Produkty, które mogą przyczyniać się do nowotworu. Lepiej ich unikać

Rak to choroba złożona. Istnieje wiele różnych typów nowotworów, a także wiele potencjalnych przyczyn ich rozwoju. Naukowcy od lat prowadzą badania nad czynnikami najbardziej zwiększającymi ryzyko zachorowania. Mimo tego, że wciąż nie znamy wszystkich odpowiedzi, mamy wiedzę o kilku kluczowych czynnikach powodujących zachorowania na nowotwory.

Istotną rolę odgrywa w tym przypadku genetyka i historia rodzinna. Są to jednak elementy, na które nie mamy wpływu. Poza nimi istnieje szereg czynników, nad którymi częściowo mamy kontrolę - jak nasze nawyki i styl życia. W rzeczywistości badania pokazują, że 80-90 procent nowotworów złośliwych wiąże się właśnie z czynnikami zewnętrznymi.

Jednym z najważniejszych w tej grupie jest dieta. Liczne badania wykazały, iż pewne produkty spożywcze są związane z większym ryzykiem określonych typów nowotworów. Niektóre produkty mogą zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2 i otyłości, które są powiązane z określonymi typami raka. Inne zawierają substancje rakotwórcze (karcynogeny), czyli związki chemiczne zdolne do wywoływania raka.

Mięso przetworzone

Mięso przetworzone to każdy rodzaj mięsa zakonserwowanego poprzez wędzenie, solenie, peklowanie lub puszkowanie. Większość z nich to mięsa czerwone, takie jakie jak parówki, kiełbasy, kabanosy, salami, szynki, suszona wołowina i peklowana wołowina.

Sposoby konserwacji mięsa mogą prowadzić do powstawania karcynogenów. Na przykład, według artykułu z 2018 roku, peklowanie mięsa azotynami sodu prowadzi do powstawania związków N-nitrozowych, które są rakotwórcze. Wędzenie mięsa może natomiast prowadzić do tworzenia wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), które również mają właściwości rakotwórcze.

Przegląd badań z 2019 roku wskazuje, że mięso przetworzone jest głównym czynnikiem ryzyka raka jelita grubego. Inny przegląd z tego samego roku powiązał je również z rakiem żołądka.

W przeglądzie z 2018 roku stwierdzono natomiast, że duże spożycie mięsa przetworzonego wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi.

Smażone potrawy

Podczas obróbki skrobi w wysokich temperaturach powstaje związek chemiczny zwany akrylamidem. Ten związek wytwarza się podczas smażenia, pieczenia i prażenia.

Szczególnie wysokie stężenia akrylamidu występują w smażonych produktach skrobiowych, takich jak frytki czy chipsy ziemniaczane.

Według przeglądu badań z 2018 roku, akrylamid wykazał działanie rakotwórcze u szczurów. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) określa go jako „prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi”. Badanie z 2020 roku wykazało, że akrylamid uszkadza strukturę DNA.

Spożywanie dużej ilości smażonych potraw zwiększa również ryzyko cukrzycy typu 2 i otyłości. Te schorzenia sprzyjają stresowi oksydacyjnemu i stanom zapalnym, co dodatkowo potęguje prawdopodobieństwo wystąpienia raka.

Przypalone potrawy

Przypalanie żywności, zwłaszcza mięsa, również może powodować powstawanie karcynogenów. Badania z 2020 roku wskazały, że gotowanie mięsa w wysokiej temperaturze sprzyja powstawaniu WWA oraz heterocyklicznych amin aromatycznych (HAA). Substancje te mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka, ponieważ uszkadzają DNA komórek.

Ryzyko przypalenia jest większe, gdy używa się wysokich temperatur lub otwartego ognia. Dotyczy to metod takich, jak smażenie czy grillowanie.

FDA (Amerykańska Agencja Żywności i Leków) stwierdza także, że przypalanie produktów skrobiowych, np. ziemniaków, zwiększa ilość akrylamidu. Dlatego chcąc zmniejszyć ryzyko, warto wybierać zdrowsze metody przygotowania, czyli gotowanie w wodzie, gotowanie w naczyniu typu slow cooker, gotowanie na parze i pieczenie w niższej temperaturze.

Nabiał

Niektóre badania sugerują, że nabiał może zwiększać ryzyko raka prostaty. Produkty nabiałowe to grupa żywności wytwarzanej z mleka, czyli, sery, jogurty, kefiry, masło i śmietana.

Według przeglądu z 2020 roku, spożycie nabiału zwiększa poziom czynnika wzrostu IGF-1, który może sprzyjać namnażaniu komórek raka prostaty. Dowody nie są jednak spójne, a rodzaj spożywanego nabiału może mieć znaczenie (badania z 2016 roku).

Cukier i rafinowane węglowodany

Produkty bogate w cukier i rafinowane węglowodany mogą pośrednio zwiększać ryzyko raka, m.in. poprzez otyłość i cukrzycę typu 2. Należą do nich wyroby cukiernicze, słodkie płatki śniadaniowe, słodzone napoje, białe pieczywo i biały ryż.

Badania wskazują, że zarówno otyłość, jak i cukrzyca typu 2 zwiększają ryzyko stanów zapalnych i stresu oksydacyjnego, co sprzyja rozwojowi nowotworów.

Przegląd badań z 2019 roku wykazał, że cukrzyca typu 2 zwiększa ryzyko raka jajnika, piersi i endometrium. Z kolei badanie z 2017 roku sugeruje, że wysoki poziom glukozy we krwi może być czynnikiem ryzyka raka jelita grubego.

W celu zminimalizowania tego ryzyka, warto zastępować rafinowane produkty zdrowszymi, np.: pełnoziarnistym pieczywem, razową mąką, brązowym ryżem czy owsianką, najlepiej z płatków górskich.

Alkohol

Po spożyciu alkoholu wątroba rozkłada go na aldehyd octowy, który jest związkiem rakotwórczym. Przegląd badań z 2017 roku wykazał, że aldehyd octowy uszkadza DNA i sprzyja stresowi oksydacyjnemu, a także osłabia układ odpornościowy, co utrudnia organizmowi eliminację komórek nowotworowych.

U kobiet alkohol podnosi poziom estrogenu, co jest powiązane z większym ryzykiem raka piersi, zależnego od hormonów (badanie z 2015 roku).

Przetworzone mięso, przypalone potrawy i smażone jedzenie mogą zwiększać ryzyko raka, ponieważ zawierają karcynogeny. Alkohol w procesie metabolizmu również prowadzi do powstawania substancji rakotwórczych. Nabiał, cukier i rafinowane węglowodany mogą dodatkowo podnosić ryzyko niektórych nowotworów.

Jak chronić się przed nowotworem? Chcąc zmniejszyć ryzyko, warto ograniczać te produkty i stawiać na zdrowy styl życia: bogatą w warzywa i pełnoziarniste produkty dietę, regularną aktywność fizyczną i redukcję stresu.

Źródło: https://www.healthline.com/health/cancer/cancer-causing-foods#fried-foods

Źródła

1. Dagmara Dąbek