Osteoporoza (prezentacja edukacyjna)

Czy osteoporoza występuje tylko u starszych osób?

Osteoporoza jest postrzegana jako schorzenie, które wykształcają kobiety w starszym wieku, jednak uszkodzenia wywołane tą chorobą zaczynają się o wiele wcześniej. Nasze kości osiągają szczytową gęstość w wieku około 25 lat, dlatego też niezwykle ważne jest, by do tego czasu, dzięki odpowiedniemu stylowi życia (zdrowa dieta bogata w wapno, aktywność fizyczna), zbudować silne i mocne kości, które pozostaną takie przez resztę naszego życia.

Osteoporoza a zdrowie publiczne

Tylko w samych Stanach Zjednoczonych ponad 10 milionów ludzi cierpi na tę chorobę, a kolejne 34 miliony ma osteopenię (niską gęstość kości). Około 80% chorych to kobiety. Ponieważ społeczeństwo się starzeje, liczba chorych będzie stopniowo wzrastać, a co za tym idzie – wzrastać będą koszty leczenia takich osób.

Objawy osteoporozy

Zdrowe kości składają się z białka, kolagenu i wapna, które zapewniają im siłę i odporność, natomiast kości dotknięte osteoporozą ulegają uszkodzeniu lub złamaniu przy najmniejszych urazach, w przypadku których zdrowa kość pozostałaby nienaruszona. Osteoporoza może rozwijać się bezobjawowo przez lata, przez co pacjenci mogą sobie nie zdawać sprawy ze swojej kondycji dopóki nie ulegną wypadkowi, w wyniku którego doświadczą bolesnego złamania. Symptomy zależą od tego, gdzie zlokalizowane jest uszkodzenie.

Osteoporoza a uszkodzenie kręgosłupa

Uszkodzenie kręgosłupa powoduje niezwykle silny ból, który promieniuje od tyłu w kierunku boków. Z biegiem czasu powtarzające się uszkodzenia kręgosłupa mogą wywołać przewlekłe bóle dolnej części pleców, obniżenie wzrostu lub powstanie garbu.

Osteoporoza a nadwyrężenia

Są to złamania czy uszkodzenia, które powstają w wyniku nadwyrężenia tkanki kostnej na skutek zwykłego poruszania się czy potknięcia np. o krawężnik.

Objawy osteoporozy: złamania szyjki kości udowej

Złamanie biodra następuje zwykle w wyniku upadku, u pacjentów z osteoporozą uszkodzenie to może powstać w banalnych okolicznościach, przy czym leczenie może być skomplikowane ze względu na niską gęstość i jakość tkanki kostnej.

Skutki osteoporozy

Złamania u osób cierpiących na osteoporozę wywołują dotkliwy ból, gorszą jakość życia oraz niepełnosprawność. Prawie 30% pacjentów ze złamaniem biodra będzie wymagało długoterminowego leczenia i opieki medycznej w domu. Około 20% kobiet z urazem kości udowej umrze w ciągu kilku następnych lat w pośredniej konsekwencji odniesionego uszkodzenia. Co więcej, jeśli chory doświadczył choć raz urazu kręgosłupa, jest w grupie wysokiego ryzyka kolejnego złamania w przyszłości.

Co wpływa na wytrzymałość i siłę kości?

Masa kostna, czyli gęstość kości, determinuje wytrzymałość i siłę tkanki kostnej. Im jest ona gęstsza, tym mocniejsza, natomiast zmniejszenie gęstości tkanki kostnej, zarówno warstwy zewnętrznej (kości zbitej), jak i wewnętrznej (kości gąbczastej), powoduje, że kości stają się lżejsze, bardziej kruche i podatne na złamania. Elementy, które wpływają na jakość tkanki kostnej, to czynniki genetyczne, środowiskowe oraz medyczne (przyjmowane leki, choroby). Mężczyźni posiadają wyższą gęstość kości niż kobiety, zwykle masa kostna formuje się podczas dzieciństwa i osiąga swoją szczytową formę w wieku 25 lat, która utrzymuje się przez kolejne 10 lat. Po osiągnięciu 35. roku życia zarówno u kobiet, jak i mężczyzn dochodzi do około 0,3–0,5% utraty masy kostnej w skali roku w wyniku procesu starzenia się.

