Szkorbut

Szkorbut to choroba spowodowana niedoborem witaminy C (kwasu askorbinowego). Jest ona potrzebna organizmowi człowieka do syntezy kolagenu. Jeśli jej zabraknie, wytwarzanie kolagenu jest zaburzone, a tym samym ściany komórek stają się kruche i może dochodzić do krwawień. Ponadto witamina C bierze udział w odporności, wchłanianiu żelaza, metabolizmie cholesterolu i wielu innych procesach zachodzących w organizmie. Jeśli szkorbut nie jest leczony, może doprowadzić do śmierci.

Przyczyny szkorbutu

Zapalenie dziąseł może obejmować całą jamę ustną.

Główną przyczyną szkorbutu jest dieta uboga w witaminę C. W przeszłości często chorowali na nią żeglarze wybierający się w dalekie podróże, którzy nie mieli dostępu do produktów stanowiących źródło tej witaminy. Od XV wieku choroba doprowadziła do śmierci wielu z nich, dopóki nie odkryto, że można jej zapobiec przez spożywanie cytryn, pomarańczy i limonek. W dzisiejszych czasach szkorbut występuje niezwykle rzadko, choć wciąż zdarzają się jego przypadki u ludzi, u których występują takie czynniki ryzyka, jak:

• niedożywienie wynikające z alkoholizmu, podeszłego wieku, źle dobranych diet lub zaburzeń psychicznych (zaburzeń łaknienia, wstrętu do jedzenia, głodzenia się),
• choroby prowadzące do zaburzenia wchłaniania witaminy C (choroba Leśniowskiego-Crohna, ostra dyspepsja, choroby wymagające leczenia dializami, zespół złego wchłaniania),
• głód (głównie w krajach trzeciego świata).

Szkorbut niekiedy występuje u dzieci karmionych pasteryzowanym mlekiem butelkowym, ponieważ w procesie pasteryzacji witamina C ulega zniszczeniu. Preparaty mlekowe mają dodatek tej witaminy, ale podczas obróbki termicznej ulega ona rozkładowi. Dzieci karmione piersią otrzymują z mlekiem matki odpowiednią jej dawkę.

Objawy i profilaktyka szkorbutu

Objawy szkorbutu pojawiają się po około 3 miesiącach spożywania zbyt małych ilości witaminy C lub niespożywania jej wcale. Z początku pojawiają się: osłabienie, zmęczenie, apatia oraz ból kończyn, a w szczególności nóg. W przypadku braku leczenia choroby pojawiają się kolejne objawy szkorbutu:

• zmiany skórne – czerwono-niebieskie plamki wokół mieszków włosowych, przypominające niewielkie siniaki. Włoski otoczone siniakiem są skręcone i łatwo się łamią. Bywa, że siniaki łączą się, tworząc wybroczyny o dużej powierzchni,
• problemy z dziąsłami – przy szkorbucie dziąsła puchną i stają się czerwone, miękkie i gąbczaste. Nawet lekkie podrażnienie sprawia, że krwawią,
• problemy z układem mięśniowo-szkieletowym – krwawienie wewnątrz stawów powoduje ogromny ból i dyskomfort. Stawy są opuchnięte i wrażliwe, a ból może być tak dotkliwy, że uniemożliwia chodzenie,
• problemy z oczami – są suche i podrażnione, a pacjent może się też skarżyć na nadwrażliwość na światło i zamazany obraz. Może się także pojawić krwotok podspojówkowy lub wewnątrz otoczki nerwu wzrokowego,
• anemia – rozwija się u 75 proc. pacjentów ze szkorbutem i jest wynikiem utraty krwi do tkanek, zaburzonego wchłaniania i metabolizmu żelaza i kwasu foliowego, krwawień do przewodu pokarmowego i wewnątrznaczyniowej hemolizy,
• problemy z sercem i płucami – spłycenie oddechu, niskie ciśnienie tętnicze, ból w klatce piersiowej i wstrząs, który może prowadzić do zgonu pacjenta.

Szkorbutowi można bardzo łatwo zapobiegać – wystarczy dostarczać organizmowi odpowiednią ilość witaminy C. Jej źródłem są owoce cytrusowe (głównie pomarańcze i cytryny), czarna porzeczka, kiwi, papaja, pomidory, truskawki, niektóre warzywa (marchewka, brokuły, ziemniaki, szpinak i papryka) oraz mięso (wątróbka, ostrygi).

Leczenie szkorbutu polega na podawaniu preparatów z witaminą C oraz wzbogaceniu diety w produkty bogate w tę witaminę. Oprócz tego stosuje się leczenie objawowe.