Test PCT (test po stosunku) – kiedy wykonać badanie śluzu szyjkowego?
Test PCT jest jednym z wielu testów wykorzystywanych w diagnostyce niepłodności. Ma on na celu ocenę jakości śluzu szyjkowego pod kątem jego wpływu na ruchliwość plemników, a tym samym na zdolność do zapłodnienia (tzw. test wrogości śluzu). Jak przygotować się do badania? Kiedy najlepiej wykonać test PCT?
- 1. Co to jest test PCT?
- 2. Kiedy wykonać test PCT?
- 3. Zastosowanie testu PCT
- 4. Jak działa test PCT?
- 5. Jakie są normy wartości referencyjnych dla testu PCT?
- 6. Czy test PCT jest dostępny dla wszystkich pacjentów?
- 7. Czy wynik testu PCT może być fałszywie dodatni lub fałszywie ujemny?
- 8. Czy test PCT jest powszechnie stosowany w praktyce klinicznej?
1. Co to jest test PCT?
Test PCT (test po stosunku, test postkoitalny, test Simsa-Huhnera) to badanie diagnostyczne, które polega na analizie próbki śluzu szyjkowego, pobranego po stosunku seksualnym. Badanie pozwala ocenić jakość śluzu oraz jego interakcję z plemnikami.
Śluz szyjkowy jest wydzieliną, pojawiającą się w pochwie. Produkowany jest przez gruczoły szyjki macicy. Odgrywa on istotną rolę zwłaszcza dla kobiet starających się o zajście w ciążę. Prawidłowy śluz w trakcie cyklu zmienia się pod wpływem działania hormonów (estrogenu i progesteronu). Wraz z cyklem menstruacyjnym zmienia się także jego rola.
W okresie płodnym jego kluczową funkcją jest przede wszystkim transport plemników do komórki jajowej. Zdarza się jednak, że śluz bez względu na moment cyklu, uniemożliwia plemnikom przedostanie się do macicy. Mówi się wówczas, że kobieta wytwarza tzw. wrogi śluz szyjkowy.
Sprawdzenie wrogości śluzu w trakcie owulacji umożliwia właśnie test postkoitalny.
2. Kiedy wykonać test PCT?
Test PCT przeprowadza się w okresie największej płodności, czyli w okresie okołoowulacyjnym. Wówczas skład i konsystencja śluzu powinny „sprzyjać” plemnikom.
Termin owulacji można wyznaczyć na podstawie:
- kalendarzyka dni płodnych (przy cyklu trwającym 28 dni przypada średnio na 14 dzień cyklu),
- obserwacji własnego ciała (pomiar temperatury, badanie śluzu),
- ogólnodostępnych testów owulacyjnych,
- badania progesteronu (badanie krwi).
PCT wykonuje się po stosunku. Do współżycia powinno dojść krótko przed owulacją, a próbka śluzu szyjkowego powinna zostać pobrana ok. 6-12 godzin po stosunku.
3. Zastosowanie testu PCT
Test PCT jest jednym z wielu badań wykonywanych w diagnostyce niepłodności. Pozwala on ocenić czy śluz szyjkowy nie wpływa negatywnie na ruchliwość plemników i nie niszczy zdolności do zapłodnienia (wrogość śluzu). Umożliwia także ocenę obfitości śluzu w okresie dni płodnych.
Najczęściej badanie PCT wykonywane jest wtedy, gdy:
- w innych badaniach na niepłodność (w tym badanie nasienia) nie wykryto nieprawidłowości,
- stwierdza się prawidłowe owulacje,
- pojawia się podejrzenie przeciwciał przeciwplemnikowych u jednego z partnerów.
4. Jak działa test PCT?
Test PCT polega na pobraniu próbki śluzu po stosunku. Przed wykonaniem testu PCT zaleca się powstrzymanie od współżycia na 2 dni przed właściwym stosunkiem.
Podczas właściwego stosunku nie należy używać także żadnych środków wspomagających, np. maści nawilżających, żeli intymnych, ponieważ mogą one mieć wpływ na wynik testu.
