Puls - normy, pomiar, puls wysoki i niski
Puls nie powinien być ani zbyt szybki, ani za wolny. Zaburzenia pulsu mogą być objawem schorzeń układu krążenia, dlatego nie należy lekceważyć żadnych nieprawidłowości tętna. Warto monitorować poziom własnego pulsu, po to żeby móc wcześnie zareagować i w razie konieczności udać się do lekarza specjalisty. Dowiedz się, jaki powinien być prawidłowy puls i jak mierzyć tętno.
- 1. Co to jest puls?
- 2. Jak mierzyć puls?
- 3. Normy pulsu
- 4. Prawidłowa ocena pulsu
- 5. Wysoki puls
- 6. Niski puls
- 6.1. Jak leczyć niski puls?
- 7. Puls w trakcie wysiłku fizycznego
- 8. Tętno spoczynkowe
- 8.1. Jak mierzyć tętno spoczynkowe?
- 8.2. Za wysokie lub za niskie tętno spoczynkowe
- 9. Diagnozowanie zaburzeń tętna
- 10. Leczenie zaburzeń tętna
1. Co to jest puls?
Puls (inaczej tętno) to potoczna nazwa dla częstotliwości uderzeń serca w ciągu minuty. To falisty ruch naczyń krwionośnych, który zależy od skurczów serca i sprężystości tętnic.
Zbyt wysoki puls (powyżej 100 uderzeń na minutę) to tachykardia (częstoskurcz), natomiast niski puls (poniżej 60) to bradykardia. Oba zjawiska wymagają dalszej diagnostyki.
2. Jak mierzyć puls?
Pomiar pulsu można wykonać samemu, ale należy pamiętać, aby zawsze robić to po odpoczynku, albo rano niedługo po przebudzeniu. Emocje oraz wysiłek fizyczny przekłamują wynik badania.
Pomiar tętna zwykle wykonuje się na tętnicy promieniowej, czyli jednej z większych naczyń na nadgarstku. Do badania nadają się też inne miejsca:
- tętnica szyjna zewnętrzna,
- tętnica ramienna,
- tętnica udowa,
- tętnica podkolanowa,
- tętnica grzbietowa stopy,
- tętnica podkolanowa.
Najwyraźniejsze bicie serca czuć na lewym nadgarstku lub w zagłębieniu na szyi pod żuchwą. Aby zmierzyć puls należy palcem środkowym i wskazującym ucisnąć nadgarstek lub szyję.
Kiedy wyczujemy tętno należy włączyć stoper i rozpocząć liczenie skurczów przez 15 sekund. Uzyskany wynik mnożymy razy 4 i uzyskujemy częstotliwość bicia serca przez minutę.
Puls można też zbadać przy pomocy ciśnieniomierza, ponieważ większość modeli ma taką funkcję. Mankiet należy założyć wokół ramienia 3 centymetry nad zgięciem łokciowym.
Po uruchomieniu urządzenia odczytujemy wynik. Dla pewności można ponownie wykonać badanie po upływie kilku minut i porównać oba odczyty.
3. Normy pulsu
Na częstotliwość pulsu ma wpływ wiele czynników, takich jak wiek, stan zdrowia czy styl życia. Wartości prawidłowego pulsu wynoszą:
- puls płodu - 110-115 uderzeń na minutę,
- puls niemowląt - 130 uderzeń na minutę,
- puls dzieci - 100 uderzeń na minutę
- puls młodzieży - 85 uderzeń na minutę,
- puls dorosłych - 70 uderzeń na minutę,
- puls ludzi starszych - 60 uderzeń na minutę.
4. Prawidłowa ocena pulsu
Podczas pomiaru pulsu należy zwrócić uwagę na sześć czynników. Częstotliwość tętna to nie jedyny ważny wskaźnik i nie jest potwierdzeniem dobrego stanu zdrowia.
Miarowość pulsu to odstępy pomiędzy skurczami serca i siła uderzeń. Wyróżnia się trzy rodzaje nieprawidłowości:
- niemiarowość zupełna,
- niemiarowość ekstrasystoliczna,
- niemiarowość oddechowa.
Napięcie tętna to opór tętnicy, który bada się palpacyjnie oraz cecha tętna, wynikająca z ciśnienia tętniczego. Istnieje puls miękki (pulsus mollis) i twardy (pulsus dursus).
