Trypofobia – czym jest, przyczyny, objawy, leczenie
Trypofobia, czyli lęk przed skupiskami dziur jest dość kontrowersyjną i jeszcze nie do końca zbadaną fobią. Osoby z tym zaburzeniem często walczą nie tylko z uciążliwymi myślami, ale także z dolegliwościami fizycznymi, takimi jak ból głowy, czy dreszcze. Co to jest trypofobia? Czy można ją leczyć? Jakie są przyczyny zaburzenia?
1. Czym jest trypofobia?
Trypofobia to nadmierny lęk spowodowany widokiem skupisk niewielkich dziur, otworów, obłych elementów. Strach mogą wywoływać także drobne kontrastowe wzory, wypukłości, czy różnorodne kształty geometryczne nagromadzone bardzo blisko siebie. Pojęcie trypofobia pochodzi z greki i jest połączeniem słów "trypo" – wiercić oraz "fobos" – lęk.
Zaburzenie to wiąże się z występowaniem charakterystycznych objawów. Od pewnego czasu jest także obiektem badań oraz naukowego zainteresowania psychologów i psychiatrów. Pomimo tego trypofobia wciąż nie jest ujęta w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10.
Czym jest fobia?
Fobia jest zaburzeniem nerwicowym, które objawia się uporczywym, utrwalonym i bardzo silnym lękiem przed określonym bodźcem. Bodziec może dotyczyć zarówno sytuacji, zjawisk, jak i przedmiotów.
Ujawniająca się na widok małych dziurek trypofobia, choć oficjalnie nie została zaliczona do fobii przez APA (American Psychiatric Association), to jednak najczęściej jest określana tym mianem. Co ciekawe, jest ona tylko jedną z ponad 700 rodzajów fobii.
Inne mało popularne fobie to np. lęk przed procedurami medycznymi (trypanofobia), obrzydzenie do włosów (trichofobia), strach przed starzeniem się (senekofobia), chorobliwy lęk i strach przed motylami (lepidopterofobia), strach przed głębią, strach przed lekarzami, czy lęk przed przyszłością. Jak nazywa się dana fobia, uzależnione jest najczęściej od głównego bodźca, powodującego strach.
2. Na czym polega trypofobia?
Trypofobia jest dość specyficznym i kontrowersyjnym naukowo rodzajem fobii. Po raz pierwszy opisano jej przypadek w artykule naukowym w 1998 roku ("Dziewczynka, która bała się dziur"). Natomiast w roku 2013 Geoff Cole i Arnold Wilkins z Uniwersytetu w Essex przeprowadzili badania, które miały określić skalę problemu.
Test na trypofobię przeprowadzono na osobach dorosłych. Badanym pokazano określone obrazy oraz grafiki. Trypofobiczne reakcje związane z nadmiernym niepokojem pojawiły się aż u 16 proc. badanych. Jednak uważa się, że w rzeczywistości prawdziwa fobia na widok skupisk otworów dotyczy znacznie mniejszej ilości osób.
O trypofobii można mówić wówczas, gdy reakcje są nieproporcjonalne do zastanej sytuacji. Na widok bodźca pojawia się nadmierny, czasem wręcz irracjonalny strach oraz niepokój, spowodowany określonym widokiem. Zdarza się też, że zamiast lęku przed otworami u pacjentów obserwuje się bardzo silne obrzydzenie oraz wstręt. Nierzadko impulsy bywają trudne do opanowania.
Co istotne fobia na dziury powoduje nie tylko uciążliwe myśli, ale może także prowadzić do określonych objawów fizycznych.
3. Przyczyny trypofobii
Powstało naprawdę wiele hipotez na temat przyczyn fobii przed dziurami. Jednak żadna z nich dotychczas nie znalazła naukowego potwierdzenia. Przyczyn najczęściej szuka się na płaszczyźnie ewolucyjnej.
Uważa się, że strach i obrzydzenie mogą być spowodowane powiązaniem obrazu dziur z określonym niebezpieczeństwem. Fobia może być więc w rzeczywistości związana np. z lękiem przed robakami, gniazdem groźnych owadów, czy jadowitymi gadami, które są pokryte dziurkowaną skórą.
Część badaczy uważa także, że lęk przed dziurami może być powiązany ze strachem przed pewnymi chorobami zakaźnymi, których objawem są charakterystyczne zmiany na ciele. Trypofobicy mogą kojarzyć dziury z takimi chorobami jak odra, tyfus czy szkarlatyna.
Pojawiła się także hipoteza sugerująca, że trypofobia ma związek z lękiem społecznym. W tym przypadku skupiska dziur skojarzone zostały z ludzkimi źrenicami. Przez co właśnie ciemne otwory miałyby powodować u chorych stres i lęk.
4. Objawy trypofobii
Osoba zmagająca się ze strachem przed dziurami odczuwa nieprzyjemne dolegliwości na widok plastra miodu, folii bąbelkowej, wanny wypełnionej pianą lub napowietrzonej czekolady. Najczęstsze symptomy to:
- ból głowy,
- gęsia skórka,
- przyspieszone bicie serca,
- automatyczne odwrócenie wzroku w drugą stronę,
- dreszcze,
- uczucie duszności,
- trzęsienie dłoni,
- nagła panika,
- uczucie wstrętu.
5. Trypofobia w życiu codziennym
Wiele osób ma sceptyczne podejście do trypofobii i sądzi, że zaburzenie nie ma wpływu na codzienne życie. O lekceważącym stosunku do problemu świadczą, chociażby zamieszczane w sieci przerobione fotografie z elementami trypofobicznymi na skórze (dziury w ciele, chorobliwie wyglądające dziury w rękach, ale i skupiska zębów).
Trypofobia jednak może mocno utrudniać codzienne funkcjonowanie. A osoby cierpiące na fobię z dziurami mogą przez takie zachowania czuć się niezrozumiane, wyśmiewane i ignorowane.
W niektórych sytuacjach osoby zmagające się z trypofobią mogą na tyle unikać bodźców, że z czasem zaczynają maksymalnie ograniczać kontakty społeczne oraz wycofywać się z relacji towarzyskich. W ciężkich przypadkach trypofobia może prowadzić do ataków paniki, problemów ze snem, rozwoju stanów lękowych czy nerwic.
6. Leczenie trypofobii
Co zrobić, w przypadku zbyt wysokiego poziomu lęku na widok skupiska dziur? Fobie tego rodzaju najlepiej jest leczyć z profesjonalną pomocą psychologa. Wielu specjalistów jest zdania, że skutecznym rozwiązaniem może być wygaszanie fobii, poprzez regularny kontakt z obrazem wywołującym lęk.
Dzięki kontrolowanemu konfrontowaniu się z bodźcami możliwe jest stopniowe wyciszanie objawów. Uzupełnieniem terapii może być także stosowanie określonych echnik relaksacyjnych.
7. Jak radzić sobie z trypofobią?
Leczenie fobii czasem bywa trudne i wymaga odpowiedniego działania ze strony pacjenta. Tak też jest w przypadku trypofobii. Co to znaczy? Otóż ważne jest, by pacjent był odpowiednio zaangażowany w terapię.
Ponadto dobrze jest, by zadbał też o wspierające dla siebie środowisko na co dzień. Czasem pocieszenie może przynieść poznanie innych ludzi zmagających się z trypofobią, którzy są w stanie bardzo dobrze zrozumieć istotę problemu.
W oswajaniu lęku przed dziurami pomocne mogą być też następujące praktyki:
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
