń, głównie w obrębie układu oddechowego i zatok. Infekcje mogą trwać dłużej niż dotychczas i często nawracać, często również występuje gorsza odpowiedź na stosowane leczenie.

Ponieważ ze szpiku zostają wyparte erytrocyty przenoszące tlen – dziecko staje się blade, apatyczne, osowiałe. Zaczyna się gorzej uczyć. Traci sprawność w czynnościach, których wykonywanie do tej pory przychodziło mu z łatwością. Maluch robi się bardziej senny, nie jest tak chętny do zabawy jak wcześniej, szybciej się męczy.

Kolejnym objawem są bóle kończyn. Pojawiają się one często, gdy dziecko położy się do łóżka i rozgrzeje. Nie są to bóle mięśniowe, nie pojawiają się po urazach, a wygląd nóżek nie jest zmieniony.

Kiedy dojdzie do powiększenia wątroby i śledziony, występują dyskomfort w jamie brzusznej, bóle brzucha. Gdy komórki nowotworowe dotrą do mózgu i tam się osadzą, dziecko może skarżyć się na bóle głowy, cierpieć na poranne wymioty i nudności oraz zaburzenia widzenia.

Powiększenie węzłów chłonnych jest objawem białaczki w jej rozwiniętym stadium. Ponieważ wyczuwalne węzły chłonne są częste wśród dzieci (ponad 50% dzieci zgłaszających się do lekarza pediatry) z racji dużej ilości infekcji, które przechodzą, większość przypadków ich powiększenia nie jest niepokojąca. Zazwyczaj ustępuje samoistnie lub po kuracji antybiotykami i zakończeniu infekcji. Jeśli węzły nie zmniejszą się po wyleczeniu zakażenia i pozostaną takiej samej wielkości przez 6 tygodni lub dłużej, może to nasuwać podejrzenie choroby nowotworowej. Inne niepokojące objawy towarzyszące powiększeniu węzłów to pocenie się malucha w nocy, chudnięcie, swędzenie skóry, szybki wzrost rozmiarów węzłów.

Niepokojące zmiany w badaniu krwi

Zmiany w budowie i funkcjonowaniu krwi odzwierciedlają się w jej badaniu. Po wykonaniu badania morfologii krwi można w niej stwierdzić:

• obecność nieprawidłowych, nowotworowych komórek we krwi – tzw. blastów,
• wzrost, spadek ilości białych krwinek lub prawidłową ich ilość,
• niedokrwistość, czyli spadek poziomu krwinek czerwonych i hemoglobiny,
• małopłytkowość, czyli zmniejszoną ilość płytek.

Nie należy wpadać w panikę, gdyż wiele z wymienionych objawów, jak na przykład powiększenie węzłów chłonnych czy wymioty, rzadko jest przyczyną tak groźnej, jak białaczka, choroby dziecka. Należy jednak zachować czujność i wykonać morfologię krwi z rozmazem.

We wczesnych etapach białaczki badanie to może być prawidłowe. We krwi mogą jeszcze nie znajdować się komórki nowotworowe, ale jeśli obecne będą objawy zajęcia szpiku, takie jak niedokrwistość czy małopłytkowość, lekarz z pewnością zleci wykonanie jego nakłucia. Tylko biopsja szpiku i ocena jego budowy komórkowej pozwala na rozpoznanie białaczki.

Nie wykazano, żeby np. częstsze wykonywanie morfologii krwi u zdrowych dzieci pomagało we wczesnym wykryciu białaczki. Badanie to należy jednak zlecić, jeśli wystąpią i będą się utrzymywać opisywane powyżej objawy.

Źródła

1. Białaczki u dzieci są wyleczalne, tylko trzeba odpowiednio wcześnie je wykryć
2. Madej G. Chemioterapia onkologiczna dorosłych i dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, ISBN 83-200-2194-4
3. Radwańska U. Białaczki u dzieci, Volumed, Wrocław 1998, ISBN 83-87804-00-2
4. Sońta-Jakimczyk D. Choroby krwi i układu krwiotwórczego u dzieci, Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2002, ISBN 83-88895-41-9
5. Matysiak M. Hematologia w praktyce pediatrycznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2639-3
6. Chybicka A., Sawicz-Birkowska K. Onkologia i hematologia dziecięca, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ISBN 978-83-200-3334-2