Wypełnienie pulsu (wysokość fali tętna) to ilość krwi, która wypełnia tętnicę. Jest spowodowane różnicą skurczowo-rozkurczową. Wyróżniamy:
- puls wysoki (pulsus altus, pulsus magnus) - dobrze wypełniony,
- puls mały (pulsus parvus) - mała fala,
- puls nierówny i dziwaczny (pulsus paradoxus) - wypełnienie zmniejszone w momencie głębokiego wdechu, większa fala w trakcie wydechu,
- puls nitkowaty, równy (pulsus equalis) - ledwo wyczuwalny,
- puls naprzemienny (pulsus alterans) - naprzemienne fale słabe i silne.
Chybkość pulsu to szybkość opróżniania i wypełniania tętnicy. W przypadku pulsu szybkiego (pulsus celer) fala szybko podnosi się i opada
Natomiast tętno leniwe (pulsus tardus) to stosunkowo płaska fala przy rozciągniętej różnicy skurczowo-rozkurczowej. Symetria tętna sprawdza z kolei, czy pomiar jest identyczny po lewej i prawej stronie ciała.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
5. Wysoki puls
Jeśli serce bije z częstotliwością powyżej 100 uderzeń na minutę, to mamy do czynienia z tachykardią, czyli częstoskurczem. Wiele czynników wpływa na ilość uderzeń serca, dlatego przyczyny wysokiego pulsu mogą być różne. Przyczyny tachykardii to:
- stres,
- nerwica,
- używki,
- wysiłek fizyczny,
- wady serca,
- niedotlenienie,
- niewydolność serca,
- niewydolność krążenia,
- anemia,
- gorączka,
- infekcje,
- utrata krwi,
- odwodnienie,
- nadczynność tarczycy,
- hipoglikemia.
- przedawkowanie preparatów obniżających ciśnienie krwi,
- biegunka,
- rozedma,
- dychawica oskrzelowa,
- zakrzepy i zatory w krążeniu płucnym,
- picie dużej ilości alkoholu,
- picie dużej ilości kawy,
- nałogowe palenie papierosów.
6. Niski puls
Niski puls jest dość charakterystyczny u osób bardzo intensywnie trenujących np. dyscypliny wytrzymałościowe. Nie jest to powód do niepokoju. Organizm w tym przypadku wykazuje po prostu niskie tempo spoczynkowe. Dlatego jeśli ktoś regularnie ćwiczy zawodowo lub amatorsko, to mimo młodego wieku może mieć niski puls. Również podczas snu serce bije wolniej. Jednak jeśli ktoś ma niski puls i do tego jeszcze zdarza mu się stracić przytomność lub też ma zawroty głowy, wtedy koniecznością jest wykonanie badań i wizyta u lekarza. Niski puls może również oznaczać, że ktoś ma tzw. bradykardię.
Bradykardia, czyli tętno poniżej 60 uderzeń na minutę może wystąpić w przebiegu schorzeń, takich jak:
- niedoczynność tarczycy,
- choroby serca,
- zespół chorego węzła zatokowego,
- choroby układu nerwowego,
- choroby metaboliczne.
Niski puls związany z bradykardią może oznaczać, że dana osoba cierpi na choroby serca. Zaliczyć do nich można wady wrodzone lub też chorobę niedokrwienną. Niski puls czasami jest spowodowany przyjmowaniem leków nasercowych, przeciwdepresyjnych, a także takich, które obniżają wysokie ciśnienie krwi. Bradykardia może też być spowodowana chorobą tarczycy oraz wątroby. Pojawia się też przy hipotermii i urazach mózgu. Także podczas menopauzy mogą pojawić się zaburzenia.
Niski puls może wywołać również bardzo intensywny wysiłek fizyczny lub przyjmowane leki. Objawy niskiego pulsu to:
- osłabienie,
- zawroty głowy,
- duszności,
- omdlenie,
- zmęczenie,
- kołatanie serca,
- mroczki przed oczami.
6.1. Jak leczyć niski puls?
Radzenie sobie ze zjawiskiem jakim jest niski puls zależy od przyczyny jego powstania. Dlatego najpierw najlepiej jest zasięgnąć porady u specjalisty. Lekarz zleci najpewniej badania EKG lub bardziej specjalistyczne testy. Ostatecznością jest wszczepienie pacjentowi stymulatora serca.
7. Puls w trakcie wysiłku fizycznego
Podczas ćwiczeń fizycznych puls wzrasta, jednak nie powinien być zbyt wysoki. Maksymalne tętno wysiłkowe (HRmax) to granica, której nie należy przekraczać w czasie intensywnych treningów.
Puls wysiłkowy można obliczyć, korzystając z następującego wzoru: HRmax = 220 - wiek. Jeśli ćwiczymy po to, aby schudnąć, w czasie treningu puls powinien utrzymywać się na poziomie 60-80 procent HRmax.