Materiał do badania pobiera się za pomocą wziernika. Pobranie jest bezbolesne i trwa kilka sekund. Zaraz po pobraniu śluz bada się pod mikroskopem. W trakcie badania ocenia się przeżywalność i ruchliwość plemników w próbce. Ponadto ocenia się wygląd i sposób wysychania śluzu.
5. Jakie są normy wartości referencyjnych dla testu PCT?
Wynik PCT jest prawidłowy, jeśli w trakcie badania próbki w polu widzenia mikroskopu stwierdza się obecność prawidłowo ruchliwych plemników. Norma PCT to co najmniej 10 żywych plemników.
Ponadto wynik testu jest prawidłowy, gdy śluz wykazuje także właściwą rozciągliwość, ma prawidłowy wygląd po wyschnięciu. W takich przypadkach wyklucza się problemy z płodnością, będące wynikiem patologii w obrębie śluzu szyjkowego.
Natomiast, jeśli plemniki w próbce nie ruszają się, obserwuje się dużą ilość martwych plemników, lub jest ich za mało, wynik badania nie jest prawidłowy. Test PCT jest nieprawidłowy także wtedy, gdy śluz ma nieodpowiednią jakość – jest nierozciągliwy, wysycha w nieprawidłowy sposób. Taki wynik może wskazywać zarówno na problemy z plemnikami, jak i śluzem (w tym obecność przeciwciał przeciwplemnikowych).
Wrogi śluz szyjkowy, stanowiący jedyną przyczynę trudności w zajściu w ciążę, może być wskazaniem do inseminacji wewnątrzmacicznej.
Warto jednak wspomnieć o tym, że nieprawidłowy wynik testu może być też wynikiem przeprowadzenia badania w nieodpowiednim czasie lub pobrania niewystarczającej wielkości próbki śluzu.
Ponadto należy mieć na uwadze, że parametry nasienia i śluzu szyjkowego mogą też ulegać zmianom w kolejnych cyklach.
6. Czy test PCT jest dostępny dla wszystkich pacjentów?
Przeprowadzenie testu PCT zleca lekarz po konsultacji z pacjentem. Jednak z uwagi na to, że test PCT jest bardzo starą techniką, a jego przydatność w diagnostyce niepłodności jest ograniczona, stosuje się go coraz rzadziej. Najczęściej ustępuje on miejsca bardziej nowoczesnym i dokładniejszym metodom.
7. Czy wynik testu PCT może być fałszywie dodatni lub fałszywie ujemny?
Wynik testu PCT nie zawsze jest prawidłowy. Istnieją bowiem czynniki, które mogą wpłynąć na jego wiarygodność. Przede wszystkim test PCT powinien być poprzedzony badaniami wykluczającymi zakażenia układu moczowego, zakażenia bakteryjne i grzybicze w pochwie. Jeśli tego typu badania nie zostały przeprowadzone, wynik badania może być fałszywy.
Na wynik negatywnie może wpłynąć także stosowanie środków nawilżających pochwę w trakcie stosunku. Ponadto istotne jest również to, czy test został przeprowadzony we właściwym czasie. Równie ważne jest także to, czy w badanym cyklu miesiączkowym rzeczywiście wystąpiła owulacja.
Dlatego też przed wykonaniem testu należy wyjaśnić z lekarzem wszelkie wątpliwe kwestie. Należy także poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, niedawno wykonanych zabiegach, procedurach medycznych i badaniach (np. biopsja szyjki macicy). Specjalista oceni, czy i kiedy można odbyć stosunek, umożliwiający przeprowadzenie testu PCT.
8. Czy test PCT jest powszechnie stosowany w praktyce klinicznej?
Obecnie test po stosunku nie jest zalecany jako rutynowe badanie diagnostyczne, stosuje się go rzadko. Ma to miejsce z uwagi na to, że daje on dość ogólne informacje i ma niewielki wpływ na dalsze postępowanie lecznicze.
Ponadto, jak już zostało wspomniane, test ma liczne ograniczenia pod względem wiarygodności i spójności wyników, standaryzacji, czy czasu wykonania.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.