Płytki oddech – przyczyny, objawy i leczenie
Płytki oddech to dolegliwość, która może pojawiać się w wielu sytuacjach. Przyczyną może być zarówno przeżywanie silnych emocji, jak i choroba, tak ostra, jak i przewlekła. Jak sobie pomóc? Kiedy zgłosić się do lekarza?
1. Co to jest płytki oddech?
Płytki oddech, czyli trudności w oddychaniu, problem z łapaniem tchu czy wzięciem głębszego oddechu i wrażenie niewystarczającej ilości powietrza w płucach, jest przypadłością, której doświadczył niemal każdy. Wrażenie niemożności wzięcia głębokiego oddechu może pojawić się bowiem w wielu okolicznościach, bez względu na stan zdrowia, wiek czy płeć.
Płytki i szybki oddech (o częstości powyżej 16 na minutę) określany jest jako tachypnoe. Ze względu na zaawansowanie dolegliwości, dzieli się ją na duszność przewlekłą, podostrą oraz ostrą. Z uwagi na czasu i okoliczności pojawiania się płytkiego oddechu wyróżnia się duszność spoczynkową i wysiłkową.
2. Jak wygląda płytki oddech?
Jakie są objawy płytkiego oddechu? W większości przypadków krótki i płytki oddech wywołuje jedynie dyskomfort. Typowe dla niego są ruchome skrzydełka nosa, niemożność wykonania oddechu bez zaangażowania dodatkowych mięśni oddechowych i świst lub tak zwany stridor, czyli szmer krtaniowy.
Sytuacja zmienia się, gdy przypadłość występuje przewlekle (jest składową różnych poważnych zespołów chorobowych, np. POChP czy raka płuc) bądź czasowo (np. płytki oddech wieczorem lub w nocy, co wskazuje na obturacyjny bezdech senny czy są wyjątkowo dokuczliwe (np. atak paniki).
W takiej sytuacji płytki oddech może wywoływać nie tylko niepokój czy drażliwość, ale także nadmierne zmęczenie, osłabienie i senność w ciągu dnia, również trudności ze spaniem, wybudzanie się w nocy. Zdarza się, że konsekwencją jest drżenie mięśni czy kwasica oddechowa (jej istotą jest wzrost stężenia dwutlenku węgla i spadek utlenowania krwi).
3. Przyczyny płytkiego oddechu
Płytki oddech może, ale nie musi wskazywać na zaburzenia czy choroby. W niektórych sytuacjach jest stanem jak najbardziej normalnym. Obserwuje się go w określonych stanach fizjologicznych, takich jak na przykład zaawanasowana ciąża, ale i sytuacjach, takich jak zdenerwowanie, stres czy hiperwentylacja.
Przyczyny spłycenia oddechu związanego z chorobami i innymi patologiami, są bardzo różne. Najczęściej płytki oddech jest typowy dla:
- chorób układu oddechowego, takich jak ostre zapalenie oskrzeli i oskrzelików, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma, zwłóknienie płuc, zatorowość płucna, odma, zapalenie opłucnej, rak płuc,
- procesów rozrostowych, które prowadzą do zwężenia dróg oddechowych,
- chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak na przykład zastoinowa niewydolność serca czy zawał serca,
- zaburzeń układu nerwowo-mięśniowego, na przykład dystrofii mięśniowej, stwardnienia zanikowego bocznego,
- zatrucia środkami narkotycznymi,
- zaburzeń psychicznych, ataków paniki, napady lęku, nerwicy,
- silnego bólu, który towarzyszy na przykład złamaniu żeber czy zapaleniu miednicy mniejszej.
4. Ciężki oddech - co robić?
Gdy pojawia się myśl „nie mogę wziąć pełnego oddechu” czy „nie mogę oddychać”, należy skupić się na uspokojeniu oddechu i zapewnić dostęp świeżego powietrza. Warto spróbować pogłębić oddech, biorąc głęboki wdech, zatrzymując go na chwilę i robiąc długi wydech.
W przypadku płytkiego oddechu związanego z napadami lęku i hiperwentylacją skuteczne jest oddychanie do worka papierowego. Gdy sytuacja pojawia się często, duszność jest bardzo dokuczliwa, towarzyszą jej niepokojące dolegliwości bądź płytki oddech ma charakter przewlekły, należy skontaktować się z lekarzem. W takiej sytuacji należy ustalić przyczynę dolegliwości.
Diagnostyka płytkiego oddechu obejmuje wywiad lekarski oraz badanie fizykalne. Duże znaczenie mają pomiary: częstości oddychania, ciśnienia tętniczego, częstości akcji serca, temperatury ciała. Kluczowe jest osłuchiwanie stetoskopem oraz ocena wysycenia krwi tlenem, czyli pulsoksymetria.
Wykonuje się także badania laboratoryjne z moczu i krwi, takie jak morfologia, OB i CRP, zawartość hemoglobiny i ilości erytrocytów (RBC), często również oznaczenie troponin lub CK-MB, oceny równowagi kwasowo-zasadowe.
Przydatne są także badania obrazowe i czynnościowe, takie jak RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI), EKG, spirometria czy badanie polisomnograficzne w przypadku podejrzenia bezdechu sennego.
5. Leczenie płytkiego oddechu
Leczenie płytkiego oddychania zależy od przyczyny, także wieku i stanu zdrowia, w tym chorób towarzyszących. Celem terapii jest zarówno umożliwienie swobodnego oddychania i poprawienie komfortu funkcjonowania, jak i zmniejszenie ryzyka rozwoju poważnych powikłań.
Jeśli przyczyną płytkiego oddechu jest:
- infekcja wirusowa lub bakteryjna, wdraża się antybiotykoterapię oraz leczenie objawowe,
- astma lub inne przewlekłe choroby układu oddechowego przebiegające ze zwężeniem dróg oddechowych, kluczowe jest włączenie leków rozszerzających oskrzela w postaci inhalatorów lub nebulizacji, choć czasem niezbędne jest dożylne stosowanie sterydów,
- silny ból, podaje się leki stosowane są leki przeciwbólowe.
Brak pełnego oddechu przy nerwicy i innych zaburzeniach w zakresie zdrowia psychicznego wymaga konsultacji ze specjalistą, psychologiem, psychoterapeutą lub psychiatrą. Pomóc może bowiem zarówno farmakologia, jak i terapia prowadzona pod okiem profesjonalisty.
Jak zwalczyć płytki oddech, który towarzyszy niskiej zawartości tlenu we krwi? W takiej sytuacji konieczna okazuje się suplementacja tlenu w postaci zarówno wąsów tlenowych, jak i aparat CPAP.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.