8. Tętno spoczynkowe
Tętno spoczynkowe to puls mierzony po odpoczynku nie krótszym niż 10 minut. Najbardziej wiarygodny wynik tętna spoczynkowego otrzymasz zaraz po przebudzeniu. Tętno informuje o częstotliwości bicia serca. Mierzy sie je licząc wyczuwalne uderzenia serca w ciągu minuty. Tętno spoczynkowe, u zdrowego człowieka waha się w granicach od 60 do 80 uderzeń na minutę. Pomiaru można dokonać z żyły powierzchniowej, znajdującej się na szyi czy przedramieniu. Tętno jest zależne od grubości ścian tętniczych, od wieku badanego oraz od jego trybu życia.
Tętno spoczynkowe można mierzyć kilkoma sposobami, po pierwsze można je wyczuć z głównych tętnic, znajdujących się na nadgarstku, szyi czy udzie. Po drugie do mierzenia tętna spoczynkowego służą specjalne urządzenia - pulsoksymetry. Trzecim sposób mierzenia tętna spoczynkowego, to badanie ciśnieniomierzem elektrycznym, dzięki niemu dowiemy się także, ile wynosi nasze ciśnienie krwi.
8.1. Jak mierzyć tętno spoczynkowe?
Aby dokładnie określić, ile wynosi nasze tętno spoczynkowe, należy wiedzieć jak precyzyjnie wykonać pomiar. Do jednej z głównych tętnic przykładamy koniec palca wskazującego i środkowego i mocniej przyciskamy punkt, w taki sposób, aby poczuć puls.
Pomiar tętna spoczynkowego to liczba drgań tętnicy, jaka wyjdzie nam podczas minutowego pomiaru – uciskania tętnicy.
Najlepsze do pomiaru są profesjonalne przyrządy, dlatego dobrze jest się w taki zaopatrzyć. Są niedrogie, a zawsze dowiemy się, czy nasze ciśnienie i puls nie są za wysokie albo za niskie.
Prawidłowe tętno spoczynkowe jest zależne od wielu czynników. Jednym z nich jest wiek badanej osoby. W związku z tym optymalne tętno spoczynkowe przedstawia się następująco:
- zdrowa osoba dorosła – od 60 do 100 uderzeń na minutę;
- tętno u dzieci do pierwszego miesiąca życia – od 100 do 180 uderzeń na minutę;
- tętno u dzieci do 1. roku życia – 130 uderzeń na minutę;
- tętno u dzieci – od 70 do 100 uderzeń na minutę;
- tętno u osób starszych – około 60 uderzeń na minutę.
Inaczej przedstawia się pomiar tętna spoczynkowego u osób uprawiających regularnie sport. U nich tętno spoczynkowe może wynosić jedynie około 50 uderzeń na minutę.
8.2. Za wysokie lub za niskie tętno spoczynkowe
Tętno spoczynkowe może być za wysokie, ale także za niskie. Jeżeli mierzone tętno spoczynkowe jest o wiele wyższe niż dana norma, to może to być objawem tachykardii, czyli zbyt szybkiego bicia serca spowodowanego chorobą lub stresem. Oprócz tachykardii wyższe tętno występuje u osób, które:
- spożywają dużo kofeiny;
- są otyłe;
- są nadmiernie zestresowane;
- mają zaburzenia hormonalne;
- mają wysoką gorączkę.
Jeżeli skurcze serca występują za rzadko, to mogą świadczyć o bradykardii. Podczas niskiego tętna spoczynkowego mogą występować omdlenia lub utraty przytomności. Bradykardię mogą powodować choroby, takie jak: niedokrwienie serca, hiperglikemia czy niedoczynność tarczycy.
9. Diagnozowanie zaburzeń tętna
W przypadku podejrzeń zaburzeń tętna lekarz osłuchuje pacjenta, a kolejno mierzy im tętno. Następnie wykonuje się EKG lub zakłada się Holter EKG.
To technika, umożliwiająca monitorowanie pracy serca przez całą dobę. Zdarza się również, że chory jest kierowany na echo serca. Podstawowym badaniem jest również morfologia krwi, która ujawni ewentualny niedobór minerałów lub anemię.
Brak witamin i niektórych składników w organizmie może wywołać problemy z niskim pulsem.
10. Leczenie zaburzeń tętna
Leczenie zaburzeń tętna zależy od przyczyny i jest indywidualnie dostosowywane do pacjenta. Chory powinien ograniczyć sól w diecie, uprawiać więcej sportu i spacerować.
Często zlecane jest leczenie farmakologiczne lub wizyta w ośrodkach uzdrowiskowych. W przypadku braku efektów u niektórych osób konieczne jest wszczepienie stymulatora serca.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.