Octan sodu – zastosowanie, właściwości, szkodliwość
Octan sodu jest organicznym związkiem chemicznym, prostym połączeniem anionu octanowego i kationu sodowego. To sól sodowa kwasu octowego. Występuje w niektórych roślinach. Używany jest w produkcji żywności i kosmetyków. Jakie ma właściwości? Czy jest szkodliwy?
1. Co to jest octan sodu?
Octan sodu to organiczny związek chemiczny z grupy octanów, sól kwasu octowego i zasady sodowej. Jego inne nazwy to sól sodowa kwasu octowego, sól sodowa kwasu etanowego, etanian sodu. Jego wzór chemiczny zapisuje się jako CH3COONa.
Jakie właściwości ma octan sodu? Substancja ma postać drobnego białego proszku lub dużych przezroczystych kryształów. Jest dobrze rozpuszczalna w wodzie.
Z uwagi na hydrolizę, to jest reakcję podwójnej wymiany przebiegającej między wodą i rozpuszczoną w niej substancją, w obecności wilgoci lekko pachnie kwasem octowym. W postaci ciała stałego jest substancją bezwonną.
Octan sodu w roztworach wodnych ulega częściowej odwracalnej hydrolizie z wytworzeniem odczynu zasadowego. Wykazuje również zdolność do wiązania jonów metali (to sekwestrant). Jest też substancją higroskopijną, co oznacza, że chłonie wilgoć z otoczenia.
2. Octan sodu - gdzie kupić i jak zrobić?
Jak zrobić octan sodu? Tę sól słabego kwasu i mocnej zasady otrzymuje się w reakcji kwasu octowego z węglanem sodu lub wodorotlenkiem sodu. Co to znaczy? Wystarczy zmieszać roztwór kwasu octowego z wodorotlenkiem sodu, węglanem lub wodorowęglanem sodu i odparować go do uzyskania kryształów (białych lub przezroczystych).
Octan sodu można także bez problemu kupić, zarówno stacjonarnie, jak i online w sklepach z odczynnikami chemicznymi. Jego cena nie jest wysoka, niemniej zależy od gramatury oraz stopnia czystości. Dostępny jest octan bezwodny lub trójwodny.
Wyróżnia się bowiem dwie wspomniane postaci octanu sodu:
- bezwodny octan sodu (to czysta sól, bez cząsteczek wody),
- trójwodny octan sodu (jedna cząsteczka soli otoczona jest trzema cząsteczkami wody).
3. Zastosowanie octanu sodu
Octan sodu znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym. Jest traktowany jako dodatek do żywności jako regulator kwasowości, stabilizator, konserwant i substancja kompleksująca jony metali (zapobiega zmianie barwy, konsystencji i smaku żywności).
Octan sodu w żywności oznaczono E262. Otrzymuje się go w wyniku fermentacji bakteryjnej cukru, melasy i alkoholu.
Substancję można znaleźć w składzie takich produktów jak płatki śniadaniowe i przetwory zbożowe, dżemy i galaretki, cukierki, sosy i koncentraty do zup, marynat, oleju, majonezu, przetworów rybnych i mięsnych.
Co ciekawe, octan sodu naturalnie występuje w niektórych roślinach. Jest więc jednym z niewielu konserwantów występujących naturalnie w przyrodzie.
Roztwór octanu sodu to także składnik aktywny ogrzewaczy termicznych. To zwykle nieduże pojemniki wykonane z tworzywa sztucznego, wypełnione przesyconym roztworem octanu sodu. Są wykorzystywane jako ogrzewacze do rąk czy kompresy. Jak działają?
Pobudzony bodźcem mechanicznym octan sodu krystalizuje się, wydzielając przy tym ciepło. Proces jest odwracalny. Za każdym razem po użyciu ogrzewacz powinno się gotować we wrzątku do momentu rozpuszczenia jego zawartości. Podobne kompresy używane są w praktyce fizjoterapeutycznej.
W przemyśle kosmetycznym octan sodu pełni funkcję konserwantu. Pozwala zachować pożądane pH produktów, hamuje rozwój patogenów, a i niweluje nieprzyjemny zapach. To jednak nie wszystko. W przemyśle kosmetycznym oznaczany zgodnie z obowiązującymi regulacjami jest jako INCI: sodium acetate (octan sodu).
Octan sodu jest też:
- dodatkiem do cementu, który zabezpiecza przed wnikaniem wilgoci,
- składnikiem wykorzystywanym w garbarstwie,
- wykorzystywany w przemyśle tekstylnym do barwienia tkanin,
- znajduje zastosowanie w produkcji gumy.
4. Octan sodu – czy szkodliwy?
Octan sodu jest substancją, spożywanie której nie wiąże się z występowaniem skutków ubocznych. Wiadomo, że kwas octowy i jego sole obecne w żywności są metabolizowane w wątrobie do jonu wodorowęglanowego, potem do dwutlenku węgla i wody.
Bezpieczeństwo octanu sodu zostało potwierdzone badaniami, co potwierdza status GRAS (ang. Generally Recognized As Safe) nadany przez FDA (ang. Food and Drug Administration, Agencja żywności i leków).
Octan sodu może być stosowany nawet przez niemowlęta, dzieci i kobiety karmiące piersią. Jedynym przeciwwskazaniem do spożywania produktów zawierających octan sodu E262 jest uczulenie na ocet (kwas octowy).
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.