Estrogeny a osteoporoza

Estrogeny odgrywają ważną rolę w utrzymywaniu odpowiedniej gęstości kości – gdy ich poziom spada w wyniku menopauzy, masa tkanki kostnej się zmniejsza. Podczas pierwszych 5 – 10 lat po menopauzie kobiety tracą w skali rocznej około 2 – 4% masy kostnej. Przyśpieszona utrata masy kostnej po menopauzie jest jednym z głównych przyczyn osteoporozy u płci pięknej.

Czynniki ryzyka osteoporozy

Czynnikami ryzyka dla osteoporozy są:
– płeć żeńska,
– rasa biała lub żółta,
– szczupła budowa ciała,
– uwarunkowania genetyczne (osteoporoza u krewnych), – palenie papierosów,
– nadużywanie alkoholu,
– brak ruchu,
– dieta uboga w wapń,
– niedożywienie,
– zły ogólny stan zdrowia,
– niski poziom estrogenów,
– chemioterapia,
– wiek pomenopauzalny,
– przewlekłe stany zapalne,
– inne choroby:
cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, kamica nerkowa,
– długotrwałe unieruchomienie, które może spowodować zmiany osteoporotyczne nawet u młodych osób,
– nadczynność tarczycy,
– nadczynność przytarczyc,
– niedobór witaminy D,
– niektóre leki, np. heparyna, fenytoina, barbiturany,
– przyjmowanie leków: kortykosteroidów, nasennych, hormonów tarczycy.

Rozpoznanie osteoporozy

Badaniem służącym rozpoznaniu osteoporozy jest densytometria kości, która określa gęstość mineralną kości (ang. Bone Mineral Density – BMD). Zwykle ocenia się BMD odcinków układu kostnego, które najczęściej ulegają złamaniom w przebiegu osteoporozy – szyjki kości udowej, odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa oraz dalszego odcinka kości promieniowej. Dane z badania densytometrycznego prezentowane są jako wskaźniki: T-Score (por. do gęstości kości osób młodych) i Z-Score (por. do osób w tym samym wieku). Zdjęcie RTG pokazuje tylko bardzo zaawansowaną osteoporozę i nie może być podstawą rozpoznania. Zwykle leczenie osteoporozy rozpoczyna się, gdy T-Score jest równy lub przekracza –2,5 SD albo istnieją inne czynniki ryzyka złamań, np. skłonność do upadków. W diagnozowaniu osteoporozy wykorzystuje się również badania laboratoryjne poziomów m.in. wapnia, fosforu oraz biopsję kości.

Kto powinien się przebadać?

Do grupy osób, które powinny przebadać się pod kątem osteoporozy, należą:
– kobiety po menopauzie poniżej 65 lat, które należą do grupy podwyższonego ryzyka,
– wszystkie kobiety w wieku 65 lat i powyżej,
– kobiety po menopauzie ze złamaniami, choć nie jest to obowiązkowe, bowiem leczenie może być rozpoczęte bez względu na gęstość tkanki kostnej,
– kobiety z chorobami powiązanymi z osteoporozą.

Profilaktyka i leczenie - ciąg dalszy

Poniżej przedstawiono kilka metod pozwalających uniknąć rozwoju osteoporozy bądź go zatrzymać:
– aktywność fizyczna – co prawda nie zwiększa ona masy kostnej, ale zmniejsza jej ubytek oraz wzmacnia równowagę, co czyni nas mniej podatnymi na upadki. U chorych na osteoporozę przeciwwskazane są ćwiczenia ogólne, szeroko propagowane w środkach masowego przekazu, takie jak aerobik i jogging (znacznie obciążają kości i niosą ze sobą niebezpieczeństwo kontuzji). Najlepszymi formami aktywności są w tym przypadku spacer, pływanie czy jazda na rowerze;
– rzucenie lub przynajmniej ograniczenie palenia papierosów;
– ograniczenie spożycia alkoholu;
– uzupełnienie diety w wapń;
– suplementacja witaminy D;
– terapia hormonalna.

Osteoporoza leczenie

Leki stosowane w leczeniu osteoporozy to:
bisfosfoniany:
– alendronian,
– etydronian,
– klodronian,
– kwas ibandronowy,
– kwas zoledronowy,
– pamidronian,
– ryzedronian.